Pięciornik siedmiolistkowy
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | pięciornik | ||
| Gatunek | pięciornik siedmiolistkowy | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Potentilla heptaphylla L. Cent. Pl. I: 13 (1755)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
Pięciornik siedmiolistkowy (Potentilla heptaphylla L.) – gatunek rośliny z rodziny różowatych (Rosaceae). Rośnie głównie w Europie Środkowej. W Polsce dość rozpowszechniony w znacznej części kraju, rzadki w centrum, na północnym wschodzie i w Karpatach.
Zasięg geograficzny
Zwarty zasięg gatunku obejmuje Europę Środkową na wschód od Francji po wschodnią Polskę i Ukrainę, w rozproszeniu gatunek rośnie także w Krajach bałtyckich, w środkowej i południowej europejskiej części Rosji. Na północy sięga po Skanię i Danię, na południu po góry na Półwyspie Bałkańskim i Apenińskim. Nieliczne stanowiska ma także w Azji Mniejszej[4][3].
W Polsce rośnie głównie na północnym zachodzie, poza tym też na ogół rozpowszechniony z wyjątkiem Karpat i pogórza oraz województw: łódzkiego, mazowieckiego i podlaskiego, gdzie jest rzadki[5].
Morfologia
- Pokrój
- Roślina zielna z silnym i rozgałęzionym kłączem, z którego wyrastają liczne pędy kwiatonośne podnoszące się i rozesłane, ale nie korzeniące w węzłach. U nasady pędów różyczka liści odziomkowych oraz szczątki przylistków i starszych pędów. Pędy są rozgałęzione, do 10–20 cm długie, często czerwono lub fioletowo nabiegłe, pokryte prostymi, długimi włoskami odstającymi, poza tym także miękkimi, krótszymi i czasem także z czerwonymi włoskami gruczołowymi[6].
- Liście
- Odziomkowe – wyrastające z kłącza, są długoogonkowe, dłoniasto podzielone, 7-listkowe (rzadziej 9- i 5-listkowe). U nasady z trwałymi, błoniastymi przylistkami kształtu jajowatego do lancetowatego. Listki są siedzące, czasem tylko środkowe (największe) bywają krótkoogonkowe. U nasady klinowato się zwężają, poza tym są jajowate, z 4–6 ząbkami po każdej stronie (ząbki różne – od wąskolancetowatych do trójkątnych). Listki z obu stron pokryte są długimi, prostymi i miękkimi włoskami[6].
- Wzdłuż skąpo ulistnionych pędów kwiatonośnych wyrastają mniejsze liście łodygowe, o krótkich ogonkach lub siedzące. Ich listki są drobno tylko ząbkowane. Przylistki zielone, jajowate, zaostrzone, całobrzegie[6].
- Kwiaty
- Wyrastają na cienkich szypułkach po przekwitnieniu odginających się wznoszących. Osiągają 8–15 mm średnicy. Zewnętrzne działki kieliszka węższe od działek kielicha, przy czym oba okółki odstająco owłosione i zwykle czerwono nabiegłe. Płatki korony intensywnie żółte lub jasnożółte. Szyjki słupków lejkowate i gładkie[6].
- Owoce
- Drobne, jajowate i pomarszczone niełupki[6].
- Gatunki podobne
- Bardzo podobny jest pięciornik wiosenny Potentilla neumanniana. Wobec dużej zmienności tych roślin za jedyne pewne cechy różniące uznawane są korzeniące się pędy kwiatonośne u pięciornika wiosennego i węższe (równowąskie) przylistki liści odziomkowych tego gatunku[6][7]. W odróżnieniu od innych, podobnych nieco pięciorników kłączowych o niskich pędach kwiatonośnych, pięciornik siedmiolistkowy nie posiada na liściach włosków gwiazdkowatych lub kędzierzawo poskręcanych[7].
-
Pokrój rośliny kwitnącej -
Liść -
Jajowate przylistki -
Kwiat
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit[7]. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Liczba chromosomów: 2n = 14 (28–43)[7].
Siedlisko: Rośnie w miejscach widnych i suchych, czasem też skalistych – w murawach, na skrajach borów i zarośli[7][6]. W Polsce rośnie głównie na niżu, w górach rzadko (sięga do ok. 1564 m n.p.m. w Tatrach)[6].
Zmienność i mieszańce
Gatunek jest bardzo zmienny[6], ale nie wyróżnia się w jego obrębie podgatunków[3]. Zmienność wynika z dużej plastyczności roślin, czasem istotnie zmieniających wygląd w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego[6]. Rośliny ogruczolone opisano jako formę glandulosa Th. Wolf.
Gatunek tworzy mieszańce z pięciornikiem wiosennym P. neumanniana (P. ×aurulenta Gremli ≡ P. ×matzialekii auct.), omszonym P. pusilla i piaskowym P. arenaria[7].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-20] (ang.).
- ↑ a b c d Potentilla heptaphylla L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-02-20].
- ↑ Potentilla heptaphylla. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. [dostęp 2021-02-20].
- ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 428, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
- ↑ a b c d e f g h i j Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VII. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1955, s. 130-131.
- ↑ a b c d e f Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 238. ISBN 83-01-14342-8.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
