Mszczonów

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Mszczonów

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ratusz i rynek w Mszczonowie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	żyrardowski
Gmina	Mszczonów
Prawa miejskie	1377
Burmistrz	Józef Grzegorz Kurek
Powierzchnia	8,56 km²
Populacja (31.12.2022) • liczba ludności • gęstość	6024[1] 703,7 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 46
Kod pocztowy	96-320
Położenie na mapie gminy Mszczonów Mszczonów
Położenie na mapie Polski Mszczonów
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Mszczonów
Położenie na mapie powiatu żyrardowskiego Mszczonów
51°58′28″N 20°30′45″E/51,974444 20,512500
TERC (TERYT)	1438024
SIMC	0977054
Urząd miejski Pl. Piłsudskiego 1 96-320 Mszczonów
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Mszczonów – miasto w Polsce, w województwie mazowieckim, w powiecie żyrardowskim, położone nad rzeką Okrzeszą, na Mazowszu, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Mszczonów. Odległe od Warszawy o 45 km.

Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[2] w starostwie mszczonowskim w ziemi sochaczewskiej województwa rawskiego w 1792 roku^[3]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa skierniewickiego.

Miasto leży na skrzyżowaniu drogi ekspresowej S8 (część trasy europejskiej E67, niegdyś droga krajowa nr 8) z drogą krajową nr 50, ok. 18 km od autostrady A2.

Według danych z 31 grudnia 2022 miasto miało 6024 mieszkańców^[1].

Historia

Pierwsza wzmianka o Mszczonowie pojawia się w 1245 roku na dokumencie wystawionym przez mazowieckiego księcia Konrada I. Prawa miejskie Mszczonów posiada co najmniej od 1377 r. z nadania księcia mazowieckiego Ziemowita III. Mszczonów do wieku XIV był własnością książęcą i znajdował się w nim niewielki dwór myśliwski, w którym książę zatrzymywał się na czas polowań. Od poł. XVI w. własność Radziejowskich, a następnie Prażmowskich^[4]. Od czasu wojny ze Szwecją w latach 1655–1657 do upadku Rzeczypospolitej w 1795 Mszczonów w zasadzie nie rozwijał się. Pewne oznaki ożywienia wystąpiły pod koniec XVIII wieku. W I poł. XIX wieku Mszczonów należał do najludniejszych miast na zachodnim Mazowszu. W latach 1800 i 1862 w Mszczonowie miały miejsce wielkie pożary, w których spłonęła większość budynków. Na los Mszczonowa wpłynęła także decyzja Namiestnika Królestwa z 1845, w wyniku której linia kolejowa z Warszawy do Wiednia ominęła miasto. Odbudowane po 1862 miasto posiadało uregulowaną siatkę ulic, powstały garbarnie i fabryka zapałek^[4] (założona w 1879^[5]).

W momencie wybuchu I wojny światowej Mszczonów zamieszkiwało ponad 8 tys. mieszkańców. Po okresie I wojny światowej spadła liczba ludności.

Kolejną tragedią była II wojna światowa. W czasie działań wojennych we wrześniu 1939 miasto zostało zbombardowane przez lotnictwo niemieckie. W czasie kampanii wrześniowej 1939, 8 września 1939 żołnierze niemieccy rozstrzelali 2 polskich jeńców^[6]. Tego samego dnia rozstrzelano dalszych 11 jeńców (8 w mundurach, a 3 po cywilnemu)^[6], zbrodni dokonała niemiecka 4 Dywizja Pancerna XVI Korpusu 10 Armii. 11 września 1939 wycofujący się przed atakującymi Niemcami z przedpola Sieradza i linii Warty 31 Pułk Strzelców Kaniowskich pod dowództwem ppłk Wincentego Wnuka, dokonał kontrataku na znajdujące się już w Mszczonowie oddziały Wehrmachtu. Starcie zakończyło się zwycięstwem Polaków i kompletnym rozbiciem oddziałów niemieckich. Zniszczono niemieckie czołgi i samochody, wozy z zaopatrzeniem. Po zwycięstwie pułk wycofał się z miasta. Jeszcze tego samego dnia wrócili do miasta Niemcy i w odwecie je spalili (zniszczono około 80% zabudowy). Ponadto dokonali licznych egzekucji – m.in. rozstrzelali burmistrza Aleksandra Tańskiego, księdza proboszcza Józefa Wierzejskiego i lekarza Stanisława Zarachowicza. Zastrzelili też ks. Władysława Gołędowskiego, wikariusza parafii w Mszczonowie i kapelana miejscowego hufca ZHP w trakcie opatrywania rannego.

