Mewa białogłowa

Larus cachinnans^[1]

Pallas, 1811

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

siewkowe

Podrząd

mewowce

Rodzina

mewowate

Podrodzina

mewy

Rodzaj

Larus

Gatunek

mewa białogłowa

Synonimy

Larus argentatus cachinnans Pallas, 1811^[2]
Larus cachinnans cachinnans Pallas, 1811^[2]
Larus argentatus ponticus Stegmann, 1934^[2]
Larus cachinnans ponticus Stegmann, 1934^[2]

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[3]

najmniejszej troski

Zasięg występowania

lęgowiska

występuje przez cały rok

zimowiska

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Mewa białogłowa^[4] (Larus cachinnans) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny mewowatych (Laridae).

Zasięg występowania

Zamieszkuje Eurazję – od Europy Środkowej przez wybrzeża Morza Czarnego i Kaspijskiego do północno-zachodnich Chin i wschodniego Kazachstanu. Zimowiska obejmują głównie zachodnią, południową i południowo-wschodnią Europę, wybrzeża południowo-zachodniej Azji, w tym Półwyspu Arabskiego, i północno-wschodniej Afryki^[3]. W Europie gniazduje w Rosji, Białorusi, Litwie, Ukrainie, Rumunii, Bułgarii, Polsce, Czechach, Słowacji, Austrii, Niemczech, Niderlandach, Francji i na Węgrzech^[5].

Gatunek zwiększa swą liczebność i zasięg w Europie^[5]. Jego ekspansja przebiega w linii wschód-zachód. Obecnie najdalej na zachód wysunięte stanowisko obserwowano w Paryżu. W Polsce coraz liczniejszy i spotykany w całym kraju, szczególnie latem po okresie lęgowym i zimą. Lęgi głównie w południowej części kraju, wzdłuż Wisły, a także w pasie pojezierzy w Wielkopolsce^[6]. Najdalej na północ wysunięte stanowiska znajdują się na Mazurach^[6].

Systematyka

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) uznaje obecnie (2023) L. cachinnans za gatunek monotypowy^[7].

Systematyka tego i kilku pokrewnych gatunków to jeden z najbardziej skomplikowanych przypadków w ornitologii. Do niedawna wydzielany podgatunek L. cachinnans michahellis, zamieszkujący zachodnią i południową Europę oraz Maghreb i basen Morza Śródziemnego^[8], od 2003 r. uważany jest za osobny gatunek – mewę romańską (L. michahellis). Natomiast mewa atlantycka, dawniej L. cachinnans atlantis (zamieszkująca Azory, Maderę i Wyspy Kanaryjskie^[8]), to według najnowszej systematyki podgatunek mewy romańskiej (L. michahellis) – L. michahellis atlantis. Kolejne zaliczane do niedawna do L. cachinnans podgatunki to:

L. cachinnans barabensis (mewa stepowa) – stepy Azji Środkowej^[8]. Obecnie uznawany za podgatunek mewy żółtonogiej (L. fuscus)^[4]^[7].
L. cachinnans mongolicus (mewa mongolska) – południowo-wschodni Ałtaj oraz brzegi Bajkału i Mongolia^[8]. Obecnie uznawany za podgatunek mewy popielatej (L. smithsonianus)^[4] lub mewy tundrowej (L. vegae)^[7], która sama również bywa uznawana za podgatunek mewy popielatej^[4].

W obrębie L. cachinnans wyróżniano niekiedy kolejne dwa podgatunki: L. c. ponticus (znad Morza Kaspijskiego^[8]) i L. c. omissus; czasem podgatunki L. c. atlantis, L. c. barabensis i L. c. mongolicus łączono w jeden. W przeszłości (do 1982 r.) L. cachinnans był uznawany za podgatunek mewy srebrzystej (L. argentatus).

