Henryk Siemiradzki

Henryk Siemiradzki

Data i miejsce urodzenia	24 października 1843 Nowobiełgorod
Data i miejsce śmierci	23 sierpnia 1902 Strzałków
Narodowość	Polak[1]
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	akademizm
Ważne dzieła
Pochodnie Nerona kurtyna Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie kurtyna Teatru Miejskiego we Lwowie Dirce chrześcijańska
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Henryk Hektor Siemiradzki (ur. 12 października^?/24 października 1843 w Nowobiełgorodzie, zm. 23 sierpnia 1902 w Strzałkowie) – polski malarz, przedstawiciel akademizmu.

Życiorys

Jego rodzicami byli Hipolit i Michalina z Pruszyńskich (siostra Anny Ciundziewickiej). Ojciec Henryka był wysokim oficerem armii Imperium Rosyjskiego, jednak dzieci zostały wychowane w tradycji polskiej, katolickiej. Rodzina posiadała w Charkowie dom, od którego wzięła nazwę ulica, później nazywana Siemiradzką^[2], obecnie Siemigradzką^[3]. Na życzenie ojca ukończył studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Charkowskiego, uzyskując stopień kandydata nauk przyrodniczych na podstawie dysertacji O instynkcie owadów. Następnie rozpoczął studia malarskie na Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. W 1871 ukończył studia i uzyskał 6-letnie stypendium rządowe. Wyjechał do Monachium, odwiedzając po drodze po raz pierwszy w życiu Kraków. W Monachium spotkał wielu polskich malarzy, a wśród nich Józefa Brandta i Stanisława Witkiewicza.

W 1872 wyjechał do Włoch. Zwiedził Wenecję, Florencję, Neapol, miał okazję zobaczyć wybuch Wezuwiusza, trafił w końcu do Rzymu, gdzie zamieszkał w pobliżu pl. Hiszpańskiego. W 1873 ożenił się ze swoją 18-letnią kuzynką Marią Pruszyńską z Koroleszczewicz nad Świsłoczą. Mieli czworo dzieci. W 1876 rodzina Siemiradzkich zamieszkała we własnej willi. W 1884 kupił dworek^[4] w Strzałkowie koło Radomska, gdzie przez wiele lat spędzał, wraz z rodziną, letnie wakacje.

W 1901 zachorował, stracił mowę. Jesienią spotkał się jeszcze w Łodzi z Henrykiem Sienkiewiczem. Na krótko przed śmiercią, za zgodą lekarzy, wyjechał do Strzałkowa i tam zmarł. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 67-6-1/2). 24 września 1903 r. prochy przeniesiono do krypty zasłużonych na krakowskiej Skałce^[5].

Był członkiem wielu akademii europejskich. Tematykę swych dzieł czerpał z antyku. Malował epickie, monumentalne, teatralne kompozycje, nacechowane spokojem i harmonią, z odpowiednim doborem kolorów, wypełnione ciałami, ozdobami, drzewami, marmurami, płaskorzeźbami^[6]. W 1879 r. ofiarował obraz Pochodnie Nerona miastu Kraków jako pierwszy obraz do krakowskiego Muzeum Narodowego.

Był autorem wielu obrazów, a także kurtyn Teatru Miejskiego w Krakowie (1894) i Teatru Wielkiego we Lwowie (1900).

Był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk^[7] i kawalerem Legii Honorowej, Orderu Korony Włoskiej, Orderu św. Stanisława III klasy^[8], komandorem Orderu Świętych Maurycego i Łazarza.

