Imants Sudmalis

Imants Sudmalis

Имант Судмалис

Data i miejsce urodzenia	18 marca 1916 Kieś, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	25 maja 1944 Ryga, pod okupacją niemiecką
Przebieg służby
Lata służby	1941–1944
Siły zbrojne	Armia Czerwona Łotewski ruch oporu
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa (front wschodni)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Imants Sudmalis, ros. Имант Янович Судмалис (ur. 18 marca 1916 w Kiesi, zm. 25 maja 1944 w Rydze) – łotewski działacz komunistyczny, dowódca komunistycznego podziemia działającego na okupowanej przez Niemców Łotwie, Bohater Związku Radzieckiego.

Życiorys

Był synem nauczyciela^[1]. Jego ojciec przeniósł się następnie z całą rodziną do Lipawy i podjął tam pracę w zakładach metalurgicznych^[2]. Imants Sudmalis w 1930 r. rozpoczął naukę w gimnazjum w Jełgawie, ale już po roku przeniósł się do drugiej klasy technikum w Lipawie^[2]. W wieku szesnastu lat przystąpił do nielegalnej organizacji komsomolskiej na Łotwie^[1]. Kilkakrotnie trafiał do więzienia^[3], łącznie przebywał w nim przez trzy lata^[1]. Po aneksji Łotwy przez ZSRR w 1940 r. został pierwszym sekretarzem Komsomołu w Lipawie i członkiem komitetu wykonawczego organizacji w Łotewskiej SRR^[1]. W 1941 r. brał udział w obronie Lipawy przed nacierającymi wojskami III Rzeszy, dowodząc oddziałem^[4]. W 1942 r. dotarł na Białoruś, gdzie przyłączył się do partyzanckiego oddziału I. Zacharowa w lasach w okolicach Oświei^[1]. 3 lipca tego samego roku komitet centralny Komunistycznej Partii (bolszewików) Łotwy wezwał go do Moskwy i polecił stanąć na czele komunistycznego podziemia na Łotwie^[1]. Sudmalis powrócił do partyzantów na Białorusi w końcu roku razem z wyszkolonym i wyekwipowanym przez armię radziecką^[4] oddziałem Vilisa Samsonsa^[1]. W czerwcu 1942 r. razem z białoruskimi partyzantami zajął wieś Šķaune, zniszczył węzeł telefoniczny i budynek zarządu gminy^[5].

W lipcu 1943 r. został przerzucony do Rygi^[1] i utworzył grupę koordynującą działalność proradzieckiego podziemia w Rydze i innych większych miastach okupowanej Łotwy - przede wszystkim Dyneburgu, Rzeżycy i Lipawie^[4]. Kierowana przez niego grupa w Rydze zorganizowała podziemną drukarnię, kolportowała antyfaszystowskie ulotki, dokonywała aktów sabotażu^[6]. 21 września 1943 r. podłożyła ładunek wybuchowy w budynku zarządu gminy w Ekawie^[6]. 13 listopada 1943 r. partyzanci Sudmalisa podłożyli bombę w koszu na śmieci w pobliżu Placu Katedralnego w Rydze, zamierzając doprowadzić do wybuchu podczas zorganizowanego przez Niemców mityngu protestacyjnego przeciwko deklaracji aliantów, iż wojnę zakończy tylko bezwarunkowa kapitulacja Niemiec i ich sojuszników. Ładunek wybuchowy eksplodował przedwcześnie, dwie i pół godziny przed rozpoczęciem mityngu, w rezultacie czego zginęły trzy przypadkowe osoby, a dwie zostały ranne^[7].

18 lutego 1944 r. wskutek donosu^[1][6] został aresztowany przez Gestapo, poddany torturom i 25 maja 1944 r. powieszony (według innego źródła - rozstrzelany^[6]) w ryskim Więzieniu Centralnym^[1]. Został pochowany na cmentarzu Rainisa w Rydze^[1].

Pośmiertnie, 23 października 1957 r., prezydium Rady Najwyższej ZSRR nadało mu tytuł Bohatera Związku Radzieckiego^[1].

Był żonaty, miał jedną córkę^[2].

Upamiętnienie

W Łotewskiej SRR postać Imantsa Sudmalisa była symbolem antyfaszystowskiego ruchu oporu na Łotwie^[6]. Jego pomniki znajdowały się w Rydze, Lipawie, Windawie i Kiesi^[1]. Obiekty te zostały zdemontowane; pomnik w Lipawie znajduje się na dziedzińcu tamtejszego muzeum, poza ekspozycją^[2]. Ulica jego imienia znajdowała się na Starym Mieście w Rydze (po 1991 r. przemianowana na ul. Grēcinieku)^[6], zaś nadal znajduje się w Mińsku. Kamień ku czci partyzanta umieszczono również na Kurhanie Przyjaźni, w miejscu, gdzie zbiegały się granice republik radzieckich białoruskiej, rosyjskiej i łotewskiej^[1].

Przypisy