Korneliusz Nepos

Korneliusz Nepos, łac. Publius (?) Cornelius Nepos (ur. ok. 110 p.n.e. – zm. ok. 24 p.n.e.^[1]) – rzymski erudyta, historyk i biograf.

W różnych dotychczasowych opracowaniach dopuszczane różne daty jego śmierci (nie wcześniej jednak niż w 27 p.n.e.) i narodzin^[a]. Niepewne jest też (rzadko wymieniane) jego imię (praenomen).

Życie i dzieło

Pochodził z Insubrii w Galii Przedalpejskiej (Transpadańskiej), być może z Ticinum. Nie uczestniczył w życiu politycznym, zajmując się wyłącznie działalnością literacką (według świadectwa Pliniusza Młodszego był także poetą). Obecny jednak w czynnym życiu intelektualnym jako zaprzyjaźniony m.in. z poetą Katullusem, wydawcą Pomponiuszem Attykiem i Cyceronem oraz innymi przedstawicielami rzymskiej elity kulturalnej^[2]^[3].

Autor jednych z pierwszych znanych biografii, nie będący jednak kreatorem tego literackiego gatunku, wówczas niezbyt popularnego, uważanego za podrzędny i uprawiany przez ówczesnych historyków tylko w postaci wątków biograficznych.

Napisał pełną biografię Cycerona^[1] oprócz wielu innych zwięźlejszych biogramów. Do najważniejszych zachowanych pism należy zbiór O wybitnych mężach zawierający szczegółowe życiorysy, m.in. Miltiadesa, Temistoklesa, Alkibiadesa, Hannibala, Katona i Pomponiusza Attyka. W przedmowie do niego Nepos wskazywał problemy poruszane w biografiach. Dzieło to jako jedyne przetrwało do dziś, pozostałe prace Neposa zaginęły. W swych biografiach historyk opisywał porównawczo życiorysy sławnych Rzymian i innych wybitnych dziejowych postaci. Pisał bardzo czystą i przystępną łaciną^[1], lecz jego twórczość bardziej skupiała się na stylistyce niż na historycznej wierności. Dziś ocenia się, iż wskutek zarzutów o brak ścisłości nie przedstawiają one nadmiernej wartości historycznej^[2]. Mimo to są w istocie jedynymi ocalałymi ze starożytności biografiami, ujawniającymi liczne nieznane fakty i nierzadko krytycznie opisującymi historyczne zdarzenia. Pisma te wywarły znaczny wpływ na późniejszych biografów (np. Plutarcha):

Chronica (Kronika) – pierwsze (ujęte w 3 księgach) z chronologicznym zarysem historii świata od czasów mitycznych (zachowane jedynie w drobnych fragmentach)
Exempla (Przykłady) – zbiór anegdot historycznych i ciekawostek przyrodniczych z własnymi refleksjami (wykorzystywany m.in. przez Swetoniusza i Gelliusza)
De viris illustribus^[1] (O wybitnych mężach), podzielone na części:

a) De excellentibus ducibus exterarum gentium (O wielkich wodzach-obcokrajowcach), 22 zachowane do naszych czasów biografie greckich wodzów;

b) De Latinis historicis (O historykach łacińskich), zachowane 2 biografie (Katona Starszego oraz Tytusa Pomponiusza Attyka)

W dziejach literatury za jego doniosłą zasługę uznaje się wprowadzenie tematyki greckiej do prozy rzymskiej. Jako dziejopis w Chronica nowatorsko zastosował chronologizację przyjmującą za podstawę datę założenia Rzymu (754/753 p.n.e.).^[2]

Uwagi

↑ Np. ok. 99 p.n.e. (Słownik pisarzy antycznych, Warszawa 2001, s. 350) czy też po 109 p.n.e. (Słownik kultury antycznej, Warszawa 1988, s. 301).

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Cornelius Nepos, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-11-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Słownik kultury antycznej. Grecja – Rzym (red. L. Winniczuk). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988, s. 301.
↑ Lidia Winniczuk w Żywoty wybitnych mężów. Wstęp. Warszawa: PWN, 1974, s. 8-11.

Bibliografia

Korneliusz Nepos: Żywoty wybitnych mężów. Lidia Winniczuk (wstęp, komentarz i redakcja). Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
James Hamilton: Cornelius Nepos. Archive.org. [dostęp 2016-11-18]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Korneliusza Neposa żywoty znakomitych mężów w przekładzie Antoniego Mierzyńskiego (1883)
Pisma Neposa na The Latin Library
Lives of the Eminent Commanders (ang.)

Kontrola autorytatywna (osoba):