Malgasze

 Ten artykuł od 2021-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Malgasze
Ilustracja
Malgaska rodzina
Populacja

20 mln

Miejsce zamieszkania

Madagaskar

Język

malgaski, francuski

Religia

chrześcijaństwo (protestantyzm, katolicyzm), islam, wierzenia tradycyjne

Grupa

ludy austronezyjskie

Pokrewne

(językowo) Ma’anyan

Mapa grupy etnicznej
Grupy etniczne Madagaskaru
Merina

Malgasze – autochtoniczna ludność Madagaskaru. Naród ten liczy ok. 20 mln osób. Posługują się językiem malgaskim, wyznają w większości chrześcijaństwo.

Na etnogenezę Malgaszów złożyła się przede wszystkim ludność austronezyjska, która przybyła z Archipelagu Malajskiego (w szczególności z południowego Borneo[1]) w okresie od VII do XIII w. n.e. (według starszej propozycji – ok. V w.)[2], a także negroidalni (czarnoskórzy) osadnicy z Afryki (pochodzenia Bantu)[3]. Istnieje możliwość, że w migracji wczesnej ludności malgaskiej uczestniczyły też inne grupy austronezyjskie, zwłaszcza Malajowie i Jawajczycy[4]. Prawdopodobne jest też, że migracja rozpoczęła się przed VII w. i następowała falami na przestrzeni kilku stuleci[5]. Same pierwsze kontakty między Afryką Wschodnią a Azją Południowo-Wschodnią sięgają jeszcze wcześniejszego okresu, o czym świadczą fakty biologiczne i cechy kultury materialnej[6].

Zalążki języka i społeczności malgaskiej mogły się ukształtować już na Borneo, jeszcze zanim wczesna ludność malgaska dotarła do regionu Afryki Wschodniej[7]. Niewykluczone, że migranci z Borneo spędzili pewien czas w Afryce kontynentalnej, a dopiero później zasiedlili Madagaskar[8]. O ile Austronezyjczycy i Bantu mogli pojawić się na Madagaskarze wskutek osobnych migracji, to stosunkowa jednorodność językowa i genetyczna Madagaskaru daje podstawy, by sądzić, że Malgasze trafili na wyspę już jako grupa mieszanego pochodzenia[9]. Pewne dane leksykalne sugerują, że po okresie migracji Malgasze wciąż utrzymywali kontakt z Azją Południowo-Wschodnią[10].

Oprócz chrześcijaństwa (katolicyzmu i protestantyzmu) oraz islamu w odmianie sunnickiej występują rodzime wierzenia oparte na kulcie przodków[11]. Podstawę gospodarki tworzy rolnictwo, a główną rośliną żywieniową jest ryż[11].

Choć wszyscy Malgasze posługują się jednym językiem, tj. malgaskim (będącym przedstawicielem rodziny austronezyjskiej), to wyróżnia się wśród nich szereg grup etnicznych (przeważnie osiemnaście), które używają różnych dialektów[12]. Dialekty malgaskie są w większości wzajemnie zrozumiałe[13]. Różnice między grupami malgaskimi dotyczą także kultury i typu antropologicznego, który jest zależny od tego, jaką część ich przodków stanowili osadnicy z Azji Południowo-Wschodniej, a jaką Bantu. Pod względem językowym są blisko spokrewnieni z indonezyjskim ludem Ma’anyan[14]. Związek językowy między Malgaszami a ludnością Kalimantanu (w szczególności Ma’anyan) został stwierdzony w XX w.[15] Miejsce narodzin języka malgaskiego zlokalizowano w południowo-wschodniej części Borneo[16]. Ma’anyan (lub pobliskie ludy Borneo) uchodzą za najważniejszą spośród grup, które przyczyniły się do indonezyjskiej genezy Malgaszów[17].

Największą grupą etniczną, bo stanowiącą prawie jedną czwartą społeczeństwa, są zamieszkujący centralny Madagaskar Merina, pochodzenia głównie indonezyjskiego. Z kolei drugą co do wielkości są mieszkańcy wybrzeża, pochodzenia indonezyjsko-afrykańsko-arabskiego, zwani Betsimisaraka(inne języki).

Przypisy

  1. ↑ Adelaar 2006b ↓, s. 220–221; Adelaar 2009b ↓, s. 160; Kumar 2011 ↓, s. 89.
  2. ↑ Adelaar 1989 ↓, s. 32–35; Adelaar 2006a ↓, s. 83–84; Adelaar 1995 ↓, s. 327–328.
  3. ↑ Adelaar 2016 ↓, s. 78–80.
  4. ↑ Kumar 2011 ↓, s. 90–91.
  5. ↑ Kumar 2011 ↓, s. 91–93.
  6. ↑ Adelaar 2009b ↓, s. 163.
  7. ↑ Adelaar 2017 ↓.
  8. ↑ Adelaar 2006b ↓, s. 226; Adelaar 2009a ↓, s. 727; Adelaar 2009b ↓, s. 164.
  9. ↑ Adelaar 2016 ↓, s. 77–80.
  10. ↑ Adelaar 2006a ↓, s. 86; Adelaar 1989 ↓, s. 35; Adelaar 2017 ↓, s. 443–444.
  11. ↑ a b Malgasze, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2024-04-27] [zarchiwizowane z adresu 2024-04-27] .
  12. ↑ Kikusawa 2009 ↓, s. 674; Steinhauer 2005 ↓, s. 79.
  13. ↑ Adelaar 2009a ↓, s. 717.
  14. ↑ Kusuma i in. 2016 ↓, s. 1.
  15. ↑ Kumar 2011 ↓.
  16. ↑ Adelaar 2006b ↓, s. 205; Adelaar 2009a ↓, s. 717; Adelaar 2017 ↓, s. 441–442.
  17. ↑ Kumar 2011 ↓, s. 89, 93.

