Pióropusznik strusi

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

paprotkowe

Rząd

paprotkowce

Rodzina

onokleowate

Rodzaj

pióropusznik

Gatunek

pióropusznik strusi

Nazwa systematyczna

Matteuccia struthiopteris (L.) Tod.
Giorn. Sci. Nat. Econ. Palermo 1:235. 1866

Multimedia w Wikimedia Commons

Pióropusznik strusi (Matteuccia struthiopteris (L.) Todaro) – gatunek paproci z rodziny onokleowatych.

Zasięg geograficzny

W Polsce występuje na pogórzu Karpat i Pienin, w Sudetach Zachodnich, Górach Świętokrzyskich i Bieszczadach. Rozproszony na nizinach, można go spotkać m.in. w Puszczy Augustowskiej i Boreckiej, nad Nysą i Bobrem, w Mazowieckim Parku Krajobrazowym, na Równinie Warmińskiej (w rezerwacie florystycznym Pióropusznikowy Jar).

Morfologia

Roślina wieloletnia z krótkim kłączem, z którego wyrastają lejkowato pojedyncze, podwójnie pierzaste liście płonne (asymilacyjne) wysokości 30–150 cm. Są lancetowate w zarysie i mocno zwężają się ku dołowi, posiadają bardzo krótki ogonek liściowy. W sierpniu lub wrześniu z wnętrza lejka wyrasta krótszy (do 60 cm długości), sztywny, początkowo zielony – później ciemnobrunatny, jednokrotnie pierzasty liść zarodnionośny, podobny do strusiego pióra (skąd pochodzi nazwa paproci). Zarodnikowanie przypada na wrzesień-październik. Stosunkowo duże, ciemnobrunatne (czasem również czarne) zarodniki znajdują się w kubkach zarodnikowych leżących na obrzeżach blaszek liściowych, kiełkują po 14–22 dniach. Liście płonne zasychają wcześniej, pozostawiając na zimę tylko brunatne liście zarodnikowe. Paproć ta odznacza się zatem dwupostaciowością liści, tj. trofofil (część liścia zaopatrująca roślinę w substancje odżywcze) i sporofil (część liścia wytwarzająca zarodniki) występują oddzielne.

Ekologia

Siedliska pióropusznika to brzegi potoków, wilgotne zbocza, mokre łąki i leśne polany.

Zagrożenie i ochrona

W Polsce roślina podlega częściowej ochronie prawnej nieprzerwanie od 1946 roku (w rozporządzeniach zamieszczana z nazwą naukową Matteucia struthiopteris)^[3]^[4].

Zastosowanie i uprawa

Roślina chętnie uprawiana w ogródkach jako ozdobna. Młode pędy (pastorały) jadalne^[5].

Wymagania: lubi wilgotne i zacienione miejsca, lecz jako mało wymagający toleruje również słońce i półcień. Gleba próchnicza z dużym dodatkiem torfu (inne rodzaje gleby mogą spowolnić ekspansję rośliny). Wrażliwa na przesuszenie gleby. Mrozoodporna.
Rozmnażanie: wiosną, za pomocą wytwarzanych rozłogów.
Uprawa: Ze względu na ekspansywność nadaje się raczej do większych założeń ogrodowych, w przeciwnym wypadku należy uważać by nie zagłuszyła innych roślin.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .
↑ Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑ P. von Aderkas. The edible fiddlehead—Matteuccia struthiopteris (Ostrich fern). „Proceedings of the Royal Society of Edinburgh, Section B: Biological Sciences”. 86, s. 151, 1985. Royal Society of Edinburgh. DOI: 10.1017/S0269727000008071. (ang.).

Bibliografia

Martin Červenka, Viera Feraková, Milan Haber, Jarosłav Kresánek, Libuše Paclová, Vojtech Peciar, Ladislav Šomšak (red. nauk.), Świat roślin skał i minerałów, Warszawa, Oficyna Wydawnicza Multico, 1993 ISBN 83-7073-035-3.

Encyklopedia internetowa (takson):