Daniel Dennett

Daniel Clement Dennett

Daniel Dennett (2012)
Data i miejsce urodzenia	28 marca 1942 Boston
Data i miejsce śmierci	19 kwietnia 2024 Portland
Zawód, zajęcie	filozof
Narodowość	amerykańska
Rodzice	Ruth Marjorie (z domu Leck) i Daniel Clement Dennett Jr.
Małżeństwo	Susan Bell
Dzieci	córka i syn
Krewni i powinowaci	sześcioro wnucząt
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Daniel Clement Dennett III (ur. 28 marca 1942 w Bostonie, zm. 19 kwietnia 2024 w Portland^[1]) – amerykański filozof, profesor filozofii na Uniwersytecie Tuftsa, reprezentant nowego ateizmu.

Życiorys

Urodził się w 28 marca 1942 roku w Bostonie jako syn Ruth Leck Dennett i Daniela C. Dennett Jr.^[2]

Ukończył studia licencjackie na Uniwersytecie Harvarda w 1963 roku, a następnie otrzymał doktorat z filozofii na Uniwersytecie Oksfordzkim w 1965 roku^[3]. Doktorat Dennetta The mind and the brain: introspective description in the light of neurological findings: intentionality, napisany pod kierunkiem Gilberta Ryle’a, poświęcony został świadomości. Praca ta w 1969 roku została wydana w formie książki jako Content and Consciousness^[4][5].

W latach 1965–1971 wykładał na Uniwersytecie Kalifornijskim w Irvine, później rozpoczął nauczanie na Uniwersytecie Tuftsa. Był żonaty, miał dwójkę dzieci: córkę oraz syna^[3].

Koncepcje i poglądy

Zajmował się głównie filozofią umysłu i filozofią nauki. Był szczególnie zainteresowany biologią ewolucyjną oraz kognitywistyką. Był czołowym zwolennikiem teorii zwanej darwinizmem neuralnym (ang. neural darwinism).

Określany był jednym z „Czterech jeźdźców” nowego ateizmu^[6].

Świadomość

Zdaniem Dennetta świadomość to program „maszyny wirtualnej” kształtującej procesy odbywające się w mózgu^[7]. Jest ona wytworem procesu ewolucji kulturowej. Ewolucja jednak nie wyjaśnia jak się ona rozwinęła poza tym, że posiada funkcję, która pomaga organizmowi przetrwać, dzięki czemu zadziałała tu selekcja naturalna^[8].

Dennett korzystając z komputerowej terminologii nazywał mózg hardware, na którym zainstalowany jest software, czyli język oraz memy. Hardware jest efektem ewolucji biologicznej, a software ewolucji kulturowej^[9]. Ludzie wytworzyli język by móc pokonać ograniczenia indeksykalne i opowiadać o wydarzeniach przeszłych bądź dziejących się w innym miejscu. Dzięki językowi mogą oni operować pojęciem takim jak „ja”, które zdaniem Dennetta jest tylko abstrakcją^[9].

Do opisywania jaźni Dennett używał sformułowania środek narratywnej ciężkości, porównując ją do środka ciężkości. Dennett nazywał środek ciężkości teoretycznym abstraktem i proponował by w taki sam sposób rozumieć jaźń – jako użyteczną fikcję^[10].

Model Wielokrotnych Szkiców

Model świadomości Dennetta zwany jest Modelem Wielokrotnych Szkiców^[7] (ang. Multiple Drafts Model). Jest on modelem przeciwstawnym modelowi nazywanemu Kartezjańskim Teatrem^[11]. Model ten w języku polskim jest także tłumaczony jako Model Wielu Szkiców^[12] oraz Model Szkiców Złożonych^[13].

Według Modelu Wielokrotnych Szkiców świadomość nie jest pojedynczym procesem, ale ciągłym, zmiennym strumieniem, przechodzącym z jednego szkicu w drugi. Szkice te są nieustannie edytowane, mogą odpowiadać za zachowanie bądź zostać odrzucone^[14]. W modelu tym istnieje wiele strumieni, odpowiedzialnych za różne funkcje świadomości. Niektóre z nich istnieją także u zwierząt, inne są typowo ludzkie (związane ze zdolnościami językowymi oraz memami)^[15].

Heterofenomenologia

Dennet nazywał Heterofemenologią metodę badawczą, która ma na celu skonstruowanie obiektywnego opisu. Związana jest ona z tezą, że badanie świadomości powinno być przeprowadzane z perspektywy osoby trzeciej. Metoda ta polega na tym, że badana osoba sporządza opis swoich przeżyć, który jest następnie (przez inną osobę) interpretowany^[16].

