Dialekt

Dialekt, narzecze – wieloznaczny termin lingwistyczny. W najogólniejszym znaczeniu dialekt to odmiana języka, która odznacza się swoistymi cechami fonetycznymi, leksykalnymi czy gramatycznymi, odróżniającymi ją od innych form tego języka[1]. Wszystkie dialekty w jednakowy sposób rządzą się zespołem zasad gramatycznych, choć ich systemy bywają silnie zróżnicowane[2].

Różnice dialektalne wykazują zasadniczo wszystkie języki świata, przy czym tylko niektóre z nich mają swoją odmianę ogólną[3], tzw. dialekt standardowy[4]. Pewną formą dialektu (wariantem językowym o ustalonej strukturze) posługuje się każdy użytkownik języka[2]. Czynniki społeczne prowadzą jednak do porzucania środków gwarowych na rzecz elementów języka standardowego, uważanych za neutralne geograficznie[2].

Zakres odrębności dialektalnych różni się w zależności od języka. Niektóre języki, jak np. rosyjski, przejawiają je w stosunkowo niewielkim stopniu, a istniejące dialekty mają dość szeroki zasięg geograficzny. W przypadku innych języków, takich jak niemiecki, można wyróżnić dużą liczbę wciąż żywych dialektów. Same dialekty mogą być zróżnicowane wewnętrznie i wykazywać drobne różnice na poziomie lokalnym[5] (w języku polskim mówi się wówczas o gwarach). Granice między poszczególnymi dialektami bywają nieostre i trudne do wyznaczenia[2][6].

Badaniem dialektów (zwłaszcza regionalnych) zajmuje się dział językoznawstwa – dialektologia[7][8]. W rozumieniu dialektologii tradycyjnej dialekt to byt przeciwstawiany językowi standardowemu[9].

Historia terminu

Termin „dialekt” wywodzi się z greckiego słowa diálektos (stgr. διάλεκτος) oznaczającego dyskurs, rozmowę, sposób mówienia, a które z kolei pochodzi od słów diá (stgr. διά „poprzez”) i legō (stgr. λέγω „mówię”). Określenie to pojawiło się w europejskim piśmiennictwie już w XVI wieku[10] i pierwotnie oznaczało sposób mówienia, manierę charakterystyczną dla danego mówiącego[11].

Współcześnie pod pojęciem tym rozumie się wariant języka wyodrębniony na podstawie pewnych odmienności, wynikających ze zróżnicowania geograficznego[12] lub stratyfikacji społecznej jego użytkowników[13]. Czyni się rozróżnienie między formami terytorialnymi a formami stratyfikacyjnymi, zwanymi precyzyjniej socjolektami[14][15]. Rozgraniczenie to nie jest jednak ścisłe, gdyż formy o podłożu terytorialnym bywają zarazem ograniczone socjalnie[14].

Rodzaje dialektów

Można wyróżnić dialekty regionalne, będące przedmiotem tradycyjnych badań dialektologicznych, oraz dialekty socjalne, których istnienie zostało stwierdzone przez późniejszą dialektologię miejską[16].

Brytyjski językoznawca Peter Trudgill proponuje następujący podział dialektów:

  • dialekty tradycyjne (ang. traditional dialects) – silnie zróżnicowane odmiany języka, używane na obszarach wiejskich. Ulegają zanikowi wskutek nowoczesnych przemian społecznych, pod wpływem procesów globalizacji, oświaty i mediów[16]. Popularnie pod pojęciem dialektu rozumie się właśnie dialekty tradycyjne[17].
  • dialekty mainstreamowe (ang. mainstream dialects) – odmiany języka wypierające dialekty tradycyjne. Należą do nich zarówno odmiany standardowe (np. brytyjska angielszczyzna standardowa), jak i odmiany niestandardowe (dialekty miejskie). Wykazują znacznie mniejszy stopień zróżnicowania wewnętrznego niż dialekty tradycyjne i występują poza terenami wiejskimi. W większym stopnia odzwierciedlają stratyfikację społeczną[16]. Dialekty miejskie bywają przedmiotem krytyki na gruncie tradycji preskryptywizmu[18], a dawni dialektolodzy postrzegali je jako „zniekształcone” formy języka standardowego[19].

