Jan Adam Maklakiewicz

Jan Maklakiewicz (marzec 1932)

Data i miejsce urodzenia

24 listopada 1899
Chojnata

Pochodzenie

polskie

Data i miejsce śmierci

8 lutego 1954
Warszawa

Przyczyna śmierci

dur brzuszny

Instrumenty

skrzypce

Gatunki

muzyka poważna, muzyka współczesna

Zawód

kompozytor, dyrygent, pedagog, krytyk muzyczny

Odznaczenia

Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Adam Maklakiewicz (ur. 24 listopada 1899 w Chojnacie, zm. 8 lutego 1954 w Warszawie) – polski kompozytor, dyrygent, pedagog i krytyk muzyczny. Grał na organach, skrzypcach, altówce i fortepianie.

Życiorys

Był trzecim spośród 12 dzieci Jana i Rozalii z Izbickich Maklakiewiczów. W 1905 Jan Maklakiewicz (ojciec) przeniósł się wraz z rodziną do Mszczonowa, gdzie w miejscowym kościele parafialnym został organistą, prowadził chór oraz strażacką orkiestrę dętą. Dwaj spośród braci Jana Adama – Franciszek Maklakiewicz i Tadeusz Wojciech Maklakiewicz – również byli kompozytorami. Był stryjem Zdzisława Maklakiewicza.

Pierwszym nauczycielem był ojciec Jan Maklakiewicz. Jan Adam zaczął komponować w wieku 13 lat^[1]. Jego pierwszą kompozycją wykonaną publicznie była kolęda, wykonana w mszczonowskim kościele w 1918. W latach 1917–1918 uczył się w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. W latach 1919–1922 uczył się w Wyższej Szkole Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie gry na skrzypcach w klasie Leopolda Binentala, harmonii pod kierunkiem Michała Biernackiego oraz kontrapunktu u Felicjana Szopskiego. W latach 1921–1925 studiował kompozycję w klasie Romana Statkowskiego w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie. W 1926 studiował w Ecole Normale de Musique u Paula Dukasa w Paryżu. Był on jednym z pierwszych polskich kompozytorów w okresie międzywojennym, którzy pojechali jako stypendyści kształcić się do Paryża.

W latach 20. i 30. XX w. był profesorem harmonii w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie, a w latach 1927–1929 uczył przedmiotów teoretycznych i dyrygował chórem w Konserwatorium Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi.

Przed wojną był także organistą i kierownikiem chóru w kościele Św. Krzyża w Warszawie, który uznawany był wówczas za jeden z najlepszych chórów kościelnych w Polsce. Prowadził także chór Znicz Pracowników Gazowni Miejskiej, chór i orkiestrę fabryki zbrojeniowej przy Forcie Bema, chór młodzieży handlowej oraz chór Lira Akademickiego Koła Muzycznego na Uniwersytecie Warszawskim. Regularnie pisywał recenzje muzyczne do „Kuriera Porannego”. Był założycielem (1934) miesięcznika „Chór” o tematyce chóralnej.

W 1939 spłonął dom parafialny oraz mieszkanie rodziny Maklakiewiczów. Zniszczeniu uległy m.in. kompozycje i nuty, w tym prawie cały dorobek kompozytorski jego brata Franciszka, również bardzo dobrze zapowiadającego się kompozytora.

Od 1945 do 1947 był dyrektorem Państwowej Filharmonii w Krakowie, a w latach 1947–1948 dyrektorem Orkiestra Filharmonii Narodowej w Warszawie. W 1949 pracował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie na stanowisku profesora kompozycji, instrumentacji i kontrapunktu. Prowadził także działalność w Senacie PWSM w Warszawie i pracował na stanowisku dziekana wydziału Kompozycji, Teorii i Dyrygentury. Jego uczniami są m.in. Jerzy Tyszkowski, Antoni Szaliński, Miłosz Magin i Benedykt Konowalski.

