Florencja

Ten artykuł dotyczy miasta we Włoszech. Zobacz też: inne znaczenia.

Florencja

Firenze

gmina
Herb Flaga
Państwo	Włochy
Region	Toskania
Prowincja	Florencja
Kod ISTAT	048017
Powierzchnia	102 km²
Populacja (2022) • liczba ludności	362 742
• gęstość	3556,3 os./km²
Numer kierunkowy	055
Kod pocztowy	50100
Położenie na mapie Toskanii Florencja
Położenie na mapie Włoch Florencja
43°47′N 11°15′E/43,783333 11,250000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Florencja (wł. Firenze, MAF: [fiˈrɛnʦe]) – miasto w środkowych Włoszech, nad Arno, u stóp Apeninów^[1], stolica Toskanii i prowincji Florencja, stolica Włoch w latach 1865–1871. W 2022 roku liczyła 362 tys. mieszkańców.

Historia

Założone przez Etrusków jako Faesulae^[2], zburzone przez Sullę w 82 p.n.e. Następnie odbudowane przez Juliusza Cezara w 59 p.n.e. jako kolonia dla byłych żołnierzy i nazwane Florentia. Zabudowa tego okresu została założona na planie obozu wojskowego. Z tego okresu pochodzi zachowany szachownicowy układ ulic. Początkowo, w czasach Cesarstwa rzymskiego, Florencja była ośrodkiem handlu i rzemiosła. W 405 obroniła się przed najazdem Ostrogotów, w 539 uzależniona od Bizancjum, a od 541 od Gotów. W 570 została podbita przez Longobardów, którzy z kolei utracili miasto na rzecz Franków.

W XI wieku odzyskała znaczenie jako ośrodek handlu, przede wszystkim z uwagi na swoje położenie – na drodze z Francji do Rzymu. W 1078 rozpoczęto budowę nowych fortyfikacji.

Republika Florencka

Od 1115 miasto uzyskało status niezależnego miasta, od 1167^[2] weszło w skład Ligi Lombardzkiej, a w 1183 Florencja ogłosiła się komuną miejską. Mimo trwających w tym okresie zatargów pomiędzy stronnictwami gwelfów i gibelinów, licznych sporów i wojen, był to trwający wiele stuleci czas rozkwitu i rozwoju miasta. Oprócz handlu w XII wieku rozwinęło się sukiennictwo, a później także jedwabnictwo. W XIII wieku powstały pierwsze domy bankowe. W 1252 rozpoczęto bicie złotych monet – florenów, które szybko stały się główną monetą Europy. W mieście działali Brunetto Latini, Dante Alighieri, Giotto di Bondone i Arnolfo di Cambio. Jednocześnie narastał konflikt pomiędzy bogatymi kupcami i rzemieślnikami, reprezentowanymi przez cechy, a pozbawioną praw ubogą ludnością.

Na przełomie XIII i XIV wieku było to jedno z największych miast Europy z ponad 100 tysiącami mieszkańców^[3]. Zaraza z 1348^[2], która spowodowała dalsze zubożenie społeczeństwa, doprowadziła do wybuchu powstania w 1378, które zmieniło formę sprawowania władzy. Od 1434 miastem począł rządzić ród Medyceuszów, który doprowadził miasto do największej potęgi gospodarczej i kulturalnej (druga połowa XV w.). Pod rządami Wawrzyńca Wspaniałego (Il Magnifico) miasto wzbogaciło się o znaczną liczbę wielkich dzieł sztuki oraz liczne budowle. Po obaleniu Savonaroli w 1498 faktyczną władzę w Republice Florenckiej jako dożywotni gonfalonier przejął Piero Soderini, a jego bliskim współpracownikiem był Niccolò Machiavelli. W 1512, po obaleniu republiki, do władzy powrócili Medyceusze – od 1569 roku jako Wielcy książęta Toskanii. Ich rządy trwały do 1737 roku.

Wielkie Księstwo Toskanii

Był to okres największego rozkwitu miasta zarówno pod względem gospodarczym, jak i kulturalnym. W tym czasie tworzyli w nim Leonardo da Vinci i Michał Anioł (Michelangelo). Pod koniec XVI wieku powstała tam także grupa kompozytorów, poetów i teoretyków muzyki, zwana Cameratą florencką. Z jej działalnością łączy się też powstanie pierwszej w historii światowej muzyki opery – Dafne Jacopa Periego, wystawionej w pałacu Jacopa Corsiego w karnawale 1598.

