Move to the Left

Move to the Left (pol. „Zwrot w lewo”) – kierunek polityki zwrotu w stronę socjalizmu obrany przez prezydenta Ugandy Miltona Obote (1924–2005) w okresie 1968–1971.

Obote definiował zwrot w lewo następująco[1]:

Zwrot w lewo to stworzenie nowej kultury politycznej i nowego stylu życia, gdzie naród Ugandy jako jedność – ich dobrobyt i ich głos w Rządzie Narodowym i w innych władzach lokalnych – jest najważniejszy. Jest to zatem zarówno anty-feudalizm, jak i anty-kapitalizm[a].

Polityka nie została ostatecznie w pełni wprowadzona w życie – w 1971 roku generał Idi Amin obalił prezydenta Obote i przejął wszystkie funkcje w państwie, stając się dyktatorem Ugandy.

Historia

Uganda proklamowała niepodległość 9 października 1962 roku w ramach brytyjskiej Wspólnoty Narodów (ang. The Commonwealth)[2]. W 1963 roku przekształciła się w republikę federalną[2]. Jej pierwszym prezydentem został kabaka Bugandy Mutesa II a premierem rządu Milton Obote z Narodowego Kongresu Ugandy (ang. Uganda People's Congress, UPC)[2]. Obote opowiadał się za zjednoczeniem państwa, centralizacją władzy i wprowadzeniem gospodarki planowej[2]. W opozycji do tego stała monarchistyczna partia Kabaka Yekka (pol. „Tylko Kabaka”)[2]. W 1966 roku Obote obalił prezydenta Mutesę przy pomocy wojska dowodzonego przez Idi Amina (1925–2003), samemu obejmując stanowisko prezydenta[2]. Rok później, we wrześniu 1967 roku, Obote doprowadził do zmian konstytucyjnych, likwidując ustrój federalny – autonomia królestw została zawieszona a władza została scentralizowana w rękach prezydenta[2][3].

W listopadzie 1968 roku ogłosił zwrot w lewo (ang. Move to the Left) podczas przemówienia dla studentów w Busoga College, którego sam był absolwentem[4]. W 1969 roku Obote przedstawił Common Man's Charter (pol. „Kartę Zwykłego Człowieka”) – główny dokument swojej strategii zwrotu w lewo (ang. Move to the Left) a Narodowy Kongres Ugandy (ang. Uganda People's Congress, UPC) przyjął jego postulaty[5]. Strategia zakładała redystrybucję bogactwa w Ugandzie przy pomocy państwa poprzez nacjonalizację przemysłu i redystrybucję zysków na rzecz wywłaszczonych Ugandyjczyków, by rozprawić się z nierównościami społecznymi narosłymi w okresie kolonializmu[6].

Strategia była krytykowana jako niespójna – zamiast przekazywać władzę w ręce ludu, prowadziła do centralizacji władzy w rękach Obote[6]. Ministrowie rządu Obote podchodzili do niej z dystansem – w Kampali krążyło wówczas powiedzenie, że „ministrowie nosili serca po lewej a portfele po prawej stronie”[b][7]. Urzędnicy, ziemiaństwo i przywódcy religijni przeżywali okres niepewności[7]. Środki masowego przekazu nie były na tyle rozwinięte, by idea rewolucji społecznej przebiła się do społeczeństwa, które w większości utożsamiało socjalizm z komunizmem[7]. Dawne ośrodki władzy w zlikwidowanych królestwach nie miały żadnej motywacji by propagować nowe idee[7]. Zagranica zareagowała z największym oburzeniem na nacjonalizację przemysłu, a media zagraniczne potępiły wywłaszczenie[1].

Popularność Obote spadała wraz z kolejnym krokami prezydenta ku gospodarce socjalistycznej[5]. W lipcu 1971 roku, kiedy Obote przebywał na konferencji szefów państw brytyjskiej Wspólnoty Narodów (ang. The Commonwealth) w Singapurze, generał Idi Amin, przy wsparciu Wielkiej Brytanii i Izraela[6], obalił rząd i przejął wszystkie funkcje w państwie, stając się dyktatorem Ugandy[5][2]. Obote znalazł schronienie u prezydenta Tanzanii Juliusa Nyerere w Dar es Salaam[5].

Dokumenty programowe

Główne założenia strategii zwrotu w lewo zostały ustanowione w pięciu dokumentach (przedstawionych poniżej w porządku chronologicznym)[1]:

