Harbuźnik kolczasty

Harbuźnik kolczasty

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	dyniowce
Rodzina	dyniowate
Rodzaj	harbuźnik
Gatunek	harbuźnik kolczasty
Nazwa systematyczna
Sicyos angulatus L. Sp. Pl. 1013 1753[3]
Synonimy
Elaterium trifoliatum L.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Harbuźnik kolczasty (Sicyos angulatus L.) – gatunek jednorocznego pnącza z rodziny dyniowatych. Występuje naturalnie we wschodniej Ameryce Północnej – we wschodniej Kanadzie (prowincje Quebec i Ontario) oraz w środkowych i wschodnich Stanach Zjednoczonych (na wschód od stanów Dakota Północna, Kansas, Teksas)^[4]. Bywa uprawiany jako roślina ozdobna^[5] i jako taka został introdukowany i spotykany jest zdziczały w Europie oraz w Azji Wschodniej^[6]. W Polsce jest to roślina dość rzadko uprawiana i dziczejąca, głównie na siedliskach ruderalnych^[7]. W obrębie naturalnego zasięgu występuje na brzegach rzek i strumieni, w lasach i zaroślach, w miejscach przekształconych przez człowieka^[6]. Owoce pokryte są kolcami, którymi można się boleśnie pokłuć^[8].

Morfologia

Łodyga

Pnąca, osiągająca zwykle od 1 do 4 m długości, rzadko do 8 m^[9]. Tak jak i pozostałe organy – pokryta jest gruczołowatymi włoskami^[6].

Liście

O blaszce w zarysie okrągławej lub jajowatej, z 5, rzadziej 3, płytkimi klapami, ostro zakończonymi. Nasada blaszki jest wąsko lub szeroko zatokowo wcięta. Brzeg blaszki jest drobno i odlegle ząbkowany oraz orzęsiony, także powierzchnia liścia od spodu jest szorstko owłosiona. Blaszka osiąga od kilku do 12 cm szerokości i 17 cm długości, osadzona jest na ogonku osiągającym od 1 do 7 (rzadko do 10) cm długości^[6].

Kwiaty

Roślina jednopienna, lecz rozdzielnopłciowa. Kwiaty męskie zebrane są po 10–34 w kwiatostany osiągające od 3 do 22 cm długości^[6], których szypuły są gruczołowato owłosione^[5]. Ich płatki korony mają barwę białawą lub zielonkawożółtą, z zielonymi żyłkami i długość do 5 mm. Działki kielicha lancetowate, długości 1 mm. Pręcików jest od 3 do 7, a ich pylniki mają kształt litery S. Zarówno nitki jak i pylniki pręcików są ze sobą zrośnięte^[5]. Kwiaty żeńskie są mniej liczne w kwiatostanach – jest ich od 8 do 16, a same kwiatostany mają od 2 do 5 cm długości^[6] – kwiaty są zbite w główki. Płatki są równowąskie lub równowąskojajowate o długości do 2 mm^[6], zielonkawożółte z zielonymi żyłkami. Działki kielicha są drobne, lancetowate. Słupek z zalążnią długości 1–3 mm, z pojedynczą szyjką o 2–3 znamionach^[5].

Owoce

Jajowate i ostro zakończone torebki o długości 9–15 mm pokryte sztywnymi kolcami, włoskami pajęczynowatymi i gruczołowatymi^[6]. Młode torebki są zielone, a dojrzałe – brązowe^[8]. Zawierają pojedyncze, jajowate nasiono, ciemnobrązowe, o długości do 10 mm^[5].

Gatunek podobny

Mylić się może z kolczurką klapowaną, która ma jednak nagie pędy, większe i pojedyncze owoce^[8].

Biologia i ekologia

Harbuźnik kolczasty jest rośliną jednoroczną, kwitnącą od czerwca do października^[6], w warunkach Europy Środkowej – od lipca do sierpnia^[5].

Liczba chromosomów 2n = 24^[5].

W Ameryce Północnej występuje na terenach nizinnych (do 300 m n.p.m.) na brzegach cieków, na terenach aluwialnych, w zaburzonych lasach i zaroślach, na porębach, na miejscach porzuconych, na odłogowanych polach i wzdłuż linii kolejowych^[6]. Często rośnie obficie pokrywając duże powierzchnie wspólnie z kolczurką klapowaną^[8]. Na obszarach, gdzie dziczeje z upraw rejestrowany jest na siedliskach kształtowanych przez człowieka – na przypłociach i murach^[5].

Przypisy