Bibliografia

  • K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Malay Influence on Malagasy: Linguistic and Culture-Historical Implications, „Oceanic Linguistics”, 28 (1), 1989, s. 1–46, DOI: 10.2307/3622973, ISSN 0029-8115, OCLC 6015250527, JSTOR: 3622973  (ang.).
  • K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Asian Roots of the Malagasy: A Linguistic Perspective, „Bijdragen tot de taal-, land- en volkenkunde / Journal of the Humanities and Social Sciences of Southeast Asia”, 151 (3), 1995, s. 325–356, DOI: 10.1163/22134379-90003036, ISSN 0006-2294, OCLC 5672481889, JSTOR: 27864676  (ang.).
  • K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Borneo as a Cross-Roads for Comparative Austronesian Linguistics, [w:] PeterP. Bellwood, James J.J.J. Fox, DarrellD. Tryon (red.), The Austronesians: Historical and Comparative Perspectives, Canberra: ANU E Press, 2006a, s. 81–102, DOI: 10.22459/A.09.2006.04, ISBN 1-920942-85-8, ISBN 0-731521-32-3, OCLC 225298720, JSTOR: j.ctt2jbjx1.7  (ang.).
  • K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., The Indonesian Migrations to Madagascar: Making Sense of the Multidisciplinary Evidence, [w:] TrumanT. Simanjuntak, Ingrid H.E.I.H.E. Pojoh, MohammadM. Hisyam (red.), Austronesian Diaspora and the Ethnogeneses of People in Indonesian Archipelago: Proceedings of the International Symposium, Jakarta: LIPI Press, 2006b, s. 205–232, ISBN 979-26-2436-8, OCLC 73745051  (ang.).
  • K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Loanwords in Malagasy, [w:] MartinM. Haspelmath, UriU. Tadmor (red.), Loanwords in the World’s Languages: A Comparative Handbook, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2009a, s. 717–746, DOI: 10.1515/9783110218442.717, ISBN 978-3-11-021844-2, ISBN 978-3-11-021843-5, OCLC 642692803 [dostęp 2024-03-12]  (ang.).
  • K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Towards an Integrated Theory about the Indonesian Migrations to Madagascar, [w:] Peter N.P.N. Peregrine, IliaI. Peiros, Marcus W.M.W. Feldman (red.), Ancient Human Migrations: A Multidisciplinary Approach, Salt Lake City: University of Utah Press, 2009b, s. 149–172, ISBN 978-0-87480-942-8, OCLC 234380393 [dostęp 2024-03-14]  (ang.).
  • K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., A Linguist’s Perspective on the Settlement History of Madagascar, „NUSA: Linguistic studies of languages in and around Indonesia”, 61, 2016, s. 69–88, DOI: 10.15026/89605, ISSN 0126-2874, OCLC 1005142867 [dostęp 2024-04-16]  (ang.).
  • K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Who Were the First Malagasy, and What Did They Speak?, [w:] AndreaA. Acri, RogerR. Blench, AlexandraA. Landmann (red.), Spirits and Ships: Cultural Transfers in Early Monsoon Asia, Singapore: ISEAS-Yusof Ishak Institute, 2017 (Book collections on Project MUSE 28), s. 441–469, DOI: 10.1355/9789814762779-012, ISBN 978-981-4762-75-5, ISBN 978-981-4762-77-9, OCLC 1012757769 [dostęp 2024-03-12]  (ang.).
  • R.R. Kikusawa R.R., Malagasy, [w:] E.K.E.K. Brown, SarahS. Ogilvie (red.), Concise Encyclopedia of Languages of the World, Amsterdam: Elsevier, 2009, s. 674–677, ISBN 978-0-08-087774-7, ISBN 978-0-08-087775-4, OCLC 318247422  (ang.).
  • AnnA. Kumar AnnA., “The Single Most Astonishing Fact of Human Geography”: Indonesia’s Far West Colony, „Indonesia” (92), 2011, s. 59–95, DOI: 10.5728/indonesia.92.0059, OCLC 7836070643, JSTOR: 10.5728/indonesia.92.0059  (ang.).
  • PradiptajatiP. Kusuma PradiptajatiP. i inni, Contrasting Linguistic and Genetic Origins of the Asian Source Populations of Malagasy, „Scientific Reports”, 6 (1), 2016, s. 1–9, DOI: 10.1038/srep26066, ISSN 2045-2322, PMID: 27188237, PMCID: PMC4870696, OCLC 6052532768 [dostęp 2024-03-12]  (ang.).
  • HeinH. Steinhauer HeinH., Colonial history and language policy in insular Southeast Asia and Madagascar, [w:] K. AlexanderK.A. Adelaar, Nikolaus P.N.P. Himmelmann (red.), The Austronesian Languages of Asia and Madagascar, Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 65–86, DOI: 10.4324/9780203821121, ISBN 978-0-7007-1286-1, ISBN 978-0-2038-2112-1, ISBN 978-0-4292-3642-6  (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Andrew Lawler. Ancient crop remains record epic migration to Madagascar. „Science”, 2016-05-30. DOI: 10.1126/science.aaf5752. [dostęp 2024-03-13]. (ang.). 
  • Jennifer Welsh: 30 Indonesian women founded Madagascar, maybe by accident. NBC News, 2012-03-21. [dostęp 2024-03-12]. (ang.).
  • Human Inhabitants Of Madagascar Are Genetically Unique. „ScienceDaily”, 2005-06-09. [zarchiwizowane z adresu 2012-09-11]. (ang.). 
Encyklopedia internetowa (osoba):
  • Britannica: topic/Malagasy-peoples
  • SNL: gassere
  • identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 38338