Morfologia

Wygląd: Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. Upierzenie zasadniczo białe, grzbiet i pokrywy skrzydłowe popielate, na końcówkach skrzydeł kolor czarny z białymi plamami. Dziób żółty z jasnoczerwoną plamą na żuchwie, nogi żółte, tęczówka bladożółta. Osobniki młodociane brązowe. Podgatunki różnią się między sobą wielkością, odcieniem popielu na wierzchu ciała i rozmiarem ciemnych plam na skrzydłach, jednak są to cechy również silnie zmienne wewnątrz poszczególnych podgatunków.
Wymiary średnie: długość ciała ok. 60–68 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 140–150 cm
masa ciała ok. 800–1500 g

Ekologia i zachowanie

Biotop: Zamieszkuje zarówno różnorodne wybrzeża morskie, jak i śródlądowe jeziora, sztuczne zbiorniki wodne, żwirownie i wyspy na rzekach. Gniazdowanie na dachach budynków nie jest rozpowszechnione u tego gatunku, ale występuje coraz częściej^[9]
Gniazdo: Na ziemi, w pobliżu wody, zarówno w roślinności (nawet wśród drzew), jak i na piaszczystych łachach^[10]. W przeciwieństwie do podobnych gatunków – mewy srebrzystej i romańskiej, unika gniazdowania na skalnych klifach^[11]. Tworzy kolonie liczące do 30 tysięcy ptaków.
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając pod koniec marca 2–4 (najczęściej 3) oliwkowozielone jaja.
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres 27–29 dni przez obydwoje rodziców.
Pisklęta: Pisklęta zdobywają zdolność do lotu w wieku około 40 dni.
Pożywienie: Wszystkożerna. W diecie przeważają różnorodne ryby, owady, mięczaki, a także odpady, drobne zwierzęta lądowe czy jaja i pisklęta innych ptaków. Prawdopodobnie poluje także na ptaki wróblowe^[12].

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2010 roku uznaje mewę białogłową za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern); wcześniej była ona klasyfikowana przez IUCN jako podgatunek. Całkowita liczebność populacji nie jest znana z powodu niedawnych zmian taksonomicznych; organizacja BirdLife International w 2015 roku szacowała liczebność populacji europejskiej na 54 100 – 87 500 par lęgowych. Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy^[3].

Gatunek w Polsce objęty jest ochroną częściową^[13]. Na Czerwonej liście ptaków Polski mewa białogłowa sklasyfikowana została jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[14]. W latach 2013–2018 liczebność populacji lęgowej na terenie kraju szacowano na 2000–3000 par^[15]. W 2021 roku populacja ta wyniosła 5554 pary na 44 stanowiskach^[6].

Galeria zdjęć

Mewa białogłowa, młoda
Mewa białogłowa, młoda
Jaja z kolekcji muzealnej
Dorosła mewa białogłowa w szacie zimowej.

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Larus cachinnans, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d D. Lepage: Caspian Gull Larus cachinnans. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-03-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Larus cachinnans, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Larinae Rafinesque, 1815 – mewy (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-06-19].
↑ ^a ^b KlaudiaK. Litwiniak KlaudiaK., MarcinM. Przymencki MarcinM., Albert deA. Jong Albert deA., Breeding-range expansion of the Caspian Gull in Europe, „British Birds”, 114 (6), czerwiec 2021, s. 331–340 .
↑ ^a ^b ^c MarcinM. Przymencki MarcinM. i inni, Current distribution, abundance and trends of the Caspian Gull Larus cachinnans in Poland, „Ornis Polonica”, 63 (1), 2022, s. 1–11 .
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-03-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Yellow-legged Gull (Larus cachinnans). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-22)]. (ang.).
↑ JanJ. Rapczyński JanJ., KlaudiaK. Litwiniak KlaudiaK., MarcinM. Przymencki MarcinM., The first records of roof-top nesting by Caspian Gulls Larus cachinnans in Poland with reference to other cases in Europe, „Ornis Polonica”, 62 (3), 2021, s. 243–259 (ang.).
↑ MarcinM. Przymencki MarcinM. i inni, Ekologia rozrodu i liczebność mewy białogłowej Larus cachinnans na Zbiorniku Mietkowskim w latach 2019–2020, „Ornis Polonica”, 62 (3), 2021, s. 169–188 .
↑ Ronald Klein, Andreas Buchheim. Die westliche Schwarzmeerküste als Kontaktgebiet zweier Großmöwenformen der Larus cachinnans-Gruppe. „Vogelwelt”. 118, s. 61–70, 1997.
↑ KlaudiaK. Litwiniak KlaudiaK., MarcinM. Przymencki MarcinM., DamianD. Celiński DamianD., Short report on probable case of Caspian Gull predation on migrating swallows observed at first time, „Ornis Hungarica”, 28 (1), 2020, s. 181–184, DOI: 10.2478/orhu-2020-0012, ISSN 2061-9588 [dostęp 2022-05-31] (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.