Janusz Smenda

Janusz Seweryn Smenda
Ilustracja
Janusz Smenda w Domu Polskim w Perth
6 sierpnia 2005
Data i miejsce urodzenia

26 lutego 1930
Stanisławów

Data i miejsce śmierci

16 grudnia 2009
Melbourne

Miejsce spoczynku

Springvale Botanical Cemetery, Clayton, Victoria 3169 (kwatera Eucalypt 1/04)[1]

Zawód, zajęcie

psycholog

Alma Mater

University of Western Australia

Rodzice

Stanisław (1901–1941), Władysława z domu Trzaska-Kotowska (1900–2003)

Małżeństwo

Franciszka Antonina (Nina) z domu Skibicka (1958)

Dzieci

Grzegorz (ur. 1963), Renata (ur. 1968)

Krewni i powinowaci

Teresa (1932–2012), siostra

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi RP Krzyż Zesłańców Sybiru
Multimedia w Wikimedia Commons
Kraj działania

 Australia

Janusz Seweryn Smenda (ur. 26 lutego 1930 w Stanisławowie, zm. 16 grudnia 2009 w Melbourne) – psycholog, polonijny działacz społeczny w Australii Zachodniej[2][3].

Życiorys

Jego ojciec, Stanisław, urzędnik dyrekcji kolejowej w Stanisławowie został w 1940 uwięziony (i skazany na karę śmierci) przez sowieckie NKWD, a Janusz wraz z matką i siostrą zostali deportowani do Rejonu Jenisejskiego w Kraju Krasnojarskim w azjatyckiej części ówczesnego ZSSR (obecny Kazachstan)[4]. W 1942 razem z transportem Armii Andersa wyjechali przez Teheran i trafili do obozu dla polskich uchodźców w Tengeru we wschodnioafrykańskiej Tanganice. W 1945 Janusz otrzymał stypendium szkolne od rządu Południowej Afryki i w 1948 uzyskał maturę w Kings College w Pietermaritzburgu. W 1950 wraz z matką[5] i siostrą przypłynął do portu Fremantle w Australii Zachodniej na pokładzie amerykańskiego transportowca USAT „General C Langfitt” razem z ponad tysiącem polskich uchodźców, głównie kobiet i dzieci[6][7]. Zamieszkali w Perth, gdzie Janusz początkowo pracował jako urzędnik i tłumacz w departamencie imigracji, a następnie rozpoczął studia filozofii w University of Western Australia. Był to jedyny uniwersytet australijski, który w tym czasie nie wymagał od imigrantów czesnego. Studia filozofii ukończył w 1957, a następnie (1965) studia psychologii, które uzupełnił (1973) studiami podyplomowymi. Pracował jako psycholog[8] i wicedyrektor w ministerstwie oświaty rządu stanowego Australii Zachodniej. W 1958 zawarł związek małżeński z Franciszką Antoniną (Niną) z domu Skibicką.

Działalność społeczna

Był działaczem i sekretarzem Związku Polaków w Australii Zachodniej w latach 1951–1953. Wstąpił do Australian Labor Party (Australijskiej Partii Pracy) i w latach 1955–1958 jako pierwszy nie-Australijczyk zajmował stanowisko prezesa uniwersyteckiego klubu Labor Party w Perth, której członkiem pozostał do 1960. W roku 1952 był sekretarzem, a w okresach 1971–1975 i 1978–1981 sprawował funkcję prezesa polonijnego Klubu Cracovia w Perth[9]. Był prezesem Koła Sybiraków w Perth. Był współzałożycielem (1996) i długoletnim prezesem Polsko-Australijskiego Towarzystwa Kulturalnego w Zachodniej Australii[10] prowadzącego działalność wydawniczą[11][12] i medialną[13][14].

Był inicjatorem i współredaktorem (z żoną Niną) książki Unforgettable Memories[15][16] dokumentującej wspomnienia polskich wygnańców wywiezionych na Syberię, wydanej w Perth w 1996 i polecanej przez amerykański Harvard University jako ważne źródło historyczne dla sowietologów[17]. Był także autorem licznych audycji radiowych i tekstów w prasie polonijnej. Na dwa miesiące przed śmiercią nagrał dla Narodowej Biblioteki Australii ponad sześciogodzinną, ustną relację z czasu II wojny światowej, a szczególnie z okresu zesłania na Syberię[4][7]. Podkreślił rolę dostępnego wykształcenia instytucjonalnego dla przyszłych losów emigrantów polskich[18].

Był członkiem Australijskiego Instytutu Spraw Polskich[19]. W 2005 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej[20]. Jest patronem Polsko-Australijskiego Towarzystwa Kulturalnego w Australii Zachodniej[21].