Wybrane dzieła

Pałac w Strzałkowie, tablica

• Amor i Psyche (1894), 51 × 33,7 cm, Lwowska Galeria Sztuki
• Antoniusz i Kleopatra, 42 × 76 cm
• Chrystus i jawnogrzesznica (1873), 550 × 350 cm, Muzeum Rosyjskie w Sankt Petersburgu
• Chrystus i Samarytanka (1890), 106,5 × 184 cm, Lwowska Galeria Sztuki
• Chrystus w domu Marii i Marty (1886), Ermitaż, Sankt Petersburg
• Chrystus w domu Marii i Marty (1886), Lwowska Galeria Sztuki
• Cyganka (1877), 62 × 50 cm, Lwowska Galeria Sztuki
• Dirce chrześcijańska (1897), 263 × 534 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Dziewczyna przy studni (około 1890), 39,5 cm × 26,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Fryne na święcie Posejdona w Eleusis (1889), 390 × 763,5 cm, Państwowe Muzeum Rosyjskie, Sankt Petersburg
• Krajobraz znad Świsłoczy (1873), Muzeum Narodowe w Krakowie
• Kurtyna Teatru Miejskiego w Krakowie (1892-94), Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
• Kurtyna Teatru Miejskiego we Lwowie (1899–1901), Lwowski Narodowy Akademicki Teatr Opery i Baletu im. Salomei Kruszelnickiej
• Kuszenie św. Hieronima (1886), 74,5 × 179,5 cm
• Męczeństwo śś. Tymoteusza i Maury, jego żony (1885), Muzeum Narodowe w Warszawie
• Nauczanie św. Piotra (1889), Wyższe Metropolitalne Seminarium Duchowne w Warszawie^[9]
• Nieukończony autoportret (po 1876), Muzeum Narodowe w Krakowie
• Nimfa (1869), 153 × 156 cm, Lwowska Galeria Sztuki
• Nimfy wodne (po 1880), Muzeum Sztuki, Riazań
• Noc świętojańska (1892), Lwowska Galeria Sztuki
• Odjazd z wyspy nocą (1890), 108 × 75 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Orfeusz w podziemiach (ok. 1880), Lwowska Galeria Sztuki
• Pochodnie Nerona (Świeczniki chrześcijaństwa) (1876), 385 × 704 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Portret Aleksandra Stankiewicza (przed 1892), 62 × 50 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Portret kobiety na palecie (1887), 33 × 50 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Portret Ludwika Wodzickiego (1880), 122 × 84 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Portret matki artysty (1887), 33 × 25,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Portret ojca (1887), 33 × 25,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Projekt kurtyny teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1894), 60,3 × 90 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Przy źródle (1899), 45,5 × 31,5 cm, Zamek Królewski na Wawelu w Krakowie
• Rzymska sielanka (Łowienie ryb) (1879), 55,5 × 75 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Rzymska orgia w czasach Cesarstwa (1872), 117 × 183 cm, Ermitaż w Petersburgu
• Sadzawka Fauna (1881), 47 × 61,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Sąd Parysa. Pantomima na tarasie pałacu rzymskiego dostojnika (1892), 99 × 227 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Scena z życia pierwszych chrześcijan (ok. 1872), 37 × 63 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
• Sielanka, 20 × 17,5 cm, Lwowska Galeria Sztuki
• Sjesta patrycjusza (1881), 76 × 125 cm
• Sprzedaż amuletów, zwany również pod tytułem Handlarz amuletów (1875) 212 × 166 cm
• Szkic do obrazu żebrak, 27,5 × 38,2 cm, Lwowska Galeria Sztuki
• Taniec wśród mieczów (1879-80), Galeria Trietiakowska, Moskwa
• U źródła (1898), 76 × 110 cm, Lwowska Galeria Sztuki
• Wazon czy kobieta (1878), 99 × 155 cm, kolekcja prywatna
• Z wiatykiem (1889), 60 × 130 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Za przykładem bogów (1899), 75 × 120 cm, Lwowska Galeria Sztuki
• Za Tyberiusza na Capri (1881), 101,5 × 216 cm, Galeria Trietiakowska, Moskwa
• Żebrzący rozbitek (1878), 208 × 293,5 cm, kolekcja prywatna

Wybrane duże płótna Henryka Siemiradzkiego są wystawiane w muzeach narodowych Polski, Ukrainy i Rosji.

