Marzanka barwierska

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

marzanowate

Rodzaj

marzanka

Gatunek

marzanka barwierska

Nazwa systematyczna

Asperula tinctoria L.
Sp. pl. 1:104. 1753^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Marzanka barwierska^[4] (Asperula tinctoria L.) – gatunek rośliny z rodziny marzanowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie i Rosji^[5]. W Polsce występuje na niżu, najliczniej na Pojezierzu Pomorskim, Mazurskim i w dolinie Wisły. W środkowej Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach, a w południowej na Dolnym Śląsku i w pasie wyżyn. W Karpatach jest bardzo rzadka. Podana była tylko z jednego stanowiska w Kąclowej w Beskidzie Niskim (1950 r.) i jednego w Pieninach na Macelaku (1894 r.)^[6].

Morfologia

Łodyga: 4-kanciasta, rozgałęziona, o wysokości 30-50(70) cm. Pod ziemią kłącze, z którego wyrasta jeden kwitnący pęd i kilka pędów płonnych^[7].
Liście: Równowąskie o szerokości 1-1,5 mm. Dolne zebrane po 4-6 w okółkach, górne naprzeciwległe^[7].
Kwiaty: 3-krotne, drobne, wyrastające w rozgałęzionych widlasto kwiatostanach podobnych do wierzchotki. Korona kwiatów biała, gładka, o długości 3-4 mm. Podsadki i przysadki jajowate^[7].
Owoc: O długości około 2 mm i gładkiej powierzchni^[7].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Występuje w świetlistych lasach i zaroślach i na ich obrzeżach^[8]. Rozmnaża się przez nasiona oraz wegetatywnie^[6]. Gatunek charakterystyczny dla Ass. Seslerio-Scorzoneretum^[9]. Liczba chromosomów 2n = 44^[8].

Oprócz typowej formy gatunku w Czechach, Rumunii i na Węgrzech występuje podgatunek Asperula tinctoria subsp. hungarorum (Borbás ex Jáv.) Soó^[10].

Zagrożenia

W Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016) gatunek uznany w Polsce za narażony na wyginięcie (kategoria zagrożenia VU)^[11]^[12].

W Pieninach w 1981 r. gatunku nie udało się odnaleźć, wątpliwe jest również jego występowanie w Kąclowej, gdyż jego siedliska zostały zabudowane. Gatunek ten należy więc uznać w polskiej części Karpat za wymarły^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-08].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ World Checklist of Selected Plant Families [dostęp 2014-01-23]
↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.