Qualia

Zdaniem Dennetta qualia wydają się istnieć, jednak nie istnieją. W książce Świadomość, wychodząc od właściwości wtórnych Johna Locke’a argumentował poprzez przyjrzenie się dowodom jakie stawiają filozofowie na istnienie qualiów by udowodnić, że ich nie ma. Ludzi, którzy wierzą w istnienie qualiów nazywa qualofilami^[7].

Memy i religia

Dennett był zwolennikiem memetyki. Uważał, że memy istnieją ponieważ są to słowa, które można wymawiać. Religia to jego zdaniem zjawisko naturalne, które należy w naukowy sposób badać. Powiązał też religię z memami. Zdaniem Dennetta memy były już obecne w religiach ludowych poprzedzających religie zinstytucjonalizowane, a następnie memy te zostały „udomowione”^[17].

Prace

• Content and Consciousness (Routledge & Kegan Paul Books Ltd; 2nd edition January 1986), (ISBN 0-7102-0846-4)
• The Mind’s I (Bantam, Reissue edition 1985, wspólnie z Douglasem Hofstadterem) (ISBN 0-553-34584-2)
• Elbow Room: The Varieties of Free Will Worth Wanting (MIT Press 1984), (ISBN 0-262-04077-8)
• The Intentional Stance (MIT Press; Reprint edition 1989), (ISBN 0-262-54053-3)
• Consciousness Explained (Back Bay Books 1992), (ISBN 0-316-18066-1)
• Darwin’s Dangerous Idea: Evolution and the Meanings of Life (Simon & Schuster; Reprint edition 1996), ISBN 0-684-82471-X.
• Kinds of Minds: Towards an Understanding of Consciousness (Basic Books 1997), (ISBN 0-465-07351-4)
• Brainchildren: Essays on Designing Minds (Representation and Mind) (MIT Press 1998), (ISBN 0-262-04166-9)
• Freedom Evolves (Viking Press 2003), (ISBN 0-670-03186-0)
• Sweet Dreams, Philosophical Obstacles to a Science of Consiousness (MIT Press 2005), (ISBN 0-262-04225-8)
• Breaking the Spell: Religion as a Natural Phenomenon. (Viking – Penguin, 2006), (ISBN 0-670-03472-X)
• From Bacteria to Bach and Back: The Evolution of Minds (W.W. Norton & Company, 2017), (ISBN 978-0393242072)

Tłumaczenia prac na j. polski

• Natura umysłów, Warszawa 1997, Wydawnictwo CiS, ISBN 83-85458-61-1 (Kinds of Minds: Toward an Understanding of Consciousness, 1996)
• Słodkie sny: Filozoficzne przeszkody na drodze do nauki o świadomości, Warszawa 2007, Prószyński i S-ka, ISBN 978-83-7469-456-8 (Sweet Dreams: Philosophical Obstacles to a Science of Consciousness, 2005)
• Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne, Warszawa 2008, PIW, ISBN 978-83-06-03138-6 (Breaking the Spell. Religion as a Natural Phenomenon, 2006)
• Nauka i religia. Czy można je pogodzić? (wspólnie z Alvinem Plantingem), Kraków 2014, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-110-2 (Science and Religion: Are They Compatible?, 2003)
• Filozofia dowcipu. Humor jako siła napędowa umysłu (wspólnie z Reginaldem Adamsem, Matthew Hurleyem), Kraków 2015, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-176-8 (Inside Jokes: Using Humor to Reverse-Engineer the Mind, 2011)
• Dźwignie wyobraźni i inne narzędzia do myślenia, Kraków 2015, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-113-3 (Intuition Pumps And Other Tools for Thinking, 2013)
• Świadomość, Kraków 2016, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-256-7 (Consciousness Explained, 1992)
• Od bakterii do Bacha. O ewolucji umysłów, Kraków 2017, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-334-2 (From Bacteria to Bach and Back: The Evolution of Minds, 2017)
• Czterej jeźdźcy Apokalipsy. Jak się zaczęła ateistyczna rewolucja (wspólnie z Richardem Dawkinsem, Samem Harrisem, Christopherem Hitchensem), Warszawa 2019, Wydawnictwo CiS, ISBN 978-83-61710-30-1 (The Four Horsemen: The Conversation That Sparked an Atheist Revolution, 2019)

Wyróżnienia

• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Bukareszteńskiego (20 czerwca 2011)^[18].

Zobacz też

• memetyka
• neurobiologia
• ruch The Brights

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Daniel C. Dennett „Miłość do Boga”. humanizm.free.ngo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-10)]. – fragment tłumaczenia „Breaking the Spell”
• Dan Dennett: Uroczy, seksowny, słodki, zabawny – wykład audio/video na łamach TED, 2009
• Dan Denett o naszej świadomości – wykład audio/video na łamach TED, 2003
• Dennett, Daniel Clement (1942–) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-09].