Galeria

• 
  Chrystus i jawnogrzesznica, 1873
• 
  Widok rzeki Świsłocz, 1873
• 
  Pochodnie Nerona, 1877
• 
  Rzymska sielanka (Łowienie ryb), ok. 1879
• 
  Noc Iwana Kupały, 1880
• 
  Talizman, 1880
• 
  Taniec wśród mieczów, 1880
• 
  Portret Ludwika Wodzickiego, 1880
• 
  Za Tyberiusza na Capri - szkic do obrazu, 1881
• 
  Pogrzeb wodza Rusów, 1883
• 
  Głowa brodatego mężczyzny, 1883–1890
• 
  Chrystus w domu Marii i Marty, 1886
• 
  Dziewczyna przy studni, 1888
• 
  Studium nóg kobiecych (Fryne) do obrazu „Fryne w Eleuzis”, ok. 1888
• 
  Chrystus i Samarytanka, 1890
• 
  Studium drzewa z ogrodu Villa Aldobrandini we Frascati, ok. 1890
• 
  Kurtyna teatru Juliusza Słowackiego w Krakowie (1892-94)
• 
  Dirce chrześcijańska, 1897
• 
  Nad źródłem, 1899
• 
  Kurtyna Opery i Baletu we Lwowie (1899–1901)
• 
  Antoniusz i Kleopatra
• 
  Sprzedaż amuletów, 1875

Przypisy

Bibliografia

• Józef Dużyk, Henryk Siemiradzki. Życie i twórczość, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984 (Nauka dla Wszystkich; nr 372), ISBN 83-04-01825-X.
• JózefJ. Dużyk JózefJ., Siemiradzki. Opowieść biograficzna, Warszawa: LSW, 1986, ISBN 83-205-3727-4, OCLC 830221570 .brak strony (książka)
• Wiesława Górska, Henryk Siemiradzki, Warszawa: Edipresse Polska, 2007 (Ludzie, Czasy, Dzieła; 37), ISBN 978-83-7477-216-7.
• Henryk Siemiradzki jakiego nie znamy. Wystawa daru otrzymanego od Rodziny Artysty, Kraków, Muzeum Narodowe, 1980.
• AnnaA. Król AnnaA., Henryk Siemiradzki (1843-1902), EwaE. Ryżewska-Kulawik (red.), MarekM. Wiatrowicz (red.), JerzyJ. Juruś (tłum.), Stalowa Wola: Muzeum Regionalne, 2007, ISBN 978-83-923943-8-9, OCLC 189526579 .brak strony (książka)
• AgnieszkaA. Kuczyńska AgnieszkaA., Malowane kurtyny teatralne Henryka Siemiradzkiego, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2010, ISBN 978-83-7306-498-0, OCLC 751574257 .brak strony (książka)
• Monika Kuhnke, Zaginiona kolekcja obrazów Mieczysława Broniewskiego, Cenne, bezcenne/utracone, Nr 4 (08.'97), http://www.zabytki.pl/sources/straty/kuhnke4-97.html
• Stanisław Lewandowski, Henryk Siemiradzki, wyd. 2, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1911. (pełny tekst z wyd 1. z 1904)
• Maria Poprzęcka, Akademizm, wyd. 3, Warszawa: WAiF, 1989, ISBN 83-221-0448-0.
• Franciszek Stolot, Henryk Siemiradzki, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001 (W Zwierciadle Sztuki), ISBN 83-7023-869-6.
• Dmitrij Szelest, Lwowska Galeria Obrazów. Malarstwo polskie, Warszawa: Auriga, 1990, ISBN 83-221-0518-5.
• Климов П. Ю. Генрих Семирадски – М.: Арт-родник, 2001.

Linki zewnętrzne

Zobacz multimedia związane z tematem: Henryk Siemiradzki

• Piotr Marek Stański Lwowska kurtyna Siemiradzkiego
• obrazy Henryka Siemiradzkiego w Galerii Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej
• Dzieła Henryka Siemiradzkiego w serwisie Wolne Lektury
• http://www.siemiradzki.paweldudek.com – Strona internetowa poświęcona głównie związkom Henryka Siemiradzkiego z miejscowością Strzałków.
• Henryk Siemiradzki (culture.pl)
• „Ostatnia plaga egipska” obraz Siemiradzkiego pierwszy raz od 66 lat na aukcji
• Pocztówki z reprodukcjami dzieł Henryka Siemiradzkiego w bibliotece Polona
• Henryk Siemiradzki, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-31].