Podział języka na dialekty

Z punktu widzenia lingwistyki język nie jest konkretnym tworem, lecz zespołem rozmaitych dialektów[20], na który mogą się składać zarówno odmiany o podłożu geograficznym i socjalnym, jak też ponadgwarowe standardy[21][22]. Język zawsze się manifestuje w formie pewnej odmiany[4]; z perspektywy lingwistycznej można zatem przyjąć, że każdy użytkownik języka posługuje się jakimś dialektem[23][24]. Pośród dialektów wchodzących w skład języka nie można wyróżnić form wyższych ani niższych, choć obiegowe poglądy często przypisują rozmaitym dialektom różną wartość[23][24], a określony dialekt może być identyfikowany z konkretną funkcją komunikatywną[23]. Praktykę używania dwóch odmian/dialektów języka (zwykle języka standardowego i dialektu miejscowego) przez jedną wspólnotę komunikatywną określa się mianem dyglosji[25].

Słowem „dialekt” często określa się formy języka bez postaci pisanej, w opozycji do form ustandaryzowanych lub literackich (grafolektów[26]), o których mawia się „języki”[27][28]. Mianem dialektów bywają określane także autonomiczne języki, które nie wypracowały tradycji piśmienniczej (niekiedy mowa np. o „dialektach afrykańskich”)[29], niezgodnie z terminologią językoznawczą[30].

Charakterystyka pojęcia

W rozumieniu językoznawstwa dialekt jest formą egzystencji języka charakterystyczną dla pewnej grupy jego użytkowników. Termin ten odnosi się w pierwszej kolejności do form wydzielonych geograficznie[31][32] (geolektów/regiolektów), choć w szerszym ujęciu, charakterystycznym dla językoznawstwa angielskiego (gdzie jest w praktyce traktowany jako synonim variety[33]), może dotyczyć także mowy jakiejś grupy społecznej (socjolekt)[34] lub etnicznej (etnolekt)[35]. Zgodnie z często spotykaną definicją jako swoiste dialekty można rozpatrywać wszystkie odmiany języka, także standardowe (literackie)[36][37]; w lingwistyce czyni się zatem rozróżnienie między dialektami standardowymi a niestandardowymi (wernakularnymi)[38][39]. W języku codziennym[36][39], a także w niektórych tradycjach językoznawczych występuje węższe ujęcie, zgodnie z którym dialekt to regionalny (lub socjalny) wariant języka, z definicji przeciwstawiany językowi standardowemu[8][40][41][14]. Takie znaczenie jako główne przyjmują terminy pokrewne w wielu językach europejskich (niem. Dialekt, fr. dialecte, wł. dialetto)[42]. W skrajnej definicji pojęcie dialektu odnosi się również do idiolektów, tj. kodów właściwych dla poszczególnych jednostek[43].

Oba podejścia do definicji dialektu funkcjonują równolegle, choć w przypadku niektórych języków podejścia wartościującego nie da się zastosować z przyczyn obiektywnych. Przykładem może być język włoski, w którym za język standardowy służy dialekt florencki, równoważny i równorzędny innym dialektom tego języka[44].

Poszczególne dialekty można często dzielić na mniejsze formy, odzwierciedlające ich wewnętrzne zróżnicowanie: warianty[15] lub poddialekty (subdialekty), w polskiej tradycji językoznawczej nazywane gwarami[45][46]. Terminy „dialekt” i „gwara” są jednak często traktowane jako równoznaczne, zarówno w języku codziennym[47], jak i w terminologii naukowej[48][49]. W kontekście badań literaturoznawczych pojęciem w praktyce tożsamym z szerzej ujmowanym dialektem jest rejestr[50].

