Nikołaj Fiodorow

Ten artykuł dotyczy filozofa. Zobacz też: Nikołaj Fiodorow (ujednoznacznienie).

Nikołaj Fiodorow

Никола́й Фёдорович Фёдоров

Mikołaj Fiodorow, portret autorstwa Leonida Pasternaka
Data i miejsce urodzenia	7 czerwca 1829 Kluczi
Data i miejsce śmierci	28 grudnia 1903 Moskwa
Zawód, zajęcie	filozof
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Nikołaj Fiodorowicz Fiodorow (ros. Никола́й Фёдорович Фёдоров, ur. 26 maja^?/7 czerwca 1829 w Kluczach w guberni tambowskiej, zm. 15 grudnia^?/28 grudnia 1903 w Moskwie) – rosyjski filozof prawosławny, twórca tradycji kosmizmu rosyjskiego^[1]. Był prekursorem filozofii transhumanizmu jako zwolennik osiągnięcia przy pomocy metod naukowych radykalnego przedłużenia ludzkiego życia, ludzkiej nieśmiertelności i wskrzeszenia zmarłych ludzi. Zapowiadał podbój kosmosu, nie obawiał się przeludnienia Ziemi, zapowiadał zasiedlanie innych planet. Ze względu na tryb życia i swoją postawę nazywany bywał moskiewskim Sokratesem^[2][3].

Idee Fiodorowa były inspiracją dla uczonych, m.in. Konstantina Ciołkowskiego, matematyka i fizyka, zwolennika ontologicznej jedności kosmosu, wynalazcy, twórcy teorii lotu rakiet i popularyzatora kolonizacji kosmosu, oraz Władimira Wiernadskiego minerologa i biochemika, zwolennika teorii jedności planety Ziemia, który rozwijał koncepcje biosfery i noosfery. Poglądy Fiodorowa stanowiły również inspirację dla rosyjskich powieściopisarzy, poetów i malarzy^[4][5].

Życiorys

Rodzice Nikołaja Fiodorowa pochodzili ze szlachty. Ojciec, Paweł Iwanowicz Gagarin pochodził z rodu Rurykowiczów, matka Jelizawieta Iwanowa z niższej szlachty. Nikołaj studiował w Odessie. Od 1854 do 1868 roku pracował jako nauczyciel w różnych rosyjskich miejscowościach. W roku 1878 rozpoczął pracę w moskiewskiej bibliotece narodowej. Fiodorow był przeciwnikiem własności intelektualnej i w ciągu całego swojego życia nie opublikował ani jednej pracy. Jego artykuły zostały wydane pośmiertnie pod wspólną nazwą: Filozofia fizycznego zmartwychwstania^{[potrzebny przypis]}.

Pierwszy w Rosji pomnik Fiodorowa odsłonięto w październiku 2009 w Borowsku (Боровск), z okazji 180 rocznicy urodzin filozofa. Miasto Borowsk zostało wybrane nieprzypadkowo: tam Fiodorow pracował jako nauczyciel, i stamtąd w wieku 39 lat (w 1868) udał się pieszo do Moskwy, gdzie następnie został bibliotekarzem Румянцевского музея (późniejszej Biblioteki Narodowej); tam też mieszkał drugi słynny kosmista, Konstantin Ciołkowski^[6].

Fiodorow w kulturze

Fiodorow zainspirował Fiodora Dostojewskiego do napisania powieści Bracia Karamazow^[7]. Jego idee na temat transhumanizmu są poruszane w powieści Jacka Dukaja pt. Lód.

Prace Fiodorowa

• Fiłosofija obszcziego dieła
• Soczinienija
• Sobranije soczinienij w czetyrioch tomach

Prace Fiodorowa przetłumaczone na język polski

• Nikołaj Fiodorow, Filozofia wspólnego czynu, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2012

Kwestia wskrzeszenia

Według Fiodorowa zastępowalność pokoleń rodzi podstawową niesprawiedliwość – pokolenie starsze daje dar życia pokoleniu młodszemu i nie otrzymuje w zamian nic, co byłoby jakościowo zbliżone. Konieczne jest zatem odwzajemnienie daru życia poprzez wskrzeszenie poprzednich pokoleń przez ludzi, którzy posiądą taką możliwość^[8]. Wskazuje na Jezusa Chrystusa i wskrzeszenie Łazarza interpretując to jako naukę i wskazanie dla ludzkości od Chrystusa-Wskrzesiciela. Idea ta nawiązuje do koncepcji bogoczłowieczeństwa^[9] . Idea aktywnego chrześcijaństwa przeciwstawiana jest przez Fiodorowa koncepcjom pasywno-kontemplacyjnym.

Przypisy

Bibliografia

• С. Г. Семёнова: ФЕДОРОВ Николай Федорович. W: Русская философия. Энциклопедия. Под общ. ред. М. А. Маслина. Wyd. III. М.: Мир философии, 2020, s. 747–748. (ros.).

Polskie prace naukowe na temat Fiodorowa

• Cezar Jędrysko. Filozofowie tylko interpretowali świat idzie jednak o to, aby go przemienić. Filozoficzny projekt Nikołaja Fiodorowa i Mikołaja Bierdiajewa. „Kultura i Wartości”. 3 (7), s. 43–61, 2013. ISSN 2299-7806. 
• K. Pietrzycka-Bohosiewicz, „Przerzucić most nad rzeką czasu...” Nikołaj Fiodorow i pisarze rosyjscy, [w:] Строитель чудотворный. Szkice o literaturze rosyjskiej. Dedykowane Jadwidze Szymak-Reiferowej i Władysławowi Piotrowskiemu, red. H. Waszkielewicz i J. Świeży, Kraków 2001.
• G. Przebinda, Władimir Sołowjow i Nikołaj Fiodorow. Dwie koncepcje apokaliptyczne, [w:] tegoż, Między Moskwą a Rzymem, Kraków 2003.
• M. Madej-Cetnarowska, Myśl Nikołaja Fiodorowa w literaturze dziewiętnastego i dwudziestego wieku, Wydawnictwo Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu, Nowy Sącz 2013.
• M. Milczarek, Z martwych was wskrzesimy. Filozofia Nikołaja Fiodorowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.

Linki zewnętrzne

• Nikołaj Fiodorowicz Fiodorow oficjalna strona Muzeum i Biblioteki Fiodorowa
• Między nauką a metafizyką: filozofia rosyjskiego kosmizmu artykuł Teresy Obolevitch
• Mikołaj Fiodorow i jego „filozofia wspólnego czynu" seria artykułów Julii Żyliny-Chudzik
• Człowiek jako faktor geologiczno-kosmiczny, czyli wielki comeback antropocentryzmu tekst Julii Żyliny-Chudzik poświęcony Rosyjskiemu Kosmizmowi
• Rosja i postczłowiek. Rosyjski transhumanizm i idea nieśmiertelności artykuł Leszka Sykulskiego o założyniach Kosmizmu i jego recepcji we współczesnej Rosji