Commercial Resupply Services

Statek Dragon (2014)
Statek Cygnus zbliżający się do ISS (2014)

Commercial Resupply Services (CRS) – program NASA przyznający kontrakty na dostarczanie sprzętu i zaopatrzenia na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS), przeznaczony dla prywatnych firm. Firmy te mają przeprowadzać loty na ISS za pomocą własnych rakiet nośnych i statków kosmicznych. Bezpośrednim powodem zainicjowania programów zaopatrywania ISS oraz wymiany załóg (Commercial Crew Program), skierowanych do prywatnych firm, było wycofanie ze służby w 2011 r. amerykańskich promów kosmicznych.

Commercial Orbital Transportation Services (COTS)

W celu ułatwienia zainteresowanym firmom przeprowadzenia niezbędnych kilkuletnich prac projektowych i rozwojowych nad systemami bezzałogowego transportu orbitalnego, program CRS został poprzedzony programem COTS, w ramach którego dwie firmy, które wygrały konkurs na koncepcję takiego systemu, otrzymały dofinansowanie na te tego rodzaju prace. Program COTS został rozpoczęty w 2006 r., a jego beneficjentami zostały firmy SpaceX i Rocketplane Kistler. W 2007 r. Rocketplane Kestler wycofał się z programu, a jego miejsce w 2008 r. zajął Orbital Sciences. Program został zakończony w listopadzie 2013 r.[1]

Commercial Resupply Services (CRS)

Wdrożenie do lotów kontraktowych systemów transportu zbudowanych w ramach COTS odbywało się poprzez program CRS, którego zadaniem było kontraktowanie misji zaopatrzeniowych. Pierwsze kontrakty w ramach CRS zostały zawarte pod koniec 2008 r. ze SpaceX na kwotę 1,6 mld USD i z Orbital Sciences na kwotę 1,9 mld USD. Firmy te miały przeprowadzić odpowiednio po 12 i 8 misji zaopatrzeniowych do 2016 r.[2] W 2015 r. kontrakty zostały poszerzone o dodatkowe misje w liczbie odpowiednio 3 i 1[3].

Commercial Resupply Services 2 (CRS2)

25 września 2014 r. NASA ogłosiła zaproszenie do składania ofert do kolejnego konkursu na loty zaopatrzeniowe do ISS, stanowiącego drugą rundę programu CRS, nazwaną CRS2[4]. Jego przedmiotem było zaopatrywanie ISS w latach 2017-2024[5]. Przewidziane przez NASA koszty CRS2 będą wynosiły rocznie około 1,0 – 1,4 mld USD. Rocznie ma być dostarczanych na ISS 14,25 – 16,75 t w przedziałach hermetycznych oraz 1,5 – 4,0 t w przedziałach niehermetycznych[6].

Konkurs został rozstrzygnięty 14 stycznia 2016 r. W jego wyniku kontrakty będą otrzymywały trzy firmy[7]:

  • Orbital ATK – statek Cygnus,
  • Sierra Nevada Corp. – statek (mini-wahadłowiec) Dream Chaser,
  • SpaceX – statek Dragon.

Każda z tych firm przeprowadzi co najmniej 6 lotów do ISS w latach 2019-2024.

Stan obecny

Firma SpaceX przeprowadza misje w ramach kontraktu CRS od 2012 r. za pomocą statku Dragon (w wersji bezzałogowej) wynoszonej rakietą Falcon 9 z wyrzutni nr 40 na kosmodromie Cape Canaveral Air Force Station na przylądku Canaveral na Florydzie, ale katastrofa Amosa 6 całkowicie zniszczyła tę platformę i od misji CRS-10 odbywają się z platformy LC-39A, centrum kosmicznego Kennedy'ego. Natomiast Orbital Sciences (obecnie Orbital ATK) rozpoczął swoje misje w 2013 r. swoim statkiem Cygnus i rakiety Antares, z własnego kosmodromu Mid-Atlantic Regional Spaceport na wyspie Wallops w Wirginii. Statek Dragon umożliwia powrót kapsuły zaopatrzeniowej na ziemię, jako jedyny ze statków zaopatrujących ISS.