W języku codziennym mianem dialektów określa się również języki pozbawione formy pisanej lub standaryzacji, używane w krajach rozwijających się[51] lub odizolowanych częściach świata[30]. Takie znaczenie terminu nie znajduje szerokiej akceptacji w literaturze językoznawczej[30], gdzie mówi się raczej o językach wernakularnych[52]. Ponadto specjaliści czynią rozróżnienie między terminami „dialekt”, „slang” i „akcent”: akcent w socjolingwistyce dotyczy jedynie sposobu wymowy, tzn. cech fonetycznych lub fonologicznych właściwych dla pewnej grupy ludzi[6], slang stanowi zaś zbiór specyficznych środków leksykalnych, zwykle nietrwałych i kojarzonych ze środowiskami młodzieżowymi[53]. Dialektem nazywa się natomiast odmianę języka, która jest odrębna na płaszczyźnie gramatyki, również w zakresie fonologii, a często także na poziomie słownictwa[6]. Szczegóły rozpatrywanych cech różnią się w zależności od tradycji lub sytuacji językowej. W Stanach Zjednoczonych akcent stanowi część dialektu, a w Wielkiej Brytanii jest uważany za element niezależny od dialektu[54].

Język a dialekt

Dialektami nazywane są różne odmiany jednego języka mówionego. O uznaniu jakiejś mowy za odrębny język, nie zaś za wariant danego języka decydują w znacznie większym stopniu rozstrzygnięcia pozajęzykoznawcze niż językoznawcze[55]. W dyskusjach o różnicy pomiędzy językiem a dialektem często pojawia się aforyzm, przypisywany Maxowi Weinreichowi: „Język to dialekt z armią i flotą wojenną”[56]. Jak głosi powiedzenie, rozróżnienie między terminami „język” a „dialekt” nie jest ścisłe: wydzielanie języków ma często charakter konwencjonalny i jest wyraźnie zależne od czynników socjopolitycznych[57][58].

Na gruncie językoznawstwa można uznać, że dwa kody tworzą jeden język, jeśli są między sobą zrozumiałe. Kryterium to nie jest jednak stosowane w sposób ścisły, gdyż zjawisko wzajemnej zrozumiałości może przybierać różne stopnie nasilenia i występować w sposób asymetryczny[59]. Rygorystyczne przestrzeganie tego kryterium uniemożliwiają również społeczne uwarunkowania językowe – wyodrębnianie języków bywa bowiem umotywowane powstawaniem organizmów państwowych[55] oraz procesami standaryzacyjnymi zachodzącymi w obrębie kompleksów językowych[60] (zob. Abstand- i Ausbausprachen). Odrębność języków narodowych może być uwydatniana poprzez niezależne próby planowania językowego (np. w krajach byłej Jugosławii)[61]. Istotną rolę odgrywa odgrywa także odległość geograficzna poszczególnych bytów językowych (dotyczy to np. języków polinezyjskich)[62]. Ponadto nie wszystkie społeczności posiłkują się terminami „dialekt” i „język”, co może prowadzić do nieporozumień. W krajach Pacyfiku języki często nie mają lokalnych nazw, a ich użytkownicy posługują się wyrażeniami typu „nasz język”, „właściwy język”; bądź wręcz odwrotnie – istnieje kilka nazw odnoszonych do tego samego języka (często są to nazwy istotnych miejscowości lub nazwy różnych dialektów, dla których nie istnieje wspólne określenie; odmiany takie bywają rozpatrywane w literaturze jako różne od siebie języki)[63]. W niektórych zakątkach świata trudno określić stopień wzajemnej zrozumiałości między językami, do czego przyczynia się praktyka wielojęzyczności[64][65].

