Nikołaj Repnin

Nikołaj Wasiljewicz Repnin

Николай Васильевич Репнин
Rodzina	Repninowie
Data i miejsce urodzenia	22 marca 1734 Sankt Petersburg
Data i miejsce śmierci	24 maja 1801 Ryga
Ojciec	Wasilij Nikitycz Repnin
Żona	Natalia z Kurakinów
Dzieci	Iwan Nikołajewicz Repnin Praskowja z Repninów Galicyna Aleksandra z Repninów Wołkońska Daria z Repninów von Kalenberg
Odznaczenia

Zobacz kolekcję cytatów z Nikołaja Repnina w Wikicytatach

Nikołaj Wasiljewicz Repnin (Riepnin), ros. Николай Васильевич Репнин (ur. 11 marca^?/22 marca 1734 w Petersburgu, zm. 12 maja^?/24 maja 1801 w Rydze) – książę rosyjski, generał-feldmarszałek i dyplomata z rodziny Repninów, generał en chef wojsk rosyjskich na Litwie w czasie powstania kościuszkowskiego 1794 roku, kierownik całej akcji przeciwko powstaniu od 3 maja 1794 roku^[1].

Wnuk feldmarszałka Anikity Repnina, syn Wasilija Repnina, wojskowego, opiekuna cara Piotra III. Od 1762 r. poseł w Prusach, w latach 1764–1768 rosyjski poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny w Warszawie i w tym czasie sprawujący faktyczną władzę nad Rzecząpospolitą jako bezpośredni wykonawca woli Katarzyny II.

Okres do 1764

Wziął udział w wojnie siedmioletniej. W 1762 został mianowany generał-lejtnantem wojsk rosyjskich. W tym roku jako poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny rozpoczął rokowania z królem Prus Fryderykiem II. Karierę w dyplomacji zrobił dlatego, że był mężem siostrzenicy ministra rosyjskiego Nikity Panina.

Do Polski wysłano go w listopadzie 1763 roku, ponieważ dotychczasowy tamtejszy poseł rosyjski Herman Karl von Keyserling był już stary i schorowany i nie mógł już wykonywać wielu obowiązków. Jako ambasador w Polsce był przeciwnikiem reform podejmowanych przez obóz królewski, występował przed magnatami i szlachtą jako obrońca wolności. Zyskał przez to wsparcie szlachty w działaniach mających na celu utrudnianie i blokowanie reform podejmowanych przez Stanisława Augusta Poniatowskiego i stronnictwo Czartoryskich. Na sejmie 1766 uniemożliwił ograniczenie liberum veto i przyczynił się do rozwiązania, trwającej od 1764, konfederacji generalnej.

Repnin otrzymał od Katarzyny II specjalne zadanie: miał skłonić posłów, przy pomocy groźby lub obietnicy urzędów bądź jurgieltu (stałej pensji od dworu rosyjskiego), by uchwalili traktat gwarancyjny z Rosją. Ten traktat oznaczał praktycznie koniec suwerenności Rzeczypospolitej. Pod pozorem obrony dysydentów wprowadził do Polski wojska rosyjskie w liczbie 40 000.

1764–1769

Inicjator konfederacji innowierczych słuckiej i toruńskiej, później katolickiej konfederacji radomskiej (1767). W obliczu oporu części szlachty, Repnin ułożył nowy plan. Traktat gwarancyjny przegłosuje nie cały Sejm, lecz jego delegaci. Wybrał zdrajców, którzy za rosyjskie pieniądze i za urzędy przyjęli traktat. Posłów i senatorów, którzy najgoręcej protestowali, dotkliwie karano. Wojska rosyjskie plądrowały ich majątki lub je bezprawnie rekwirowały. Na tzw. Sejmie Repninowskim 1767–1768 sterroryzowanym uprowadzeniem przez rosyjskiego posła z Polski przywódców konfederacji radomskiej: biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka, biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego, hetmana polnego koronnego Wacława Rzewuskiego i jego syna Seweryna Rzewuskiego (przebywali w Kałudze przez 5 lat) – doprowadził do przegłosowania traktatu (pod pozorem równouprawnienia dysydentów).

1769–1801

Zdymisjonowany reskryptem Katarzyny II z 10 kwietnia 1769 roku, w związku z zawiązaniem konfederacji barskiej (1768–1772), przekreślającej jego plan bezkrwawego opanowania Polski przez Rosję. Opuścił Rzeczpospolitą w czerwcu 1769 roku^[2].

Uczestnik wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1768–1774 i 1787–1791. Brał udział w bitwie nad Kagułem w 1770. Został odznaczony orderem św. Jerzego II klasy (№ 2). W 1791 dowodził armią rosyjską w bitwie przy Maczyne. Został odznaczony orderem św. Jerzego I klasy (№ 9). W okresie 1775–1776 ambasador w Turcji. W 1793 generał-gubernator w Rydze.

Po wybuchu insurekcji kościuszkowskiej w 1794 był naczelnym dowódcą wojsk rosyjskich walczących z powstańcami, faktycznie dowodził jedynie rosyjską armią na Litwie. W latach 1795–1797 był generał-gubernatorem ziem litewskich wcielonych w wyniku III rozbioru do Rosji. Był autorem tekstu aktu abdykacji podpisanego 25 listopada 1795 w Grodnie przez Stanisława Augusta Poniatowskiego^[3]. Został odznaczony Orderem Orła Białego.

Romans z Izabelą Czartoryską

Armand Louis de Gontaut, książę de Lauzun, przyznawał się w swych Pamiętnikach do romansu z Izabelą Czartoryską. Francuz wspomina o rosyjskim ambasadorze Repninie jako o pokonanym rywalu o jej względy. Czartoryscy chcieli przeszkodzić wydaniu pamiętników w 1822 roku i potem w 1858.

Zobacz też

Zobacz w Wikiźródłach tekst Tajne instrukcje Katarzyny II dla dyplomatów rosyjskich w Warszawie (1763)

Zobacz w Wikiźródłach tekst Deklaracja uzasadniająca wkroczenie wojsk rosyjskich w granice Rzeczypospolitej (1764)

Zobacz w Wikiźródłach tekst Deklaracja posła rosyjskiego Nikołaja Repnina uzasadniająca porwanie senatorów polskich (1767)

Zobacz w Wikiźródłach tekst Deklaracja rosyjska przeciwko konfederacji barskiej (29 maja 1768)

• Henrietta Lullier

Przypisy

Bibliografia

• Duc de Lauzun, Pamiętniki, PIW, Warszawa 1976.
• Historia Dyplomacji Polskiej, tom II 1572–1795 pod red. Zbigniewa Wójcika, PWN Warszawa 1982, s. 498.

Linki zewnętrzne

• o romansie Izabeli Czartoryskiej z Repninem
• wpis o Izabeli Czartoryskiej