Po katastrofie rakiety Antares 120, której pierwszy stopień był napędzany zmodyfikowanymi przez Aerojet Rocketdyne jeszcze radzieckimi silnikami NK-33 (z oznaczeniem AJ26), kolejne dwa starty statku Cygnus odbędą się za pomocą rakiety Atlas V, natomiast od maja 2016 r. kolejne starty będą odbywały się stosując w pierwszym stopniu rakiet Antares 230 nowsze silniki rosyjskie RD-181[8].

Wykaz misji COTS

Data startu Misja Statek Rakieta nośna Uwagi Lit.
4.06.2010 Dragon SQU Dragon Falcon 9 v1.0 Lot testowy rakiety Falcon 9 [9]
8.12.2010 COTS Demo 1 Dragon Falcon 9 v1.0 Pierwszy lot testowy statku Dragon w ramach COTS [10]
22.05.2012 COTS Demo 2+ Dragon Falcon 9 v1.0 Drugi lot testowy statku Dragon w ramach COTS. Dokowanie do ISS. [11]
21.04.2013 Symulator masy Cygnus Antares 110 Lot testowy rakiety Antares [12]
18.09.2013 COTS Orb-D1 Cygnus Antares 110 Lot testowy statku Cygnus w ramach COTS. Dokowanie do ISS [13]

Wykaz misji CRS

Data startu Misja Statek Rakieta nośna Uwagi Lit.
8.10.2012 SpaceX CRS-1 Dragon Falcon 9 v1.0 Pierwszy lot w ramach kontraktu CRS [14]
1.03.2013 SpaceX CRS-2 Dragon Falcon 9 v1.0 [15]
9.01.2014 Orb-CRS-1 Cygnus Antares 120 [16]
18.04.2014 SpaceX CRS-3 Dragon Falcon 9 v1.1 Pierwszy lot z użyciem silniejszej wersji rakiety Falcon 9 [17]
13.07.2014 Orb-CRS-2 Cygnus Antares 120 [18]
21.09.2014 SpaceX CRS-4 Dragon Falcon 9 v1.1 [19]
28.10.2014 Orb-CRS-3 Cygnus Antares 120 Katastrofa rakiety Antares podczas startu [20]
10.01.2015 SpaceX CRS-5 Dragon Falcon 9 v1.1 [21]
14.04.2015 SpaceX CRS-6 Dragon Falcon 9 v1.1 [22]
28.06.2015 SpaceX CRS-7 Dragon Falcon 9 v1.1 Katastrofa rakiety Falcon 9 podczas startu [23]
6.12.2015 OA-CRS-4 Cygnus Atlas V 401 Pierwszy lot powiększonej i ulepszonej wersji statku Cygnus (Cygnus enhanced) [24][25]
23.03.2016 OA-CRS-6 Cygnus Atlas V 401 [26]
8.04.2016 SpaceX CRS-8 Dragon Falcon 9 FT Dostarczenie do ISS modułu BEAM [27]
18.07.2016 SpaceX CRS-9 Dragon Falcon 9 FT Dostarczenie do ISS węzła cumowniczego IDA-2 dla amerykańskich statków załogowych [28]
17.10.2016 OA-CRS-5 Cygnus Antares 230 Pierwszy start rakiety Antares w wersji 230 (z silnikami RD-181 w pierwszym stopniu) [29]
19.02.2017 SpaceX CRS-10 Dragon Falcon 9 FT Pierwszy start z wydzierżawionej od NASA historycznej wyrzutni LC-39A w KSC
18.04.2017 OA-CRS-7 Cygnus Atlas V 401
3.06.2017 SpaceX CRS-11 Dragon Falcon 9 FT Pierwszy lot używanej wcześniej kapsuły, z misji CRS-4
14.08.2017 SpaceX CRS-12 Dragon Falcon 9 FT/B4[30] Pierwszy lot nowej wersji rakiety Falcon 9 Block 4.
Ostatni lot nowej kapsuły, następnie będą używane w poprzednich misjach
12.11.2017 OA-CRS-8E Cygnus Antares 230 Wykorzystana została powiększona wersja statku Cygnus.
15.12.2017 SpaceX CRS-13 Dragon Falcon 9 Lot z używaną kapsułą z misji CRS-6