Przykładem mowy o spornym statusie jest kaszubszczyzna, uznawana przez niektórych specjalistów za dialekt języka polskiego, a przez innych za język zupełnie odrębny od polszczyzny ogólnej. Także wśród użytkowników mowy kaszubskiej nie ma jednomyślności na powyższy temat; Ministerstwo Edukacji RP uznało ostatecznie w 1996 roku kaszubszczyznę za język regionalny. Z drugiej strony język chiński oficjalnie (i przez większość użytkowników) uznawany jest za jeden język o dużej liczbie dialektów, pomimo że całkowicie wzajemnie niezrozumiałych, a specjaliści uznają go raczej za zespół języków. Poglądowi temu sprzyja fakt, iż wszystkie chińskie dialekty w piśmie są wzajemnie zrozumiałe[51].

W niektórych zakątkach świata, gdzie ludność posługuje się blisko spokrewnionymi i podobnymi językami, można mówić o istnieniu kontinuum, w którym trudno nakreślić granice między różnymi językami[66]. Przykładowo pewne dialekty języka niderlandzkiego są zbliżone do gwar dolnoniemieckich, choć te używane w Holandii są uznawane za gwary niderlandzkie, a gwary spotykane w Niemczech – za gwary niemieckie. Rozróżnienie to wynika z czynników politycznych[5].