Do aktywizacji gospodarczej miasta przyczyniła się uruchomiona w latach 1953–1954 linia kolejowa do Skierniewic i Pilawy. W latach 1962–1964 wybudowane zostały Zakłady Produkcji Kruszywa Lekkiego, które produkowały jako jedyne w kraju keramzyt^[7]. Od utworzenia w 1972 gminy Mszczonów, miasto rozwija się dynamicznie jako prężnie działający ośrodek logistyczno-przemysłowy, szczególnie zaś od lat 90. wraz z nasileniem transportu drogowego.

W latach 70. oddano do użytku obwodnicę miasta w ciągu ówczesnej drogi państwowej nr 16^[8] i drogi międzynarodowej E82 Warszawa – Piotrków Trybunalski (obecnie drogi ekspresowej S8 i trasy europejskiej E67)^[9].

11 września 2007, w rocznicę wydarzeń z 1939, w Mszczonowie złożył wizytę prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński^[10], biorąc udział w uroczystościach upamiętniających zwycięstwo 31 Pułku Strzelców Kaniowskich. Prezydent przyznał pośmiertne odznaczenia dowódcy zwycięskiego 31 Pułku Strzelców Kaniowskich pułkownikowi Wincentemu Wnukowi, a także czterem osobom, które zginęły z rąk Niemców 11 września 1939.

28 czerwca 2008 dokonano uroczystego otwarcia kompleksu basenów geotermalnych.

21 listopada 2020 w Mszczonowie otwarto basen do nurkowania Deepspot - wówczas najgłębszy na świecie (45,4 m głębokości)^[11].

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Mszczonowa w 2014 roku^[12].

Polityka

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie

• Erding^[13]
• Koczani^[14]

Architektura

Zabytki

Wybrane zabytki

• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela wybudowany w latach 1862–1886
• Dworek państwa Czarneckich z XIX wieku tzw. Kaflarnia
• Dwa cmentarze rzymskokatolickie
• Cmentarz żydowski z ohelem cadyka

Religia

Na terenie Mszczonowa działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia pw. św. Jana Chrzciciela (erygowana w XIII wieku)
  • parafia pw. św. Ojca Pio (erygowana 29 czerwca 2008) – planowana budowa świątyni
• Kościół Starokatolicki Mariawitów
  • wierni należą do parafii Trójcy Przenajświętszej w Lutkówce.
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Mszczonów (w tym grupa ukraińskojęzyczna) (Sala Królestwa ul. Sportowa 15)^[15].
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego:
  • zbór w Mszczonowie
• Kościół Ewangeliczny^[16]

Sport i rekreacja

W mieście, od 1957 roku, działa klub sportowy Mszczonowianka Mszczonów, którego największym sukcesem są występy w IV lidze.

Znane osoby

• Stefan Krukowski (1890–1982), wybitny polski archeolog specjalizujący się w badaniu paleolitu, mezolitu i neolitu
• Jan Adam Maklakiewicz (1899–1954), polski kompozytor i dyrygent, którego dawny dom mieści muzeum.
• Mieczysław Zdzienicki (1892–1953), polski działacz społeczny, prawnik i bibliofil.

Galeria

Zobacz też

• Mszczonów (stacja kolejowa)
• Izba Pamięci Ziemi Mszczonowskiej w Mszczonowie
• Synagoga chasydów z Mszczonowa w Piotrkowie Trybunalskim

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Mszczonow24h.pl serwis informacyjny
• Biuletyn Informacji Publicznej Mszczonów
• Towarzystwo Przyjaciół Mszczonowa. tpmszczonow.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-06)].
• Wirtualne Muzeum Ziemi Mszczonowskiej
• Cmentarz żydowski
• Cmentarz żydowski. izrael.badacz.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-26)].
• Mszczonów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 787 .
• Mszczonów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 360 .