Karel Hynek Mácha

Data i miejsce urodzenia

16 listopada 1810
Praga

Data i miejsce śmierci

6 listopada 1836
Litomierzyce

Dziedzina sztuki

pisarz, poeta

Ważne dzieła

Máj

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach

Karel Hynek Mácha (ur. 16 listopada 1810 w Pradze, zm. 6 listopada 1836 w Litomierzycach) – czeski pisarz i poeta. Najbardziej znany przedstawiciel czeskiego romantyzmu.

Życiorys

Urodził się 16 listopada 1810 roku w Pradze na Maléj Stranie. Matka pochodziła z muzykalnej rodziny. Ojciec, po przybyciu ze wsi do czeskiej stolicy, początkowo pracował jako pomocnik młynarza, później został sklepikarzem.

W latach 1824–1830 uczył się w miejskim gimnazjum (niemieckim). W domu mówiono po czesku. Po zdaniu matury rozpoczął studia filozoficzne w Pradze. W 1836 roku ukończył studia prawnicze i rozpoczął praktykę w kancelarii adwokackiej w Litomierzycach.

Miał stosunkowo częste problemy z policją, ponieważ spotykał się i pomagał polskim powstańcom^[1]. Był zachwycony rewolucją francuską. Jego wielką pasją było podróżowanie i zwiedzanie miast. Już w czasie swoich studiów podejmował liczne wyprawy do północnych Czech, w Karkonosze i do Wenecji. Zakochał się w Marince Štichovéj, która niebawem zmarła. Po jej śmierci napisał nowelę Marinka. Grał w Teatrze Kajetańskim (Kajetánské Divadlo), w grupie teatralnej skupionej wokół aktora, reżysera i autora sztuk teatralnych Josefa Kajetána Tyla (1808 – 1856) (z jego sztuki Fidlovačka pochodzi czeski hymn narodowy Kde domov můj (Gdzie mój dom)). W Teatrze Kajetańskim poznał Eleonorę Šomkovą. Ze związku narodził się nieślubny syn. Macha postanowił szybko przygotować się do ślubu. Nie zdążył zrealizować tego zamiaru, zmarł przedwcześnie 6 listopada 1836 roku. Bezpośrednią przyczyną śmierci było wyziębienie organizmu, do którego doszło podczas gaszenia pożaru. W akcie zgonu odnotowano, że przyczyną było zapalenie płuc, możliwe jednak, że w rzeczywistości zmarł na tyfus albo cukrzycę. Pogrzeb odbył się w dniu planowanego ślubu.

Inspiracje

Mácha już jako student czytał wszystko, co znalazło się w zasięgu jego ręki, od rycerskich romansów po dzieła sobie współczesne. Inspiracje czerpał m.in. z dzieł Szekspira, Goethego, Byrona, Hájka i Herdera. Ważnym elementem występującym w jego dziełach jest przyroda. Macha jako awanturnik chętnie podróżował po kraju. W Máju inspiracją stała się dla niego przyroda wokół zamku Bezděz. Pierwsze wiersze tworzył po niemiecku, później pisał w obydwu językach, u schyłku życia tworzył po czesku.

Twórczość

Wiersze

Versuche des Ignac Macha (Próby Ignacego Machy),
Hoffnung (Nadzieja),
Svatý Ivan (Święty Jan),
Na hřbitově (Na cmentarzu),
Hrobka králů a knížat českých (Grobowiec królów i książąt czeskich).

Proza

Krkonošská pouť (Karkonoska podróż),
Obrazy ze života mého (Obrazy z mojego życia) – zbiór opowieści składających się z elementów autobiograficznych,
Kat – początkowo miała to być tetralogia o zamkach (Křivoklad, Valdek, Karlův Týn, Vyšehrad), pozostało jedynie pierwsze dzieło. Akcja powieści rozgrywa się w czasach panowania Wacława IV. Kat jest przyjacielem i przyszywanym bratem Wacława IV. Czuje urazę, ponieważ nie został wybrany królem,
Klášter Sázavský (Klasztor Sazawski) – nieukończona powieść,
Večer na Bezdězu (Wieczór na Bezdiezu) – akcja mało znacząca, ujmujące wewnętrzne stany autora,
Cikáni (Cyganie),
Marinka (Marynka) – tragedia romantyczna.

Dramat

Bratři (Bracia),
Král Fridrich (Król Fryderyk),
Bratrovrah (Bratobójca),
Boleslav (Bolesław).

Liryka

Mnich,
Návrat (Powrót),
Máj – liryczno-epickie dzieło z nierozwiniętą akcją, obejmuje 4 pieśni i 2 intermezza. Najbardziej znany utwór Máchy. Pierwsze wydanie ukazało się w kwietniu 1836 roku^[2].

Przypisy

↑ J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek. s. 244.
↑ J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek. s. 381.

Bibliografia

Bedřich Václavek: Společenské vlivy v životě a díle K. H. Máchy, Torzo a tajemství Máchova díla. Praga: 1938.
Vladimír Štěpánek: Karel Hynek Mácha. Praga: 1984.
Bohumir Mráz: Karel Hynek Mácha: Hrady spatřené. Praga: 1988.
J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek. Wyd. 1. Warszawa: Książka i Wiedza, 2005. ISBN 83-05-13401-6.