Zobacz też

Zobacz hasła dialekt i narzecze w Wikisłowniku

Przypisy

  1. ↑ MichałM. Garcarz MichałM., Przekład – pogromca kultury i języka. Utrata tożsamości tekstu na przykładzie tłumaczenia filmu Janosik na angielski, [w:] MariaM. Filipowicz-Rudek, JadwigaJ. Konieczna-Twardzikowa (red.), Nieznane w przekładzie, Kraków: Universitas, 2006 (Między oryginałem a przekładem XI), s. 289–312, ISBN 978-83-7188-859-5, OCLC 781238857  (ang.), patrz s. 294.
  2. ↑ a b c d James R.J.R. Hurford James R.J.R., Grammar: A Student's Guide, Cambridge: Cambridge University Press, 1994, s. 63–66, ISBN 978-0-521-45627-2, OCLC 844200524  (ang.).
  3. ↑ MateM. Kapović MateM., Čiji je jezik, wyd. 1, Zagreb: Algoritam, 2010, s. 55, ISBN 978-953-316-282-9, OCLC 747801148  (chorw.).
  4. ↑ a b IstvánI. Lanstyák IstvánI., Maďarčina na Slovensku – štúdia z variačnej sociolingvistiky / Hungarian in Slovakia – A Study in Variational Sociolinguistics, „Sociologický Časopis / Czech Sociological Review”, 38 (4), 2002, s. 409–427, ISSN 0038-0288, JSTOR: 41131826  (słow.), patrz s. 411.
  5. ↑ a b LadislavL. Zgusta LadislavL., Manual of lexicography, The Hague–Paris: Mouton, 1971 (Janua Linguarum. Series Maior 39), s. 169, DOI: 10.1515/9783111349183, ISBN 978-3-11-134918-3, OCLC 855425544 [dostęp 2021-08-23]  (ang.).
  6. ↑ a b c Chambers i Trudgill 1998 ↓, s. 5.
  7. ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 114.
  8. ↑ a b LadislavL. Dvonč LadislavL., K otázke sociálnych „nárečí“, „Slovo a slovesnost”, 18 (3), 1957, s. 180–183  (słow.).
  9. ↑ JennyJ. Cheshire JennyJ. i inni, Dialect and Education in Europe: A General Perspective, [w:] JennyJ. Cheshire i inni red., Dialect and Education: Some European Perspectives, Clevedon: Multilingual Matters, 1989 (Multilingual Matters 53), s. 1–12, ISBN 978-1-85359-035-1, OCLC 44961289  (ang.), patrz s. 4.
  10. ↑ AdamA. Fox AdamA., Oral and Literate Culture in England, 1500-1700, Oxford: Clarendon Press, 2000 (Oxford Studies in Social History), s. 57, ISBN 0-19-820512-0, ISBN 978-0-19-154229-9, OCLC 838872122  (ang.).
  11. ↑ Margaret W.M.W. Ferguson Margaret W.M.W., Dido’s Daughters: Literacy, Gender, and Empire in Early Modern England and France, Chicago: University of Chicago Press, 2007, s. 91–94, ISBN 978-0-226-24318-4, OCLC 1055285131  (ang.).
  12. ↑ Dolník 1999 ↓, s. 202.
  13. ↑ MałgorzataM. Dąbrowska-Kardas MałgorzataM., Analiza dyrektywalna przepisów części ogólnej kodeksu karnego, Warszawa: Wolters Kluwer, 2012, s. 32, ISBN 978-83-264-1288-2, ISBN 978-83-264-4617-7, OCLC 833874883 .
  14. ↑ a b c Dolník 1999 ↓, s. 203.
  15. ↑ a b JiříJ. Černý JiříJ., Dějiny lingvistiky, Olomouc: Votobia, 1996, s. 395, ISBN 80-85885-96-4, OCLC 37391292  (cz.).
  16. ↑ a b c GitteG. Kristiansen GitteG., Style-shifting and shifting style: a socio-cognitive approach to lectal variation, [w:] GitteG. Kristiansen, RenéR. Dirven (red.), Cognitive Sociolinguistics: Language Variation, Cultural Models, Social Systems, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2008 (Cognitive Linguistics Research 39), s. 45–90, DOI: 10.1515/9783110199154.1.45, ISBN 978-3-11-019915-4  (ang.), patrz s. 83, przyp. 2.
  17. ↑ PeterP. Trudgill PeterP., Lars-GunnarL.G. Andersson Lars-GunnarL.G., Bad Language, Oxford, UK: Basil Blackwell, 1990, s. 165, ISBN 0-631-17872-4, OCLC 21973314  (ang.).
  18. ↑ MateM. Kapović MateM., AnđelA. Starčević AnđelA., DaliborkaD. Sarić DaliborkaD., O preskripciji i preskriptivizmu u Hrvatskoj, [w:] BarbaraB. Kryżan-Stanojević (red.), Jezična politika: između norme i jezičnog liberalizma, Zagreb: Srednja Europa, 2016, s. 45–67, ISBN 978-953-7963-47-7, OCLC 970772545  (chorw.), patrz s. 56.
  19. ↑ Trask 2000 ↓, s. 358.
  20. ↑ Čermák 2011 ↓, s. 46.
  21. ↑ RodolfoR. Jacobson RodolfoR., The Bidialectal Student, „The English Record”, 24 (1), New York State English Council, 1973, s. 41–51  (ang.), patrz s. 42.
