Osiedle typu miejskiego
 | Ten artykuł od 2022-07 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Osiedle typu miejskiego, miejscowość typu miejskiego – typ jednostki osadniczej, której cechy lokują ją między wsią a miastem.
ZSRR
W ZSRR termin ten stosowany był na określenie miejscowości, które nie posiadały formalnych praw miejskich, a posiadały pewne cechy szczególne. Ze statusem tym wiązały się pewne przywileje i obowiązki. Osiedle typu miejskiego w RFSRR było pojęciem zbiorczym, obejmującym:
- osiedla fabryczne, zlokalizowane przy dużych zakładach przemysłowych lub usługowych, gdzie co najmniej 85% ludności pracowało poza sferą rolnictwa. Osiedla takie winny były mieć powyżej 3 tysięcy mieszkańców, górna granica nie była określona. Niektóre osiedla miały nawet po kilkanaście tysięcy mieszkańców,
- osiedla kurortowe, powstałe przy ośrodkach wypoczynkowych; spełniony musiał być jeszcze warunek 2 tysięcznej populacji,
- osiedla-dacze, obejmujące prywatne posiadłości[potrzebny przypis], gdzie nie więcej jak jedna czwarta ludności stałej zajmowała się rolnictwem.
Ukraina
Селище міського типу (czyt. sełyszcze miśkoho typu, tłum. miejscowość typu miejskiego). W Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej obowiązywały inne przepisy. Tu za miejscowość miejskiego typu uważano jednostkę osadniczą niebędącą miastem, skupiającą nie mniej niż 2 tysiące mieszkańców, z których jednocześnie nie mniej niż 60% pracowało poza rolnictwem. W sytuacji, gdy odsetek ten był wyższy, status taki mógł być przyznany również osiedlu, jeśli liczyło tylko 500 mieszkańców. Liczba osiedli typu miejskiego: 1940 – 459, 1950 – 478, 1960 – 823, 1970 – 861, 1973 – 896.
1 stycznia 1991 na Ukrainie znajdowało się 921 miejscowości tego typu. W lipcu 2023 zostało 881[1].
28 lipca 2023 Rada Najwyższa Ukrainy zlikwidowała status osiedla typu miejskiego. W zależności od liczby ludności i przeważającego typu zabudowy byłe OTM dostały status miasta (ponad 10 tys. ludności i przeważnie miejska zabudowa), sełyszcz (ponad 5 tys. ludności i przeważnie wiejska zabudowa) lub wsi (mniej od 5 tys. ludności i przeważnie wiejska zabudowa)[2].
Osobny artykuł: Osiedla typu miejskiego Ukrainy.
Białoruś
- Osobny artykuł: Osiedla typu miejskiego na Białorusi.
Гарадскі пасёлак (Гарадзкі пасёлак)
Rosja
Посёлок городского типа. W Rosji jest obecnie (2005) 1461 osiedli typu miejskiego. Kryteria kwalifikacji do tej kategorii określają poszczególne podmioty federacji. 11 z takich osiedli ma poniżej 100 mieszkańców, a za to najludniejsze, Goriaczewodskij liczy 35 000 mieszkańców.
Polska Rzeczpospolita Ludowa
W PRL podczas reformy administracyjnej z 1954 wprowadzono wzorem radzieckim nową jednostkę podziału terytorialnego oficjalnie nazwaną „osiedle” (z rozróżnieniem na „osiedla robotnicze”, „osiedla uzdrowiskowe” i „osiedla rybackie”). Jej status był pośredni między wsią a miastem. Do tej kategorii zaliczano miejscowości przyfabryczne (np. Rejowiec Fabryczny), większe ośrodki wypoczynkowe (np. Dziwnów), i inne miejscowości, które posiadały pewne cechy miejskie, a nie zdecydowano się na nadanie im praw miejskich. Kategorię taką wprowadziła Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o osiedlach i radach narodowych osiedli (Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 192).
Osiedla te funkcjonowały do 1972 roku, kiedy to zostały zniesione na mocy Ustawy z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312); ustawa ta likwidowała również gromady. Po wprowadzeniu jej w życie części dotychczasowych osiedli nadano prawa miejskie, część przyłączono do sąsiednich miast, a część zaliczono do wsi.
- Osobny artykuł: Dawne osiedla w Polsce.
Litwa
Miesto tipo gyvenvietės – jednostka osadnicza zlikwidowana w 1989 roku. W ich miejsce powstały m.in. miasta i miasteczka. Osiedli typu miejskiego było na Litwie 22, z czego 13 obecnie jest miastami, 3 straciły status miasta w latach 2001–2003, 6 uzyskało status miasteczka w latach 90. XX wieku.
