Fort

Zobacz też: inne znaczenia.

Ten artykuł od 2021-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Fort Douaumont wchodzący w skład zespołu fortyfikacyjnego otaczającego rejon Verdun

Fort (wł.) – budowla obronna przystosowana do obrony okrężnej stanowiąca element większego zespołu fortyfikacyjnego (np. twierdzy)^[1].

Forty wznoszono od XVII do początków XX w. zasadniczo grupowano je w zespoły zwane twierdzami fortowymi, choć w szczególnych wypadkach budowano również forty wydzielone (tzw. detaszowane) jako budowle samodzielne.

Budowa fortu

Forty były budowlami ziemnymi o obrysie zamkniętym, zdolnymi do samodzielnej i długotrwałej obrony. Występował strefowy podział obwodu fortu: stok bojowy (plateau, glacis), stanowiska, fosa, wały, wnętrze. W skład budowli murowych fortów wchodziły koszary, schrony, stanowiska ogniowe artylerii i piechoty, magazyny, wieże obserwacyjne i artyleryjskie itp. Nie w każdym forcie występowały wszystkie z wymienionych obiektów, każda szkoła fortyfikacji miała swoje preferencje odnośnie do doboru obiektów i środków obrony i ich rozmieszczania w forcie. Forty połączone były między sobą siecią drogową i telefoniczną.

Zasadą budowy pierścieni fortów twierdz fortowych było zapewnienie możliwości wsparcia artyleryjskiego przez dany fort swoim najbliższym sąsiadom – z prawej i z lewej strony. Inaczej mówiąc, fort w twierdzy fortowej w razie potrzeby mógł dostać wsparcie od obydwu swoich skrzydłowych sąsiadów.

Typy fortów

fort piechoty
fort pancerny
fort jednostkowy
fort łącznikowy
fort rozproszony
fort zaporowy
fort artyleryjski
fort reditowy
fort ceglano-ziemny

Zmierzch fortów

Fort Pulaski, którego ceglane fortyfikacje w trakcie wojny secesyjnej poddały się nowoczesnej gwintowanej artylerii. Zapoczątkowało to trend budowy nowych fortyfikacji przy wykorzystaniu betonu

Rozwój artylerii oblężniczej na przełomie XIX i XX w. zmuszał stopniowo do zastąpienia klasycznych fortów fortami rozproszonymi, a następnie dziełami jeszcze bardziej rozproszonymi: grupą warowną i rejonem umocnionym. Zmiany te wprowadzane były w różnych państwach niejednocześnie i często dopiero niepowodzenia wojenne (swoje lub cudze) przesądzały decyzję o modernizacji dotychczasowych fortyfikacji lub budowy nowych, dostosowanych do aktualnie używanych środków oblężniczych.

Mimo iż I wojna światowa wykazała niewystarczającą odporność na ogień nowoczesnej artylerii (np. ciężkich moździerzy oblężniczych typu gruba berta), forty były jeszcze niekiedy budowane w okresie międzywojennym, ale w czasie II wojny światowej nie odegrały większej roli.

Polskie forty

Na obszarze Polski znajduje się wiele twierdz fortowych, budowanych w różnych okresach i przez różne państwa i wojska. Typowymi twierdzami fortowymi są: