Obwód tarnopolski

Obwód tarnopolski

Тернопільська область

Obwód
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Siedziba	Tarnopol
Kod ISO 3166-2	UA-61
Przewodniczący ODA	Wołodymyr Trusz
Powierzchnia	13 823 km²
Populacja (2021) • liczba ludności	1 030 562[1]
• gęstość	74,5 os./km²
Tablice rejestracyjne	BO; НО
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba rejonów	3
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Obwód tarnopolski (ukr. Тернопільська область, Ternopilśka obłast´) – jeden z 24 obwodów Ukrainy. Leży w zachodniej części Ukrainy. Stolicą obwodu jest Tarnopol.

Graniczy na północy z obwodem rówieńskim, na południowym zachodzie z iwanofrankiwskim, na południu z czerniowieckim, na zachodzie z lwowskim, na wschodzie z chmielnickim. Obwód został utworzony 4 grudnia 1939 r. dekretem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR^[2] z części terytorium II Rzeczypospolitej okupowanego przez Armię Czerwoną w trakcie agresji ZSRR na Polskę i anektowanego następnie przez ZSRR.

Geograficznie leży na Wyżynie Podolskiej, historycznie na obszarze Wołynia (północ), Rusi Czerwonej (centrum) i Podola (południowy wschód).

Historia

Historyczna przynależność administracyjna obszaru:

• 1434–1569: Korona Królestwa Polskiego: województwo ruskie, województwo podolskie/Wielkie Księstwo Litewskie: ziemia wołyńska
• 1566–1569: Korona Królestwa Polskiego: województwo ruskie, województwo podolskie/Wielkie Księstwo Litewskie: województwo wołyńskie
• 1569–1672: Korona Królestwa Polskiego, prowincja małopolska: województwo ruskie, województwo wołyńskie, województwo podolskie
• 1672–1699: Korona Królestwa Polskiego, prowincja małopolska: województwo ruskie, województwo wołyńskie/Imperium Osmańskie
• 1699–1772: Korona Królestwa Polskiego, prowincja małopolska: województwo ruskie, województwo wołyńskie, województwo podolskie
• 1772–1795: Monarchia Habsburgów, Królestwo Galicji i Lodomerii (zabór austriacki)/Korona Królestwa Polskiego, prowincja małopolska: województwo wołyńskie
• 1795–1804: Monarchia Habsburgów, Królestwo Galicji i Lodomerii (zabór austriacki)/Imperium Rosyjskie: gubernia wołyńska (zabór rosyjski)
• 1804–1867: Cesarstwo Austrii, Królestwo Galicji i Lodomerii (zabór austriacki)/Imperium Rosyjskie: gubernia wołyńska (zabór rosyjski)
• 1867 – listopad 1918: Austro-Węgry, Królestwo Galicji i Lodomerii (zabór austriacki)/Imperium Rosyjskie: gubernia wołyńska (zabór rosyjski)
• Listopad 1918 – lipiec 1919 - Zachodnioukraińska Republika Ludowa (de facto)
• 1919^[a](1923)^[b]-1945: Rzeczpospolita Polska: województwo tarnopolskie, województwo wołyńskie
• 1944^[a](1945)^[b]–1991: ZSRR, Ukraińska SRR: obwód tarnopolski
• od 1991: Ukraina: obwód tarnopolski

Podział administracyjny na rejony

Do 17 lipca 2020 roku obwód tarnopolski dzielił się na 17 rejonów: borszczowski, brzeżański, buczacki, czortkowski, husiatyński, kozowski, krzemieniecki, łanowiecki, monasterzyski, podhajecki, podwołoczyski, szumski, tarnopolski, trembowelski, zaleszczycki, zbaraski, zborowski oraz 4 miasta wydzielone: Brzeżany, Czortków, Krzemieniec, Tarnopol.