Po wygaśnięciu dynastii Medyceuszy w 1737 roku Toskania wraz z Florencją została podporządkowana bocznej linii austriackich Habsburgów, a stery władzy przejęła rodzina Lorena^[4] (wł. Asburgo-Lorena). W latach 1801–1808 Florencja była stolicą Królestwa Etrurii, następnie ponownie znalazła się pod rządami dynastii habsbursko-lotaryńskiej.

Zjednoczone Włochy

Od 1860 włączona do Królestwa Sardynii, przejściowo była stolicą Zjednoczonych Włoch w latach 1865–1870.

Podczas II wojny światowej Florencję w marcu 1944 objął strajk generalny ogłoszony przez włoski ruch oporu. W lipcu 1944 miasto doznało poważnych zniszczeń od bombardowań i ostrzału artyleryjskiego w trakcie walk toczonych po obu stronach Arno przez oddziały nowozelandzkie 8 Armii brytyjskiej i lokalne grupy ruchu oporu z wojskami niemieckimi i oddziałami włoskich faszystów.

4 listopada 1966 Florencję nawiedziła wielka powódź wskutek wylania Arno, co spowodowało podtopienie i zniszczenie wielu cennych zabytków. M.in. zalany został most Ponte Vecchio; woda uniosła część biżuterii ze sklepów na moście, którą mieszkańcy próbowali potem wyłowić^[5].

Zabytki i atrakcje turystyczne

• Baptysterium Jana Chrzciciela (Battistero di San Giovanni Battista)
  • Drzwi Raju (Porta del Paradiso)
• Biblioteka Laurenziana (Biblioteca Medicea Laurenziana)
• Boboli
• Galeria Akademii (Galleria dell’Accademia)
• Galeria Uffizi (Galleria degli Uffizi)
• Katedra Matki Boskiej Kwietnej (Cattedrale di Santa Maria del Fiore)
  • Dzwonnica Giotta (Campanile di Giotto)
• Katedra Santa Reparata (Chiesa di Santa Reparata)
• Muzeum dell'Opera del Duomo
• Kościół Santa Maria del Carmine (Basilica di Santa Maria del Carmine)
  • Kaplica Brancaccich (Cappella Brancacci)
• Kościół Santa Maria Novella (Basilica di Santa Maria Novella)
• Kościół Świętego Krzyża (Basilica di Santa Croce)
• Kościół Świętego Wawrzyńca (Basilica di San Lorenzo)
  • Kaplica Medyceuszów
• Kościół Santo Spirito (Basilica di Santo Spirito)
• Kościół San Michele in Orto (Orsanmichele)
• Kościół Trójcy Świętej (Basilica di Santa Trinita)
• Kościół San Miniato al Monte
• Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny (Santissima Annunziata)
• Muzeum San Marco (Museo di San Marco)
• Loggia dei Lanzi (Loggia dei Lanzi, Loggia della Signoria)
• Loggia del Mercato Nuovo (Mercato del Porcellino)
• Loggia del Bigallo
• Ogród botaniczny (Giardino dei Semplici)
• Pałac Bargello (Palazzo del Bargello)
• Pałac Davanzati (Palazzo Davanzati)
• Pałac Vecchio (Palazzo Vecchio)
• Pałac Medyceuszy (Palazzo Medici Riccardi)
• Pałac Strozzi (Palazzo Strozzi)
• Pałac Pitti (Palazzo Pitti)
• Pałac Rucellai (Palazzo Rucellai)
• Plac della Signoria (Piazza della Signoria)
• Plac Republiki (Piazza della Repubblica)
• Most alla Carraia (Ponte alla Carraia)
• Most Trójcy Świętej (Ponte Santa Trinita)
• Most Złotników (Ponte Vecchio)
• Narodowe Muzeum Archeologiczne (Museo archeologico nazionale)