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Commercial Orbital Transportation Services. A New Era in Spaceflight. NASA, 2014. [dostęp 2015-06-05]. (ang.).
  2. ↑ NASA Awards Space Station Commercial Resupply Services Contracts. NASA, 2008-12-23. [dostęp 2015-06-05]. (ang.).
  3. ↑ Chris Bergin: NASA lines up four additional CRS missions for Dragon and Cygnus. NASASpaceflight, 2015-03-03. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  4. ↑ Jeff Foust: NASA Requests Proposals for Follow-on ISS Cargo Contract. SpaceNews, 2014-09-26. [dostęp 2015-06-05]. (ang.).
  5. ↑ Commercial Resupply Services (CRS) 2. Acquisition Information Links. NASA. [dostęp 2015-11-05]. (ang.).
  6. ↑ Request For Information (RFI) (RFI – Commercial Resupply Services (CRS2) to the ISS) (ang.)
  7. ↑ Jan Szturc: Ogłoszenie wykonawców CRS-2. Kosmonauta.net, 2016-01-16. [dostęp 2016-01-16]. (pol.).
  8. ↑ Caleb Henry: Orbital ATK Confident on Satellite Demand, March Return of Antares Rocket. ViaSatellite, 2015-05-28. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  9. ↑ William Graham: SpaceX success for maiden launch of Falcon 9. NASASpaceflight, 2010-06-04. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  10. ↑ William Graham: SpaceX launches Falcon 9 – Debut Dragon completes COTS demo. NASASpaceflight, 2010-12-08. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  11. ↑ Chris Bergin: SpaceX’s Dragon berthed on the ISS to complete historic arrival. NASASpaceflight, 2012-05-25. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  12. ↑ William Graham: Antares conducts a flawless maiden launch. NASASpaceflight, 2013-04-21. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  13. ↑ Chris Bergin: Orbital’s Cygnus successfully berthed on the ISS. NASASpaceflight, 2013-09-28. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  14. ↑ Chris Bergin: SpaceX’s CRS-1 Dragon arrives at the ISS for successful berthing. NASASpaceflight, 2012-10-10. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  15. ↑ Chris Bergin: Resilient CRS-2 Dragon successfully berthed on the ISS. NASASpaceflight, 2013-03-02. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  16. ↑ Chris Bergin: Orbital’s Cygnus spacecraft berthed following ISS arrival. NASASpaceflight, 2014-01-11. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  17. ↑ Chris Bergin: SpaceX CRS-3 Dragon completes Easter arrival at the ISS. NASASpaceflight, 2014-04-19. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  18. ↑ Chris Bergin: ORB-2 Cygnus completes ISS rendezvous and berthing. NASASpaceflight, 2014-07-15. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  19. ↑ Chris Bergin: SpaceX’s CRS-4 Dragon completes Tuesday arrival at ISS. NASASpaceflight, 2014-09-22. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  20. ↑ William Graham, Chris Bergin: Orbital’s Antares fails seconds after launch. NASASpaceflight, 2014-10-28. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  21. ↑ Chris Bergin: ISS berths SpaceX’s Dragon following speedy arrival. NASASpaceflight, 2015-01-12. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  22. ↑ Chris Bergin: CRS-6 Dragon successfully completes ISS berthing. NASASpaceflight, 2015-04-16. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  23. ↑ William Graham: SpaceX’s Falcon 9 fails during launch following second stage issue. NASASpaceflight, 2015-06-28. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
  24. ↑ William Graham: Cygnus returns to space via Atlas V launch. NASASpaceflight, 2015-12-06. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).
  25. ↑ Chris Gebhardt: Berthing Complete: OA-4 Cygnus arrives at the ISS. NASASpaceflight, 2015-12-08. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).
  26. ↑ William Graham: OA-6 Cygnus launched to the ISS via Atlas V. NASASpaceflight.com, 2016-03-22. [dostęp 2016-04-17]. (ang.).
  27. ↑ Chris Gebhardt: ISS welcomes CRS-8 Dragon after flawless launch. NASASpaceflight.com, 2016-04-09. [dostęp 2016-04-17]. (ang.).
  28. ↑ SpaceX Falcon 9 lofts CRS-9 Dragon launch and achieves LZ-1 landing [online], NASA Spaceflight [dostęp 2016-08-26] .
  29. ↑ Mission Update: OA-5 Space Station Cargo Resupply [online], Orbital ATK [dostęp 2016-10-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-17] .
  30. ↑ Launch Vehicle: Falcon 9 Full Thrust | Nasa.gov. [dostęp 2017-08-24].