W wyniku reformy podziału administracyjnego zmniejszono z 490 do 136 liczbę rejonów na Ukrainie^[3]. Od 17 lipca 2020 roku obwód tarnopolski dzieli się na 3 rejony^[4]:

• Rejon czortkowski
• Rejon krzemieniecki
• Rejon tarnopolski

Największe miasta

Zabytki

• Zamki, m.in. zamek Zbaraskich w Zbarażu, zamek Tarnowskich w Tarnopolu, zamek Budzanowskich w Budzanowie, zamek Lanckorońskich w Nagórzance, zamek Potockich w Potoku Złotym, zamek w Skałacie oraz pozostałości zamku królewskiego w Krzemieńcu, twierdzy Okopy Świętej Trójcy, zamku Kalinowskich w Sidorowie, zamku Zbaraskich w Tokach, zamku Buczackich w Buczaczu, zamku Sieniawskich w Brzeżanach i zamku w Czortkowie
• Pałace, m.in. pałac Koniecpolskich w Jazłowcu, pałac Wiśniowieckich i Mniszchów w Wiśniowcu, pałac Badenich w Koropcu, pałac Lanckorońskich w Strusowie, pałac Korytowskich w Płotyczy, pałac Lewickich w Chorostkowie, pałac w Białokrynicy
• Polskie kościoły, m.in. kościół św. Ignacego Loyoli i św. Stanisława Kostki w Krzemieńcu, klasztor bernardynów z kościołem śś. Antoniego i Jerzego w Zbarażu, kościół Dominikanów w Tarnopolu, kościół Św. Trójcy i klasztor Misjonarzy w Mikulińcach, kościół św. Stanisława w Zaleszczykach, kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Buczaczu, kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Brzeżanach, kościół Świętej Trójcy w Okopach, kościół św. Stanisława biskupa i męczennika w Czortkowie
• Dom Juliusza Słowackiego w Krzemieńcu, współcześnie siedziba Muzeum Juliusza Słowackiego
• Polskie cmentarze, m.in. cmentarz miejski w Buczaczu
• Ratusz w Buczaczu
• Pomniki zwycięskich bitew pod Hodowem i pod Podhajcami
• Willa Józefa Piłsudskiego w Zaleszczykach
• Cerkwie z czasów I Rzeczypospolitej, m.in. cerkwie Podwyższenia Krzyża Świętego i Narodzenia Pańskiego w Tarnopolu, cerkiew św. Mikołaja w Buczaczu i Ławra Poczajowska

• 
  Zamek w Zbarażu
• 
  Pałac Koniecpolskich w Jazłowcu
• 
  Ratusz w Buczaczu
• 
  Kościół Dominikanów w Tarnopolu
• 
  Dom Juliusza Słowackiego w Krzemieńcu
• 
  Pałac Badenich w Koropcu

Edukacja

W obwodzie tarnopolskim działają 32 uczelnie wyższe, najważniejsze z nich:

• Narodowy Uniwersytet Techniczny im. Iwana Puluja w Tarnopolu^[5]
• Narodowy Uniwersytet Pedagogiczny im. W. Hnatiuka w Tarnopolu^[6]
• Narodowy Uniwersytet Medyczny imienia I. Ja. Horbaczewskiego w Tarnopolu^[7]
• Narodowy Uniwersytet Ekonomiczny w Tarnopolu^[8]

Pozostałe informacje

• Na terenie obwodu znajdują się gniazda rodowe polskich rodów magnackich: Buczackich (Buczacz), Wiśniowieckich (Wiśniowiec) i Zbaraskich (Zbaraż).
• Spośród największych miast obwodu miastami królewskimi Korony Królestwa Polskiego były Krzemieniec^[9] i Trembowla^[10], a prywatnymi miastami szlacheckimi były Tarnopol, Czortków, Brzeżany, Zbaraż i Buczacz.
• W Hodowie miała miejsce w 1694 bitwa, w której Polacy odparli najazd ok. 100-krotnie liczniejszej armii tatarskiej. W 1695 wystawiono w miejscu bitwy pomnik, który przetrwał do naszych czasów.
• W Krzemieńcu w 1805 Tadeusz Czacki założył Liceum Krzemienieckie, jedno z najsłynniejszych polskich liceów.
• W pobliżu wsi Strzałkowce na południu obwodu znajduje się Jaskinia Jeziorna.

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Przewodnik po województwie tarnopolskim z 1929 roku
• Cmentarze dawnego województwa tarnopolskiego (do 1945), katalog obiektów