Przypisy

  1. ↑ Springvale Botanical Cemetery [online], 21 grudnia 2009 [dostęp 2018-01-03] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-04]  (ang.).
  2. ↑ MariaM. Kuczborska MariaM., Pożegnanie Janusza Smendy [online], wspomnienie wygłoszone w polskim kościele w Maylands (Perth) i nadane w „Radio Kurier” z rozgłośni 6EBA-FM, plik mp3, 12 minut (do odsłuchania), 20 grudnia 2009 [dostęp 2017-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-17] .
  3. ↑ JacekJ. Sławomirski JacekJ., Wspomnienie o Januszu Smendzie [online], audycja w polskim programie „Głos Polonii” w Perth z rozgłośni 6EBA-FM, plik mp3, 30 minut (do odsłuchania), 23 stycznia 2010 [dostęp 2017-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-17] .
  4. ↑ a b JanuszJ. Smenda JanuszJ., Janusz Smenda interviewed by Paul Sendziuk in Stalin’s Poles oral history project, PaulP. Sendziuk (red.), Libraries Australia Nr 45187947, nagranie zarejestrowane w Perth 7–9 października 2009, dostępne on-line (wybrać z Playlist → Session 1–5), National Library of Australia, 2009, 398 minut [dostęp 2017-12-27]  (ang.).
  5. ↑ IwonaI. Kopańska-Konon IwonaI., Lista dzieci deportowanych do ZSSR – Syberia, Kazachstan, które opuściły Rosję z Armią gen. Andersa [online], portal Ludobójstwo ludności polskiej na Kresach [dostęp 2018-01-02] .
  6. ↑ Immigrant Ships TranscribersI.S.T. Guild Immigrant Ships TranscribersI.S.T., USAT General C Langfitt – passenger list [online], rejs z portu Mombasa, Kenya, Africa (30 stycznia 1950) do portu Fremantle, Australia (14 lutego 1950), poz. 311 i 312 (lista zawiera tylko 398 z 1179 znanych pasażerów) [dostęp 2017-12-26]  (ang.).
  7. ↑ a b The General Langfitt Story, [w:] immi.gov.au [online], Department of Immigration and Citizenship (Australia) [dostęp 2021-12-28]  (ang.).
  8. ↑ List of Registered Psychologists, 1983, „Government Gazette of Western Australia” (55), 1983, s. 2908 (poz. 230) [dostęp 2019-04-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-28] .
  9. ↑ Klub Cracovia w Perth [online] [dostęp 2017-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-28] .
  10. ↑ Halina T.H.T. Szunejko Halina T.H.T. (red.), Polish Community in Western Australia, 1950-2005 (Polska społeczność w Australii Zachodniej, 1950-2005), Perth: Polish Community Council of Western Australia, 2006, 111-113 i 223-224, ISBN 0-9757031-1-0  (ang.).
  11. ↑ Wydawnictwo Polsko-Australijskiego Towarzystwa Kulturalnego w Australii Zachodniej [online] [dostęp 2017-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-17] .
  12. ↑ AndrzejA. Basiński AndrzejA. (red.), Kurier Zachodni – Archiwum 2003–2004, Perth, Australia Zachodnia: Polsko-Australijskie Towarzystwo Kulturalne [dostęp 2017-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2007-04-03] .
  13. ↑ Polish Kurier – Polskie Radio Kurier w Australii Zachodniej [online], Audycje polskie w rozgłośni radiowej 6EBA-FM [dostęp 2017-12-27] .
  14. ↑ Polish Radio Kurier [online], podcast [dostęp 2017-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-28] .
  15. ↑ NinaN. Smenda NinaN., JanuszJ. Smenda JanuszJ. (red.), Unforgettable Memories – Memoirs of Polish Exiles in the Soviet Union, 1940–1942 (Niezapomniane wspomnienia – pamiętniki polskich wygnańców w Związku Sowieckim, 1940–1942), Perth, Western Australia: Polish Siberian Group (WA), 1996, s. 290, ISBN 0-646-29843-7 [dostęp 2017-06-16]  (ang.).
  16. ↑ TadeuszT. Piotrowski TadeuszT. (red.), The Polish Deportees of World War II, Jefferson, North Carolina – London: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2004, s. 227–229, 236, ISBN 978-0-7864-3258-5 .
  17. ↑ TerryT. Martin TerryT., English Language Primary Sources for the Study of Soviet History, Harvard University, on-line resource [dostęp 2017-12-27]  (ang.).
  18. ↑ PaulP. Sendziuk PaulP., SophieS. Howe SophieS., Interrogating Memories of Salvation: ‘Stalin’s Poles’ in India and Africa, 1942–50, „Oral History Australia Journal” (41), 2019, s. 22–31 (przypis 5), ISSN 0158-7366 [dostęp 2021-12-27]  (ang.).
  19. ↑ Australijski Instytut Spraw Polskich [online] [dostęp 2017-12-27] .
  20. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, „Monitor Polski” (61), 6 maja 2005, s. 1932 [dostęp 2017-12-27] .
  21. ↑ Polsko-Australijskie Towarzystwo Kulturalne w Australii Zachodniej – O nas [online], Polsko-Australijskie Towarzystwo Kulturalne online [dostęp 2017-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-17] .