Mazaceae
 Mazus radicans | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | jasnotowce | ||
| Rodzina | Mazaceae | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Mazaceae Schauer A.P. de Candolle & A.L.P.P. de Candolle, Prodr. 11: 520. 25 Nov 1847[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Phryma L. (1753)[3] | |||
| |||
| |||
Mazaceae – rodzina roślin należąca do rzędu jasnotowców (Lamiales). Do rodziny zalicza się cztery rodzaje z 44 gatunkami, z czego większość należy do rodzaju mazus Mazus (pozostałe trzy obejmują cztery gatunki)[4]. Przedstawiciele tej rodziny występują w rejonie Tybetu, we wschodniej Azji, na obszarach górskich w Malezji i Nowej Gwinei, w południowo-wschodniej Australii oraz na Nowej Zelandii. Znaczenie użytkowe jako okrywowe rośliny ozdobne mają gatunki z rodzaju Mazus, zwłaszcza mazus rozłogowy M. reptans. Lancea thibetica jest używana jako narkotyk w Kaszmirze[5]. W Europie, także w Polsce, uprawiane bywają gatunki z rodzaju mazus Mazus[6].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny zielne – jednoroczne i byliny, rozłogowe, o łodydze kanciastej, czworobocznej[5].
- Liście
- Naprzeciwległe (rzadko skrętoległe), pojedyncze, czasem klapowane[5], ząbkowane[2] lub piłkowane[5] na brzegu.
- Kwiaty
- Wyrastają pojedynczo w kątach liści lub zebrane są w szczytowe lub wyrastające z kątów liści wierzchotki. Kwiaty są obupłciowe i silnie grzbieciste. Kielich zrosłodziałkowy, z 5 ząbkami, czasem tworzącymi dwie wargi. Korona kwiatu rurkowata lub dwuwargowa (dolna warga bardzo silnie rozwinięta[2] powstaje z trzech łatek, górna z dwóch), rzadko kwiaty wyposażone są także w ostrogę. Pręciki dwa lub cztery, jeśli cztery to dwa dłuższe. U nasady ich wolnych nitek znajdują się miodniki. Zalążnia górna, z dwóch zrośniętych owocolistków, jest jednokomorowa. Znamię zwykle dwułatkowe[5].
- Owoce
- Jagodopodobne torebki zamknięte w powiększającym się i trwałym podczas owocowania kielichu[5].
Systematyka
Ze względu na podobieństwo morfologiczne do wielu innych przedstawicieli rzędu jasnotowców pozycja systematyczna tych roślin pozostawała długo niejasna. Włączane były do rodziny Phrymaceae, od których jednak różnią się chemizmem. Badania genetyczne wykazały także, że Mazaceae stanowią grupę siostrzaną dla kladu obejmującego rodziny: Phrymaceae, paulowniowate Paulowniaceae i zarazowate Orobanchaceae[5]. Wyodrębnione zostały w osobną rodzinę w systemie APG IV z 2016[7].
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
| jasnotowce |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział na rodzaje według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2][8][4]
- Dodartia L.
- Lancea J. D. Hooker & Thompson
- Mazus Loureiro – mazus
- Puchiumazus Bo Li, D.G.Zhang & C.L.Xiang
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b c d e Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – P. University of Maryland. [dostęp 2017-02-25].
- ↑ a b Mazaceae Reveal, [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-11-11] .
- ↑ a b c d e f g Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 579. ISBN 978-1-84246-634-6.
- ↑ Beata Grabowska, Tomasz Kubala. Encyklopedia bylin, tom II. Poznań, Zysk i S-ka Wydawnictwo, s. 581, 2012.
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
- ↑ List of Genera in MAZACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-01-22] (ang.).
