Franciscus Patricius

Nie mylić z: Petritsi.

Pomnik Patriziego w Cres, rzeźbiarka Marija Ujević-Galetović

Data i miejsce urodzenia

25 kwietnia 1529
Cres

Data i miejsce śmierci

6 lutego 1597
Rzym

Zawód, zajęcie

filozof

Narodowość

chorwacka

Multimedia w Wikimedia Commons

Franciscus Patricius (chorw. Petriš lub Frane Petrić, wł. Francesco Patrizi; ur. 25 kwietnia 1529 na Cresie, zm. 6 lutego 1597 w Rzymie) – chorwacki i włoski filozof renesansowy. Pochodził ze szlachty chorwackiej^[1]. Był przedstawicielem platonizmu renesansowego^[2]. Studiował teologię i medycynę, pełnił funkcję nadwornego filozofa księcia Ferrary^[3]. Patrizi podnosił do rangi podstawowej kategorii filozoficznej kategorię czysto fizyczną – światło, które w pracy Patriziego Nowa filozofia wszechświata (Nova de universis philosophia) zastępuje neoplatońską emanację biegnącą od Boga do świata zmysłowo postrzegalnego^[4]. Swoje poglądy etyczne Patrizi wyłożył w pracy L’amorosa filosofia^[5].

Panteistyczna filozofia przyrody Patriziego była wrogo przyjmowana przez ortodoksję scholastyczną, a Kościół włączył dzieło Patriziego Nowa filozofia wszechświata do „Indeksu ksiąg zakazanych”^[6]. Monografia autorstwa Žarko Dadicia poświęcona jego myśli filozoficznej została opublikowana w 2000 roku.

Franciscusa Patriciusa pochowano w kościele św. Onufrego w Rzymie obok włoskiego poety Torquata Tassa (1544–1595)^[7].

Prace

w łacinie

Artis historiae penus. Octodecim scriptorum tam veterim quam recentiorum monumentis. Basileae, Ex officinia Petri Paterna, 1579.
Della Historia dieci dialoghi. Venetia: Appresso Andrea Arrivabene. 1560.
De historia dialogi X. Con Artis historicae penus. Basel. 1579.
De rerum natura libri ii. priores. Aliter de spacio physico;aliter de spacio mathematico. Ferrara: Victorius Baldinus 1587.
De spacio physico et mathematico. Ed. Helene Vedrine. Paris: Libr. philosophique J. Vrin, 1996.
Discussionum Peripateticarum tomi iv, quibus Aristotelicae philosophiae universa Historia atque Dogmata cum Veterum Placitis collata, eleganter et erudite declarantur. Basileae. 1581
Nova de Universis philosophia. Ad calcem adiecta sunt Zoroastri oracula cccxx. ex Platonicis collecta, etc. Ferrara. 1591, Venice 1593.
Apologia ad censuram, [No details]

w języku włoskim

L’amorosa filosofia. Firenze, F.Le Monnier, 1963.
Della historia dieci dialogi (Della historia dieci dialoghi). Venice. 1560.
Della nvova geometria di Franc. Patrici libri XV. Ne’ quali con mirabile ordine, e con dimostrazioni à marauiglia più facili, e più forti delle usate si vede che la matematiche per uia regia, e più piana che da gli antichi fatto n? si è, si possono trattare …. Ferrara, Vittorio Baldini 1587 [bound in the same vol. Quattro Libri Geometrici di Silvio Belli Vencntino!. Venice. 1595.]
Della poetica. ed. critica a cura di D. A. Barbali. Bologna, Istituto Nazionale di Studi sul Rinascimento, vol. 1-3 1969–1971.
Della poetica…la deca disputata. Ferrara. 1586.
Della retorica dieci dialoghi… nelli quali si favella dell’arte oratoria con ragioni repugnanti all’opinione, che intorno a quella hebbero gli antichi scrittori (Deset dijaloga o retorici). Venetia: Appresso Francesco Senese, 1562.
Difesa di Francesco Patrizi; dalle cento accuse dategli dal signor Iacopo Mazzoni. [in Discorso intorno all Risposta dal. sig. F. Patricio] Ferrara. 1587
La Città felice, Venice: Griffio, 1553. In Utopisti e Riformatori sociali del cinquecento. Bologna. N. Zanichelli. 1941.
L’Eridano. In nuovo verso heroico…Con i sostentamenti del detto verso. Ferrara. Appresso Francesco de Rossi da Valenza 1557.
Parere del s. Francesco Patrici, in difesa di Lodovico Ariosto. All’Illustr. Sig. Giovanni Bardi di Vernio, Ferrara 1583.
Risposta di Francesco Patrizi; a due opposizioni fattegli dal sign. Giacopo Mazzoni [in Della difesa della Comedia di Dante] Ferrara. Vitt. Baldini 1587

Przypisy

↑ Горфункель 1980 ↓, s. 249.
↑ Kuzniecow 1980 ↓.
↑ Эстетика Ренессанса 1981 ↓, s. 377.
↑ Kuzniecow 1980 ↓, s. 216.
↑ Горфункель 1980 ↓, s. 261.
↑ Горфункель 1980 ↓, s. 263.
↑ Frane Pertić. visitcres.hr. [dostęp 2023-08-21]. (ang.).

Bibliografia

w języku polskim

Boris Kuzniecow: Patrizi. W: Borys Kuzniecow: Historia filozofii dla fizyków i matematyków. Z ros. przeł. Zygmunt Simbierowicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980, s. 215–221. (pol.).

w języku rosyjskim

А. Х. Горфункель: «НОВАЯ ФИЛОСОФИЯ ВСЕЛЕННОЙ» ФРАНЧЕСКО ПАТРИЦИ ("Nowa filozofia wszechświata" Francesca Patriziego). W: А.Х. Горфункель: Философия эпохи Возрождения: Учебное пособие.. Москва: Высшая школа, 1980, s. 249–263, seria: podręcznik akademicki. (ros.).
ФРАНЧЕСКО ПАТРИЦИ. W: Эстетика Ренессанса. Zebrał Wiaczesław Szestakow. T. I. Москва: Искусство, 1981, s. 377–378, seria: Antologia. (ros.).