  22. ↑ Naír GarcíaN.G. Abelleira Naír GarcíaN.G., Víctor M.V.M. Longa Víctor M.V.M., Enseñando a los niños a discriminar. La plasmación de la ideología del estándar en la escuela., „Representaciones”, XI (2), Universidade de Santiago de Compostela, 2015, s. 148–186 [zarchiwizowane z adresu 2020-03-13]  (hiszp.), patrz s. 152.
  23. ↑ a b c JohnJ. Hartley JohnJ., Communication, Cultural and Media Studies: The Key Concepts, wyd. 3, London–New York: Routledge, 2002, s. 64, DOI: 10.4324/9780203449936, ISBN 0-415-26888-5, ISBN 978-1-134-49206-0, ISBN 978-0-203-44993-6  (ang.).
  24. ↑ a b Ronald L.R.L. Jackson Ronald L.R.L., II, Michael A.M.A. Hogg Michael A.M.A. (red.), Encyclopedia of Identity, t. 1, Thousand Oaks: SAGE Publications, 2010, s. 219, ISBN 978-1-4129-5153-1, OCLC 436031215  (ang.).
  25. ↑ Dolník 1999 ↓, s. 204.
  26. ↑ ArkadiuszA. Żmij ArkadiuszA., Pismo – rewolucja totalna, [w:] Pomiędzy oralnością a piśmiennością, [w:] Artykuły naukowe z filologii polskiej, język-polski.pl [dostęp 2019-09-03] .
  27. ↑ TomaszT. Kamusella TomaszT., The History of the Normative Opposition of 'Language versus Dialect:' From Its Graeco-Latin Origin to Central Europe’s Ethnolinguistic Nation-States, „Colloquia Humanistica”, 5, 2016, s. 189–198  (ang.).
  28. ↑ Schilling-Estes 2006 ↓, s. 311–341.
  29. ↑ DickD. Leith DickD., A Social History of English, wyd. 2, London–New York: Routledge, 1997, s. 7, DOI: 10.4324/9780203992869, ISBN 978-1-134-71145-1, ISBN 0-415-16456-7, ISBN 978-0-203-99286-9, OCLC 37235010  (ang.).
  30. ↑ a b c Fodde Melis 2002 ↓, s. 35.
  31. ↑ RosinaR. Lippi-Green RosinaR., English With an Accent: Language, Ideology, and Discrimination in the United States, London–New York: Routledge, 1997, s. 247–248, ISBN 978-0-415-11477-6, OCLC 35145942  (ang.).
  32. ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 289.
  33. ↑ BłażejB. Osowski BłażejB., Opracowania dialektologiczne w iSybislawie, [w:] PawełP. Kowalski (red.), Z zagadnień informacji naukowej, terminoznawstwa i językoznawstwa, Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, 2018 (Prace Slawistyczne. Slavica 144), s. 205–220, ISBN 978-83-64031-83-0, OCLC 1241607007 [dostęp 2023-10-06] , patrz s. 212.
  34. ↑ Trask 2000 ↓, s. 315.
  35. ↑ NatalieN. Schilling-Estes NatalieN., WaltW. Wolfram WaltW., American English: dialects and variation, wyd. 3, Hoboken: John Wiley & Sons, 2016 (Language in Society), s. 184, ISBN 978-1-118-39022-1, ISBN 978-1-118-39145-7, OCLC 919202335 .
  36. ↑ a b William McGregor: Linguistics: An Introduction. London: Continuum, 2009, s. 160. ISBN 978-1-84706-367-0. (ang.).
  37. ↑ MarianneM. Mithun MarianneM., The Languages of Native North America, Cambridge: Cambridge University Press, 2001 (Cambridge Language Surveys), s. 299, ISBN 978-0-521-23228-9, ISBN 978-0-521-29875-9, ISBN 978-1-107-39280-9, OCLC 749527576  (ang.).
  38. ↑ Fodde Melis 2002 ↓, s. 36.
  39. ↑ a b Schilling-Estes 2006 ↓, s. 312.
  40. ↑ BenediktB. Perak BenediktB., RobertR. Trask RobertR., MilicaM. Mihaljević MilicaM., Temeljni lingvistički pojmovi [online], 2005, s. 81  (chorw.).
  41. ↑ StanisławS. Dubisz StanisławS., HalinaH. Karaś HalinaH., NijolaN. Kolis NijolaN., Dialekty i gwary polskie, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995, s. 29, ISBN 978-83-214-0989-4, OCLC 33232743 .
  42. ↑ UlrichU. Ammon UlrichU., Standard variety, [w:] UlrichU. Ammon i inni red., Sociolinguistics, wyd. 2, t. 1, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2004 (Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft / Handbooks of Linguistics and Communication Science 3/1), s. 273–283, DOI: 10.1515/9783110141894.1.2.273, ISBN 978-3-11-014189-4, OCLC 614922494  (ang.).
  43. ↑ LeszekL. Berezowski LeszekL., Dialect in translation, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997, s. 12, ISBN 83-229-1685-X, LCCN 98192470, OCLC 39660096, OL: 470083M [dostęp 2019-11-26] .
