Monizm

Ten artykuł od 2015-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Monizm (gr. mónos „jedyny”) – filozoficzny pogląd według wąskiej definicji uznający naturę wszelkiego bytu za jednorodną: materialną (materializm, monizm materialistyczny), duchową (spirytyzm, monizm spirytystyczny) lub materialno-duchową (np. panteizm, choć nie tylko). Taki monizm jest poglądem przeciwstawnym do dualizmu i pluralizmu.

W szerszym znaczeniu (tzw. monizm atrybucyjny) monizm pozwala na istnienie wielu substancji, jednak głosi, że ich natura jest taka sama. Przykładowo atomizm albo monadyzm Leibniza to pluralizm niemieszczący się w wąskim rozumieniu monizmu, ale mieszczący się w szerokiej definicji.

Ontologiczne stanowisko monistyczne było reprezentowane przez takich filozofów i kierunki jak:

• monizm materialistyczny:
  • jońska szkoła przyrody, Leucyp i Demokryt, Epikur i Lukrecjusz, Vanini, franc. oświecenie (Julien Offray de La Mettrie, Denis Diderot, Paul d'Holbach), Ludwig Feuerbach, Marks, neomarksizm, pozytywizm, neopozytywizm (rzeczywistością jest materia; wszystko co duchowe jest wytworem materii)
• monizm spirytualistyczny:
  • Filon, George Berkeley, Hegel (istnieją tylko idee; świat materialny jest pozorny)
• monizm mieszany, panteistyczny:
  • Stoicyzm (pneuma, która jest jednocześnie duchem i materią), Baruch Spinoza (wszystko jest naturą, która posiada cechy zarówno materii jak i ducha oraz teoria paralelizmu), Gottfried Wilhelm Leibniz (teoria monad, które są bytami podstawowymi posiadającymi naraz cechy materialne i duchowe), buddyjski mędrzec Nagardżuna (siunjata, z której wyłania się zarówno pustka, jak i forma, rozpoznawane jako rzeczywistość).

Linki zewnętrzne

• LeopoldL. Stubenberg LeopoldL., Neutral Monism, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 3 października 2016, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-31]  (ang.). (Monizm neutralny)
• Monism (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].