Obojnik

Obojnik

Cynanchum acutum
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	toinowate
Rodzaj	obojnik
Nazwa systematyczna
Cynanchum Linnaeus Sp. Pl. 212. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny
C. acutum Linnaeus[3]
Synonimy
Sarmasikia Bubani[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Obojnik (Cynanchum L.) – rodzaj roślin z rodziny toinowatych. Obejmuje około 250^[4][5][6] gatunków. Rośliny te występują na obszarach tropikalnych i w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego (w południowej Europie jeden gatunek – obojnik ostry C. acutum), w Azji sięgając jednak Syberii^[4][6]. Centrum zróżnicowania jest Madagaskar, gdzie rośnie około 100 gatunków, poza tym w Afryce i Azji^[5] (w Chinach rośnie 57 gatunków^[7]).

Wiele gatunków to pnącza^[5][7]. Około 50 gatunków z tego rodzaju rosnących na Madagaskarze tu sukulenty łodygowe^[5]. Wyjątkami są rośliny wodne^[5].

Sok mleczny wykorzystywany jest do wyrobu lepów na muchy. Z pędów C. rostellatum wyrabia się sznury, roślina wykorzystywana jest także leczniczo, a puch z nasion jako substytut bawełny^[4]. C. sarcomedium prawdopodobnie był somą opisywaną w Wedach, z której sporządzano tak samo nazywany napój rytualny^[4]. Jadalne są młode fragmenty pędów C. boveanum przyrządzane w różny sposób^[5] oraz zewnętrzna część pędów C. viminale^[4]. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne^[4].

Morfologia

Pokrój

Półkrzewy i byliny, prosto wzniesione lub (zwykle) o pędach pnących, o długości od 0,3 do 4 m, rzadko osiągające jednak nawet do 20 metrów długości^[5]. Czasem rośliny kłączowe, rzadko także z mięsistymi korzeniami^[7][5]. Rośliny zawierają biały lub żółty sok mleczny^[5].

Liście

Ułożone na pędzie naprzeciwlegle, rzadziej w okółkach^[7]. Zwykle liście o blaszce sercowatej^[5] i ogonkowe^[7], ale u roślin gruboszowatych zredukowate do łusek^[5]. Z kątów liści wyrastają często drobne liście wyglądające na przylistki^[7].

Kwiaty

Zebrane zwykle po 5 do 15 w kwiatostany (czasem kwiaty w nich skupione są mniej lub bardziej liczne – maksymalnie do 50)^[5] baldachowate, baldachogrona, rzadziej w grona^[7]. Działki kielicha prosto wzniesione^[7]. Korona kwiatu promienista, płatki mięsiste lub cienkie^[7], o średnicy zwykle do 1 cm, rzadko do 4 cm, barwy białej, kremowej, żółtej, brązowej lub różowej, czasem pokryte brodawkowatymi włoskami^[5]. Płatki zwykle zachodzą na siebie brzegami, są rozpostarte lub zawinięte do środka kwiatu^[7]. Prętosłup zwykle gładki, biały, pyłkowiny jajowate^[5].

Owoce

Podługowate mieszki o cienkiej ścianie i wówczas gładkie lub kanciaste, czasem oskrzydlone lub szczeciniaste, albo też grubościenne i wówczas czasem pokryte miękkimi kolcami^[5][7]. Nasiona podługowate, z kępkami włosków na obu końcach^[6].

Systematyka

Rodzaj należy do rodziny toinowatych podrodziny Apocynoideae Burnett (1835), a w jej obrębie do podrodziny Asclepiadoideae plemienia Asclepiadeae Duby (1828) i podplemienia Cynanchinae K. Schum. (1895)^[8]. W obrębie rodzaju klad bazalny stanowi zróżnicowana i obfitująca w sukulenty linia rozwojowa pochodząca z Madagaskaru, której przedstawiciele rosną także w Afryce i Azji. Rodzaj w Azji tworzy dwa opisywane klady – jeden sięgający na zachód do Europy, i drugi do południowo-wschodnich krańców kontynentu. Przedstawiciele rodzaju z kontynentów amerykańskich pochodzą od grupy zasiedlającej Afrykę północno-wschodnią i Bliski Wschód. W ciągu XXI wieku zmieniło się ujęcie rodzaju, bowiem za sprawą metod molekularnych stwierdzono zagnieżdżenie w obrębie tego rodzaju kilku linii rozwojowych wyodrębianych wcześniej jako osobne, zwykle drobne rodzaje wyróżniające się budową morfologiczną^[5].

Wykaz gatunków^[6]

Przypisy