  44. ↑ MartinM. Maiden MartinM., MairM. Parry MairM., Introduction by the editors, [w:] MartinM. Maiden, MairM. Parry (red.), The Dialects of Italy, Abingdon–New York: Routledge, 1997, s. 2, DOI: 10.4324/9780203993880, ISBN 0-415-11104-8, ISBN 978-1-134-83436-5, ISBN 978-0-203-99388-0  (ang.).
  45. ↑ BogusławB. Wyderka BogusławB., „Rozprawy Komisji Językowej”, 48, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 2003, s. 149–157, ISSN 0076-0390.
  46. ↑ TomaszT. Kamusella TomaszT., Silesian – From Gwara to Language After 1989 [online], wachtyrz.eu, 2015  (ang.).
  47. ↑ MonikaM. Szymańska MonikaM., Regionalizmy językowe w świadomości użytkowników języka polskiego, Uniwersytet Śląski, Katowice 2011, s. 88 .
  48. ↑ EwaE. Siatkowska EwaE., Standaryzacja po kurpiowsku, „Polonica”, 37, 2017, s. 5–12, DOI: 10.17651/polon.37.12, ISSN 0137-9712 , patrz s. 5.
  49. ↑ StanisławS. Urbańczyk StanisławS. (red.), Encyklopedia języka polskiego, wyd. 2, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1994, s. 58, 105, ISBN 83-04-04251-7, OCLC 31217816 .
  50. ↑ Lance St. JohnL.S.J. Butler Lance St. JohnL.S.J., Registering the Difference: Reading Literature Through Register, Manchester: Manchester University Press, 1999, s. 188, ISBN 978-0-7190-5614-7, OCLC 41212530  (ang.).
  51. ↑ a b DavidD. Crystal DavidD., A Dictionary of Linguistics and Phonetics, wyd. 6, Malden: Blackwell Publishing, 2008, s. 142–144, DOI: 10.1002/9781444302776, ISBN 978-1-4051-5296-9, ISBN 978-1-4443-0277-6, OCLC 873604136  (ang.).
  52. ↑ EinarE. Haugen EinarE., Dialect, Language, Nation, „American Anthropologist”, 68 (4), New Series, 1966, s. 922–935, DOI: 10.1525/aa.1966.68.4.02a00040, OCLC 9971098186, JSTOR: 670407  (ang.), patrz s. 927.
  53. ↑ Gerard VanG.V. Herk Gerard VanG.V., What Is Sociolinguistics?, Chichester: John Wiley & Sons, 2012, s. 15, ISBN 978-1-4051-9318-4, OCLC 827709504  (ang.).
  54. ↑ Trask 2000 ↓, s. 89.
  55. ↑ a b HenrykH. Jaroszewicz HenrykH., Współczesna społeczność bośniacka i jej język, „Rocznik Slawistyczny”, 54, G. Gebenther i Spółka, 2004, s. 131–149 , patrz s. 132.
  56. ↑ AndreaA. Moro AndreaA., The Boundaries of Babel: The Brain and the Enigma of Impossible Languages, Cambridge: MIT Press, 2008 (Current studies in linguistics series 46), s. 99, ISBN 978-0-262-51506-1, OCLC 233534447  (ang.).
  57. ↑ JohnJ. McWhorter JohnJ., What's a Language, Anyway?, „The Atlantic”, 19 stycznia 2016 [dostęp 2019-08-26] .
  58. ↑ Čermák 2011 ↓, s. 45.
  59. ↑ DaniD. Byrd DaniD., Toben H.T.H. Mintz Toben H.T.H., Discovering Speech, Words, and Mind, Hoboken: John Wiley & Sons, 2010, s. 72, ISBN 978-1-4051-5798-8, ISBN 978-1-4051-5799-5, ISBN 978-1-444-35778-3, OCLC 437186930  (ang.).
  60. ↑ PeterP. Trudgill PeterP., Glocalisation and the Ausbau sociolinguistics of modern Europe, [w:] AnnaA. Duszak, UrszulaU. Okulska (red.), Speaking from the margin: global English from a European perspective, Frankfurt: Peter Lang, 2004 (Polish studies in English language and literature 11), s. 35–49, ISBN 978-3-631-52663-7, OCLC 55960868  (ang.).
  61. ↑ Schilling-Estes 2006 ↓, s. 313.
  62. ↑ JozefJ. Genzor JozefJ., Jazyky sveta: história a súčasnosť, wyd. 1, Bratislava: Lingea, 2015, s. 7, ISBN 978-80-8145-114-0, OCLC 950004358  (słow.).
  63. ↑ TerryT. Crowley TerryT., JohnJ. Lynch JohnJ., MalcolmM. Ross MalcolmM., The Oceanic Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2002, s. 21–22, DOI: 10.4324/9780203820384, ISBN 978-0-415-68155-1, ISBN 978-0-203-82038-4, OCLC 847627595  (ang.).
  64. ↑ GaryG. Holton GaryG., Tobelo, München: Lincom Europa, 2003 (Languages of the World / Materials 328), s. 2, ISBN 3-89586-706-3, OCLC 52602506  (ang.).
  65. ↑ VolkerV. Unterladstetter VolkerV., Multi-verb constructions in Eastern Indonesia, Berlin: Language Science Press, 2020 (Studies in Diversity Linguistics 28), s. 35, 37, DOI: 10.5281/zenodo.3546018, ISBN 978-3-96110-216-7, OCLC 1154284367 [dostęp 2024-01-12]  (ang.).
  66. ↑ Chambers i Trudgill 1998 ↓, s. 5 i nast.