  1. Dokument # 2 Proposals for National Service (pol. „Propozycje Służby Narodowej”) – dokument nawoływał do powołania do życia Ministerstwa Służby Narodowej, szeregu ośrodków (obozów) kształcenia na szczeblu narodowym, regionalnym i lokalnym oraz farm państwowych[1]. Wszyscy absolwenci, a także ci którzy przerwali szkołę, mieli mieć obowiązek służby przez 2–4 lata[1]. Dokument został przedłożony Narodowej Radzie Narodowego Kongresu Ugandy (ang. Uganda People's Congress, UPC) jako pierwszy – 3 października 1969 roku[4].
  2. Dokument # 1 Common Man's Charter (pol. „Karta Zwykłego Człowieka”) – główny dokument strategiczny przedłożony przez Obote swojej partii Narodowemu Kongresowi Ugandy (ang. Uganda People's Congress, UPC), urzędnikom państwowym, dziennikarzom i dyplomatom na spotkaniu 8 października 1969 roku[4]. Karta została przedstawiona jako dokument partii UPC, jednak wiele wskazuje na to, że jego autorem był sam Obote[4]. Karta miała charakter narodowy (przeciwko zagranicznym wpływom kolonialnym i fragmentaryzacji plemiennej), propagowała unitarną, demokratyczną i republikańską formę rządów a w sferze gospodarczej kierunek socjalistyczny z naciskiem na państwo opiekuńcze[4]. Karta została spisana w języku angielskim, a następnie przetłumaczona na języki miejscowe[8].
  3. Dokument # 3 His Excellency the President's Communication from the Chair of the National Assembly on 20th April 1970 lub w skrócie Communication from the Chair (pol. „Komunikat Przewodniczącego”) – oświadczenie złożone przez prezydenta Obote przed Zgromadzeniem Narodowym 20 kwietnia 1970 roku[1][9]
  4. Dokument # 4 Nakivubo Pronouncement (pol. „Oświadczenie z Nakivubo”) także May Day Pronouncements (pol. „Oświadczenia Dnia Majowego”) – przemówienie prezydenta Obote z okazji Święta Pracy 1 maja z realizacją zapowiedzi artykułu 38 Karty Zwykłego Człowieka o nacjonalizacji przedsiębiorstw prywatnych[9] – przejęciu przez rząd 60% udziałów w 84 przedsiębiorstwach przemysłowych w Ugandzie, m.in. w firmach wydobywających ropę naftową, firmach transportowych, kopalniach w Kilembe, zakładach przemysłowych, plantacjach, firmach kredytowych i ubezpieczeniowych[1]. Inwestorzy zagraniczni mieli otrzymać rekompensatę z zysków spodziewanych w kolejnych 15 latach[1].
  5. Dokument # 5 The Move to the Left Strategy: Proposals for the New Methods of Election of Representatives of the People to Parliament[9] także Three plus One (pol. „Trzy plus Jeden”)[1] – propozycja wprowadzająca jeden podstawowy okręg wyborczy – w regionie kandydata do parlamentu i trzy okręgi narodowe – w innych regionach[1][9].

Uwagi

  1. ↑ Wolne tłumaczenie z języka angielskiego: The Move to the Left is the creation of a new political culture and a new way of life, whereby the people of Uganda – their welfare and their voice, in the National Government and in other local authorities – are paramount. It is, therefore, both anti-feudalism and anti-capitalism[1].
  2. ↑ Wolne tłumaczenie z języka angielskiego: cabinet ministers carried their hearts on the left and their wallets on the right[7].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Yoga Adhola: UPC and National-Democratic Liberation in Uganda. Xlibris Corporation, 2015. ISBN 978-1-5035-9936-9. [dostęp 2017-10-15]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h Uganda. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-10-15] .
  3. ↑ Baganchwera N. I. Barungi: Parliamentary Democracy in Uganda: The Experiment that Failed. AuthorHouse, 2011, s. 147. ISBN 978-1-4567-3590-6. [dostęp 2017-10-15]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e Tertit Aasland: On the move-to-the-left in Uganda 1969–1971. The Common's Man Charter – dissemination and attitude. Uppsala: The Scandinavian Institude of African Studies, 1974, s. 9. ISBN 91-7106-083-9. [dostęp 2017-10-15]. (ang.).
  5. ↑ a b c d Mark R. Lipschutz, R. Kent Rasmussen: Dictionary of African Historical Biography. University of California Press, 1989, s. 282. ISBN 978-0-520-06611-3. [dostęp 2017-10-15]. (ang.).
  6. ↑ a b c J. Rubongoya: Regime Hegemony in Museveni’s Uganda: Pax Musevenica. Springer, 2007, s. 44. ISBN 978-0-230-60336-3. [dostęp 2017-10-15]. (ang.).
  7. ↑ a b c d e Baganchwera N. I. Barungi: Parliamentary Democracy in Uganda: The Experiment that Failed. AuthorHouse, 2011, s. 151. ISBN 978-1-4567-3590-6. [dostęp 2017-10-15]. (ang.).
  8. ↑ Tertit Aasland: On the move-to-the-left in Uganda 1969–1971. The Common's Man Charter – dissemination and attitude. Uppsala: The Scandinavian Institude of African Studies, 1974, s. 17. ISBN 91-7106-083-9. [dostęp 2017-10-15]. (ang.).
  9. ↑ a b c d Baganchwera N. I. Barungi: Parliamentary Democracy in Uganda: The Experiment that Failed. AuthorHouse, 2011, s. 149. ISBN 978-1-4567-3590-6. [dostęp 2017-10-15]. (ang.).