Piórolotkowate

Piórolotkowate

Pterophoridae
Zeller, 1841
Piórolotek zwyczajny
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	motyle
Podrząd	Glossata
Infrarząd	motyle różnoskrzydłe
Nadrodzina	Pterophoroidea
Rodzina	piórolotkowate
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Piórolotkowate, piórolotki (Pterophoridae) – rodzina motyli z podrzędu Glossata. Obejmuje ponad 1300 opisanych gatunków. Kosmopolityczna. Imagines mają małe głowy, smukłe odwłoki, cienkie i długie odnóża oraz (z wyjątkiem Agdistinae) skrzydła podzielone wcięciami na 2–3 piórka. Aktywne są wieczorem i nocą, niekiedy też o świcie. Gąsienice żerują wewnątrz lub na zewnątrz różnych części roślin.

Taksonomia

Według stanu na 2011 rok rodzina ta obejmuje 90 rodzajów i 1318 gatunków^[1]. Klasyfikuje się je w monotypowej nadrodzinie Pterophoroidea^[1][2]. Jej relacje z innymi rodzinami są niejasne – jako najbliżej spokrewnione wskazuje się Tineodidae(inne języki), Oxychirotidae lub rozstrzępiakowate(inne języki) (Alucitidae)^[2].

Tradycyjnie dzieli się je na 3 podrodziny: Agdisitinae, Platyptiliinae i Pterophorinae^[2][3]. Glies proponuje podział na 4 podrodziny i 6 plemion^[4]:

• Agdistinae
• Ochyroticinae
• Deuteroopinae
• Pterophorinae – plemiona: Tetraschalini, Platyptiliini, Exelastini, Oxyptilini, Oidaematophorini, Pterophorini

Opis

Owady dorosłe

Motyle te mają niewielką głowę pozbawioną przyoczek, wyposażoną w bezłuską ssawkę, dobrze rozwinięte głaszczki wargowe i orzęsione, nitkowate czułki o wyraźnie grubszych dwóch pierwszych członach^[2][3]. Na potylicy trzykrotnie rozwidlone łuski formują krezę potyliczną, z którą sąsiaduje kołnierz szerokich łusek wyrastających z przedtułowia. Skrzydła o rozpiętości od 8 do 60 mm (do 32 mm u gatunków Polskich), długie, wąskie i, z wyjątkiem podrodziny Agdisitinae, podzielone wcięciami na piórka^[3]. Przednie skrzydła podzielone są dwa, rzadziej trzy piórka, a tylne na zawsze na trzy^[2]. Głębokość wcięć jest różna: na przednim skrzydle sięgać może 3/4 długości, a ostatnie wcięcie tylnego tylko 1/8 długości skrzydła. Podział skrzydeł na piórka daje owadowi możliwość znacznego zredukowania ich powierzchni po złożeniu, dzięki czemu stawiają one mniejszy opór wiatrom, chroniąc przed zdmuchnięciem z rośliny. Odnóża są bardzo długie i cienkie, często z parą ostróg na goleniach, a pierwsza para zawsze z epifizą na nich. Odwłok jest długi i smukły, a narządy rozrodcze samic i samców mają różnorodną budowę^[3].

Stadia rozwojowe

Jaja piórolotków są spłaszczone, owalne lub eliptyczne, zwykle o gładkiej powierzchni^[2][3].

Gąsienice mają ciała obłe lub grzbietobrzusznie spłaszczone, pokryte różnej budowy szczecinkami, zwykle zarówno pierwotnymi jak i wtórnymi. Po każdej stronie ciała biegnie 6 rzędów oszczecinionych brodawek (verrucae)^[3]. Głowa wyposażona w wyłącznie pierwotne szczecinki i 6 par przyoczek bocznych, u dojrzałych gąsienic prawie prognatyczna^[2]. Żuwaczki z 5, rzadziej 6, a bardzo rzadko z 8 ząbkami^[5]. Przetchlinki na tułowiu i odwłoku okrągłe, niekiedy wyraźnie wystające^[2][5]. Występuje 5 par posuwek, każda z półkolistym wieńcem haczyków na zewnętrznym brzegu podeszwy^[3].

Poczwarki motyli z tej rodziny są długie i smukłe, obłe lub spłaszczone^[3][2][5]. Tylny koniec ciała mają zwężony i zakończony kolcowatym kremastrem z licznymi haczykowatymi szczecinkami^[3][5]. Głowa ich jest zwykle płasko ścięta^[3]. Często poczwarki są silnie oszczecinione. Wiele gatunków ma rzędy kolców na wierzchu odwłoka^[5].

Biologia i ekologia

Piórolotki są stenotopami. Dorosłe są mało aktywne. Latają wieczorem, nocą, czasem o świcie, przemieszczając się na krótkie dystanse, lotem wahadłowym. Dzień spędzają na roślinach żywicielskich gąsienic i w ich pobliżu^[3], przybierając pozycję z ciałem wyniesionym na dwóch pierwszych parach nóg, ostatnią parą ułożoną bardziej równolegle do ciała i tylnymi skrzydłami złożonymi pod przednimi^[2].

Gąsienice żerują wewnątrz tkanek roślinnych, na zewnątrz nich lub w strefie pośredniej. U wielu gatunków zmieniają strefę żerowania w trakcie rozwoju^[3]. Pokarmem mogą być liście, pąki kwiatowe, kwiaty, owoce i łodygi^[2][5]. Gąsienice wykazują znaczną specjalizację pokarmową, np. larwy piórolotka bagniczka żerują na rosiczce okrągłolistnej, w tym jej włoskach gruczołowych^[3].

Rozprzestrzenienie

Rodzina kosmopolityczna^[2]. W Polsce występują 53 gatunki^[6] (zobacz: piórolotkowate Polski).

Przypisy