Faeton żółtodzioby
| Phaethon lepturus[1] | |||
| Daudin, 1802 | |||
 Faeton żółtodzioby, Seszele | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Gromada | ptaki | ||
| Podgromada | Neornithes | ||
| Infragromada | ptaki neognatyczne | ||
| Rząd | faetony | ||
| Rodzina | faetony | ||
| Rodzaj | Phaethon | ||
| Gatunek | faeton żółtodzioby | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 najmniejszej troski | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym poza sezonem lęgowym | |||
| |||
| |||
Faeton żółtodzioby[3] (Phaethon lepturus) – gatunek ptaka z rodziny faetonów (Phaethontidae) występujący w strefie tropikalnej i subtropikalnej na całym świecie. Nie jest zagrożony.
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek opisał François Marie Daudin w 1802. Przydzielił mu nazwę Phaëton lepturus. Holotyp pochodził z Mauritiusu[4]. Obecnie IOC umieszcza gatunek w rodzaju Phaethon, wyróżniając 6 podgatunków[5]. Taką samą ich liczbę uznają autorzy HBW. Część podgatunków może być uznana jedynie za odmiany barwne; osobniki podgatunku catesbyi wyróżniają się pomarańczowym dziobem, ograniczoną ilością białego na czubku skrzydła, różnicami w głosie u dorosłych i bardziej jednolitym ubarwieniem u młodych[4].
Podgatunki i zasięg występowania
IOC wyróżnia następujące podgatunki[5]:
- P. l. catesbyi von Brandt, JF, 1838 – Karaiby i Bermudy
- P. l. ascensionis (Mathews, 1915) – wyspy centralnego i południowego Atlantyku[4]
- P. l. lepturus Daudin, 1802 – wyspy Oceanu Indyjskiego[6]
- P. l. europae Le Corre & Jouventin, 1999 – wyspa Europa (Kanał Mozambicki)
- P. l. fulvus von Brandt, JF, 1838 – Wyspa Bożego Narodzenia
- P. l. dorotheae Mathews, 1913 – wyspy zachodniego i centralnego Pacyfiku
Morfologia
Całkowita długość ciała 70–82 cm (w tym 33–45 cm przypada na wydłużoną część sterówek), rozpiętość skrzydeł 90–95 cm, masa ciała 220–410 g[4]. Upierzenie w większości białe. Na skrzydle występuje czarny, biegnący na ukos pas, kilka zewnętrznych lotek I rzędu czarne. Sterówki również białe, środkowe są wydłużone. Na głowie od kantarka za oko biegnie czarny pas. Dziób szpiczasty, żółtopomarańczowy; tęczówka brązowa; nogi i stopy ciemnoszare. U podgatunku P. l. fulvus występuje upierzenie o złotawym czy też morelowym odcieniu[7].
Ekologia
Faeton żółtodzioby przeważnie przebywa na otwartym oceanie lub na morzu strefy podzwrotnikowej, poza lęgami na wyspy uczęszczając celem zdobycia pokarmu. Żywi się głównie rybami, kałamarnicami i krabami. Nurkuje podobnie jak głuptaki z wysokości do 20 m. Żeruje samotnie lub w parach. Podczas sezonu lęgowego ptaki obu płci biorą udział w zalotach. Obejmują one równoległy lot (jeden ptak nad drugim) i jednoczesne wykonywanie akrobacji; ogon skierowany w dół może dotknąć lecącego w dole ptaka. Akrobacje obejmują płytkie ślizgi i lecenie zygzakiem[7].
Lęgi
Przedstawiciele P. lepturus mogą gniazdować cały rok. Gniazdują na klifach, tworząc luźne kolonie. Gniazdo mieści się w szczelinie skalnej, pod krawędzią skały lub w wydrapanym dołku pod osłoną, niekiedy w rozwidleniu gałęzi. Często miejsce na gniazdo wybierane jest podczas lotów tokowych; kopulacja odbywa się w miejscu przeznaczonym na gniazdo bez poprzedzających ją rytuałów[7].
Ptaki tego gatunku są terytorialne, broniąc gniazda mogą zranić intruza. Zniesienie liczy jedno jajo. Inkubacja trwa 40 do 42 dni; partnerzy zmieniają się. Pisklę wykluwa się pokryte puchem i przez pierwsze kilka dni jest nieustannie chronione w gnieździe – potem może zostać zostawione na czas szukania dla niego pokarmu. Karmione jest zwróconym pokarmem. Po 70–85 dniach staje się w pełni opierzone i wkrótce po tym odbywa swój pierwszy w życiu lot. Po uzyskaniu zdolności lotu młode natychmiast usamodzielniają się i opuszczają okolice gniazda[7].
Status zagrożenia
Przez IUCN gatunek uznawany jest jako najmniejszej troski (LC, Least Concern) niezmiennie od 1988. W 2019 organizacja Partners in Flight szacowała liczebność światowej populacji na poniżej 400 tysięcy dorosłych osobników, a jej trend oceniła jako umiarkowanie spadkowy ze względu na drapieżnictwo wprowadzonych gatunków[2][8]. Faeton żółtodzioby występuje na ponad stu obszarach uznanych za ostoje ptaków IBA. Należy do nich m.in. indonezyjska wyspa Manuk, Boatswain Bird Island i Conception[8].
Przypisy
- ↑ Phaethon lepturus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Phaethon lepturus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Phaethontidae von Brandt, 1840 - faetony - Tropicbirds (wersja: 2016-11-19). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-11-11].
- ↑ a b c d Orta, J., Christie, D.A., Jutglar, F., Bonan, A., Garcia, E.F.J. & Boesman, P.: White-tailed Tropicbird (Phaethon lepturus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World [on-line]. 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-10)].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-11-11]. (ang.).
- ↑ Nigel Redman, Terry Stevenson, John Fanshawe: Birds of the Horn of Africa: Ethiopia, Eritrea, Djibouti, Somalia, and Socotra - Revised and Expanded Edition. Princeton University Press, 2016, s. 42. ISBN 978-0-691-17289-7. [dostęp 2018-11-27]. (ang.).
- ↑ a b c d Nicole Bouglouan: White-tailed Tropicbird. Oiseaux-birds.com. [dostęp 2014-12-10].
- ↑ a b Species factsheet: Phaethon lepturus. BirdLife International. [dostęp 2021-11-11]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcie przedstawiciela P. l. fulvus z charakterystycznym żółtawym upierzeniem