Polonica we Florencji

• w kościele Santa Croce
  • w kaplicy Salvatich znajduje się nagrobek córki Izabeli Czartoryskiej – Zofii z Czartoryskich Zamoyskiej, zmarłej w 1837 roku. Pomnik wykonał Lorenzo Bartolini. Obok znajduje się nagrobek Zofii z Kickich Cieszkowskiej w formie brązowych „drzwi śmierci”, wykonany w latach 1870–1872 przez mieszkającego we Florencji poetę i rzeźbiarza Teofila Lenartowicza. Jego dziełem jest również znajdująca się w tym kościele płaskorzeźba – epitafium Włocha Stanislao Becchiego, powstańca styczniowego, przedstawiająca moment jego egzekucji przez Rosjan (1882).
  • w kaplicy Castellanich znajduje się grobowiec polskiego malarza Michała Bogoria-Skotnickiego (1775-1808), wykonany przez Stefano Ricci, oraz również arystokraty, polityka (posła na Sejm Czteroletni) i kompozytora Michała Kleofasa Ogińskiego (1765-1833).
  • w drugim krużganku znajduje się tablica nagrobna Aleksandry Moszczeńskiej, zmarłej w wieku 22 lat w 1838 roku, która była ukochaną Juliusza Słowackiego.
• w kościele San Marco przy Piazza San Marco pochowany jest Stanisław Poniatowski (1755-1833), książę, bratanek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Nagrobek, wykonany w 1857 roku przez I. Villa posiada herb i płaskorzeźbę, przedstawiającą uwolnienie od pańszczyzny i symbol Polski. W posadzce kaplicy jest płyta nagrobna córki księcia, Konstancji, zamężnej za Danielem Zappi, zmarłej w 1851 roku. W klasztorze cystersów koło Florencji znajduje się tablica ku czci księcia Stanisława Poniatowskiego.
• w kościele Santo Spirito są groby księcia Ferdynanda Walker Radziwiłła, zmarłego w 1824 roku i Teresy z Piotrowskich Zawadzkiej, zmarłej w 1834 roku.
• w kościele Santa Trinità, są dwa polskie groby: Teresy Barbary Krasickiej, wdowy po Józefie Rzeczyckim, zmarłej w 1804 roku, oraz Seweryna Grodzickiego, zmarłego w 1853 roku.
• w kościele San Lorenzo znajdują się relikwie św. Kazimierza (zm. 1484), królewicza polskiego (syn króla Kazimierza Jagiellończyka),
• „Villa Favard” od 1829 roku własność księcia Stanisława Poniatowskiego, który nabył tę willę przy południowej rogatce Florencji – Rovezzano. Aktualnie jedna z siedzib Conservatorio di Musica L. Cherubini – florenckiej państwowej uczelni muzycznej
• kamienica przy via Pistoiese, na której przetrwał herb rodowy Poniatowskich – Ciołek.
• dom przy Via Camerata 37, w której mieszkał Teofil Lenartowicz
• dom przy via Montebello 59 z tablicą ku czci Lenartowicza.
• dom przy Via della Scala 65 (dawniej 4307) i Via dei Banchi 7 gdzie mieszkał Juliusz Słowacki.
• budynki przy via Ponte alle Mosse, należących kiedyś do Poniatowskich z ich herbem na fasadzie.

Sport

We Florencji działa klub piłkarski ACF Fiorentina, który gra w rozgrywkach Serie A.

Gospodarz finału Ligi Światowej siatkarzy w 2014 roku.

Komunikacja

Stacje kolejowe

• Firenze Belfiore
• Firenze Campo Marte
• Firenze Cascine
• Firenze Castello
• Firenze Pratignone
• Firenze Rifredi
• Firenze Rovezzano
• Firenze San Marco Vecchio
• Firenze Santa Maria Novella – główny dworzec
• Firenze Statuto
• Firenze Le Cure
• Firenze Le Piaggie
• Firenze Salviati
• Firenze Zambra

Miasta partnerskie

Przypisy

Bibliografia

• Jan Władysław Woś, “Florenza bella tutto il vulgo canta”. Testimonianze di viaggiatori polacchi, Trento, Editrice Università degli Studi di Trento, 2006.

Linki zewnętrzne

Zobacz kolekcję cytatów o Florencji w Wikicytatach

• Florencja przed 1900 – historyczny plan miasta ze zbiorów Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej
• Florence Travel Guide (ang. • niem. • fr. • wł. • hiszp.)
• Florence Photos. florence-photos.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-08)]. (ang.).
• Oficjalna strona internetowa prowincji (wł.)
• Wirtualna podróż po zabytkach Florencji (ang. • wł.)
• Photo Gallery of Florence
• Zdjęcia z Florencji na obiezyswiat.org. obiezyswiat.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-23)].