Daniel Naborowski

Nabram

Data i miejsce urodzenia

1573
Kraków

Data i miejsce śmierci

1640
Wilno

Teksty w Wikiźródłach

Cytaty w Wikicytatach

Daniel Naborowski herbu Nabram^[1] (ur. w 1573 w Krakowie, zm. w 1640 w Wilnie) – polski poeta barokowy, dyplomata i tłumacz, sędzia grodzki wileński w latach 1637–1640, cześnik wileński w latach 1635–1640^[2], marszałek dworu Bogusława Radziwiłła^[3], wyznawca kalwinizmu.

Życiorys

Studiował w Wittenberdze (1590–1593), Bazylei (studia medyczne ukończył w 1595), Orleanie (prawo), Strasburgu (kontynuacja studiów prawniczych od 1596) i Padwie (w 1602), gdzie pobierał prywatne nauki mechaniki u Galileusza^[4]. W czasie studiów w Strasburgu nauczał języków obcych Janusza Radziwiłła, a w 1602 został jego sekretarzem. U jego boku wziął udział w rokoszu Zebrzydowskiego^[4]. W 1610 podróżował po Europie (zwiedził Niemcy, Szwajcarię, Anglię, Francję, Włochy), brał udział w misjach dyplomatycznych księcia. Rolę sekretarza pełnił do śmierci księcia Janusza w 1620. W tym samym roku Naborowski ożenił się. W 1633 został mianowany marszałkiem hetmana polnego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła. Będąc kalwinem umacniał czynnie wyznawaną przez siebie religię na Litwie^[5]. W 1637 zyskał urząd sędziego grodzkiego w Wilnie.

Twórczość

Naborowski godził w swojej poezji wartości sprzeczne: renesansową pochwałę rozsądku i życia statecznego z przekonaniem o marności świata i nieuchronnym przemijaniu wszelkich zjawisk. Jego twórczość stanowi świadectwo harmonii sprzeczności, obecnych zarówno w życiu ludzkim, jak i w całym dziele stworzenia. Tworzył w nurcie motywu vanitas.

Podczas studiów w Bazylei ogłosił dwie rozprawy napisane w języku łacińskim: De temperamentis (1593) i De venenis (1594). Pierwszym znanym wierszem poety jest łaciński utwór wpisany w Wittenberdze 4 maja 1593 do pamiętnika Daniela Cramera^[6].

Na oczy królewny angielskiej

Wiersz opisuje oczy Elżbiety Stuart, małżonki elektora Fryderyka V. Napisany w formie epigramatyczniej, zawiera dwadzieścia wersów rymowanych parzyście w układzie aabb. Oparty jest na sonecie „Sur les yeux de la marquise de Monceaux” Honorata de Porchères Laugiera(inne języki), opisującym oczy księżniczki Gabrielle d’Estrées. Stanowi przykład gradacji poetyckiej.

Wiersze Naborowskiego

Błąd ludzki
Cień przypisany Ks. Ks. J.M. Januszowi Radziwiłłowi, podczaszemu naonczas W. Ks. L. A. 1607
Cnota grunt wszytkiemu
Do Jego Książęcej Mości Pana... Janusza Radziwiłła Pana Mego Miłościwego
Do Najjaśniejszego Władysława Zygmunta...
In Werki solatium
Krótkość żywota
Kur na krzcinach oddany małemu wielkiej nadzieje Radziwiłłowi...
Malina
Marność i Na toż
Pieśń ad imitationem Horatiuszowej ody „Beatus ille, qui procul negotiis”
Róża przypisana na kolędzie Księciu Imci Krzysztofowi Radziwiłłowi
Treny na śmierć Księcia Radziwiłła, kasztelana wileńskiego
Tryumf Miłości. Poema Franciszka Petrarki
Votum

Ogłosił też zbiory poezji:

Naeniae a diversis scriptae in Exequias Illustrissimi Principis Dni Janussi Radivili, wydrukowany w miejscowości Lubcz nad Niemnem (1621)
Lacrumae Danielis Naborovi... (siedem utworów łacińskich), drukarnia Konrada Waldkircha^[7].

Poza przekładem Triumfu miłości Petrarki był również tłumaczem Triumfu wiary du Bartasa, Descriptio gentium Sarbiewskiego i Pieśni Lobwassera^[8]. W poczet przekładów poety należy także zaliczyć wiersze Cień, Róża, Kalendy styczniowe oraz Kur, stanowiące emulacyjne tłumaczenia wierszy Jeana Passerata (Umbra, Rosa, Kalendae Januariae oraz Gallus)^[9], które wpisują się w nurt twórczości adoksograficznej, tj. pochwał błahych przedmiotów czy zjawisk^[10].

Późniejsze wydania

Zbiór fraszek zawarty w barokowym Wirydarzu poetyckim Jana Jakuba i Jakuba Teodora Trembeckich, opublikowanym przez Aleksandra Brücknera (Lwów 1910–11)
Wybór fraszek erotycznych Smaczny kąsek w opracowaniu Waldemara Smaszcza (Białystok 1982)

Przypisy

↑ Rodzina, herbarz szlachty polskiej, t. XII, Warszawa 1915, s. 2.
↑ Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego, spisy, t. I: Województwo wileńskie XIV–XVIII wiek, opr. H. Lulewicz, A. Rachuba, P. P. Romaniuk, pod red. A. Rachuby, Warszawa 2004, s. 695.
↑ Marek Miłuński, Zarząd dóbr Bogusława Radziwiłła w latach 1636–1669, w: Administracja i życie codzienne w dobrach Radziwiłłów (XVI–XVIII w.). Seria Fasciculi Historici Novi, Tom IX,Warszawa 2009, s. 273.
↑ ^a ^b Czesław Hernas: Barok. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 267. ISBN 83-01-13846-7.
↑ Czesław Hernas: Literatura baroku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 302. ISBN 83-01-12895-X.
↑ Daniel Naborowski – biografia. [dostęp 2009-05-27]. (pol.).
↑ Maciej Włodarski: Nowo odkryte wiersze łacińskie Daniela Naborowskiego. W: Łacińska poezja w dawnej Polsce. Warszawa: Instytut Badań Literackich, 1995, s. 196. ISBN 83-85605-36-3.
↑ Charakterystyka twórczości Daniela Naborowskiego. [dostęp 2009-05-27]. (pol.).
↑ AlicjaA. Bielak AlicjaA., PiotrP. Sadzik PiotrP., W nurcie pochwał Niczego. "Cień", "Róża", "Kur", "Kalendy styczniowe" Daniela Naborowskiego jako przekłady utworów Jeana Passerata, "Prace Filologiczne" 2015, nr 5(8), s. 17-49 [online] [dostęp 2018-03-07] (ang.).
↑ RomanR. Krzywy RomanR., Retoryczne obroty rzeczy. O adoksografiach Daniela Naborowskiego, „Barok” (2), 2009, ISSN 1234-3233 .