Bibliografia

  • FrantišekF. Čermák FrantišekF., Jazyk a jazykověda: přehled a slovníky, wyd. 4, Praha: Nakladatelství Karolinum, Univerzita Karlova, 2011, ISBN 978-80-246-1946-0, ISBN 978-80-246-2360-3, OCLC 878145746  (cz.).
  • J.K.J.K. Chambers J.K.J.K., PeterP. Trudgill PeterP., Dialectology, wyd. 2, Cambridge: Cambridge University Press, 1998, DOI: 10.1017/CBO9780511805103, ISBN 978-0-521-59646-6, ISBN 978-0-511-80510-3, OCLC 909089704 [dostęp 2023-10-06]  (ang.).
  • JurajJ. Dolník JurajJ., Základy lingvistiky, wyd. 1, Bratislava: Stimul, 1999, ISBN 80-85697-95-5, OCLC 43470637  (słow.).
  • LuisannaL. Fodde Melis LuisannaL., Race, Ethnicity and Dialects: Language Policy and Ethnic Minorities in the United States, Milano: FrancoAngeli, 2002 (Collana Università 37), ISBN 978-88-464-3912-3, OCLC 249564246  (ang.).
  • JozefJ. Mistrík JozefJ., Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758  (słow.).
  • NatalieN. Schilling-Estes NatalieN., Dialect variation, [w:] Ralph W.R.W. Fasold, JeffreyJ. Connor-Linton (red.), An Introduction to Language and Linguistics, Cambridge: Cambridge University Press, 2006, s. 311–342, ISBN 978-0-521-84768-1  (ang.).
  • Robert LawrenceR.L. Trask Robert LawrenceR.L., The Dictionary of Historical and Comparative Linguistics, Chicago: Fitzroy Dearborn, 2000, ISBN 978-1-57958-218-0, OCLC 1101226560  (ang.).

Linki zewnętrzne

  • BronisławB. Jakubowski BronisławB., Język czy dialekt?, „Wiedza i Życie”, Andrzej Gorzym, 4/1999, Warszawa: Prószyński i Ska, 1999, ISSN 0137-8929 [dostęp 2015-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2019-09-15] .
Kontrola autorytatywna (odmiana językowa):
  • LCCN: sh85037527
  • GND: 4040725-1
  • NDL: 00563335
  • BnF: 119757609
  • BNCF: 5018
  • NKC: ph114314
  • J9U: 987007553038605171
  • LNB: 000055095
Encyklopedia internetowa:
  • PWN: 3892421
  • Britannica: topic/dialect
  • Universalis: dialectes-et-patois
  • БРЭ: 4046120
  • SNL: dialekt
  • DSDE: dialekt