W okresie stalinowskim, jako wysoko postawiony nauczyciel akademicki oraz osoba zasiadająca we władzach uczelni, był zobligowany do propagowania ustroju komunistycznego w swojej twórczości. Z tego tytułu Maklakiewicz jest autorem m.in. dużej liczby pieśni masowych, które w późnych latach 40. i w latach 50. cieszyły się dużą popularnością oraz aprobatą ówczesnych władz^[2]. Zmarł w wyniku błędnej diagnozy lekarskiej (dur brzuszny) 7 lutego 1954. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (klin-5-6)^[3].

W 1947 otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa. Uchwałą Rady Państwa z 10 lutego 1954 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości muzycznej oraz zasługi na polu upowszechnienia kultury muzycznej^[4].

Upamiętnienia

Imieniem kompozytora nazwano ulice w Mszczonowie, Krakowie, Poznaniu i Warszawie.
Jest patronem Szkoły Podstawowej im. Jana Adama Maklakiewicza w Mszczonowie.

Twórczość

Utwory na orkiestrę

Wariacje symfoniczne (1922)
Symfonia nr 2 „Święty Boże” na baryton solo, chór i orkiestrę (1927)
Koncert na wiolonczelę i orkiestrę na tematy gregoriańskie (1929)
Concertino quasi una fantasia na fortepian, mezzosopran i orkiestrę (1929)
I Koncert skrzypcowy (1930)
Cztery pieśni japońskie na sopran i orkiestrę (1930)
Pieśń o chlebie powszednim na chór mieszany i orkiestrę (1931)
Tango symfoniczne na orkiestrę (1931)
Shiwohumi, balet (1934)
Ostatnie werble, poemat symfoniczny na śmierć Józefa Piłsudskiego (1935)
Przekupka warszawska na orkiestrę (1937)
Cagliostro w Warszawie, balet (1938)
Uwertura koncertowa (1939)
Grunwald, poemat symfoniczny (1939-44)
Cztery pieśni na głos wysoki z towarzyszeniem orkiestry (1946)
Uwertura praska na orkiestrę (1947)
Madonny, 5 pieśni na sopran i orkiestrę (1947)
Śląsk pracuje i śpiewa, suita ludowa na tenor, chór męski, żeński i mieszany z orkiestrą symfoniczną (1948)
Suita łowicka na sopran, chór mieszany i orkiestrę (1948)
Zabrze (wersja I), kantata na chór męski lub mieszany i orkiestrę symfoniczną (1949)
Złota kaczka, balet (1950)
Suita tańców łowickich na orkiestrę (1951)
II Koncert skrzypcowy „Góralski” (1952)
Tryptyk morski na chór męski i orkiestrę (1953)

Utwory kameralne

Suita huculska na skrzypce i fortepian (1927)
Romans na flet i fortepian (1927)
Tryptyk na wiolonczelę i fortepian (1927)
O zmierzchu na 2 mezzosoprany, flet, altówkę i harfę (1927)
Pieśń o burmistrzance na głos z fortepianem (1928)
Reflexions na skrzypce i fortepian (1928)
Du bist wie eine Blume na głos i fortepian (1928)
Negers Heimweh na skrzypce i fortepian (1929)
Kołysanka (wersja III) na głos i fortepian (1946)

Utwory organowe

Prelude pour orgue (1927)

Utwory chóralne

Pięć pieśni ludowych na chór mieszany (1929)
Leciały gąsańki, melodia na chór mieszany (1929)
Trzy struny na chór męski (1935)
Msza polska na chór mieszany, sopran lub tenor i organy (1944)
Kołysanka (wersja I) na chór męski, (wersja II) na chór mieszany (1946)
Zabrze na chór męski lub mieszany (1949)

Przypisy

↑ Jerzy Korab. Jan Adam Maklakiewicz. „Głos Wielkopolski”. 19 (681), s. 5, 1947-01-21. Poznań. [dostęp 2020-06-19].
↑ zbiorowy, Na nowej drodze. Pieśni masowe na głos z fortepianem lub akordeonem, Spółdzielnia Wydawniczo-Oświatowa "Czytelnik" Biblioteka muzyczna Związku Samopomocy Chłopskiej, 1951 .
↑ Cmentarz Stare Powązki: JAN ADAM MAKLAKIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-04] .
↑ M.P. z 1954 r. nr 25, poz. 405