Podejźrzon marunowy

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

nasięźrzałowe

Rząd

nasięźrzałowce

Rodzina

nasięźrzałowate

Rodzaj

podejźrzon

Gatunek

podejźrzon marunowy

Nazwa systematyczna

Botrychium matricariifolium (Döll) A. Braun ex W.D.J. Koch
Syn. Deut. Schweiz. Fl. 7: 1009 1009 1847^[3]

Synonimy

Botrychium lunaria var. matricariifolium Döll
Osmunda lunaria f. matricariifolia Retz^[3].

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Podejźrzon marunowy (Botrychium matricariifolium (Döll) A. Braun ex W.D.J. Koch) – gatunek rośliny z rodziny nasięźrzałowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje wyłącznie na półkuli północnej, głównie w jej północnych regionach; we wschodniej części Ameryki Północnej, w Europie Północnej i Środkowej. W Europie występuje poza tym także na pojedynczych stanowiskach w Górach Dynarskich i na Korsyce. W Polsce jest rzadki. W XIX w. i na początku XX w. podawany był z obszaru obecnych ziem polskich z ponad 200 stanowisk, ale współcześnie jest znacznie rzadszy. W latach 1983-2008 potwierdzono występowanie tego gatunku zaledwie na 9 stanowiskach w północno-wschodnich i południowo-zachodnich regionach kraju (m.in. w Kotlinie Biebrzańskiej, koło Poznania i w Puszczy Białowieskiej). W polskiej części Karpat znany był z 25 stanowisk, żadne z nich nie zostało współcześnie potwierdzone^[4].

Morfologia

Pokrój: Drobna roślina do 25 cm wysokości. Pod ziemią krótkie kłącze^[4].
Liście: Złożone z części płonnej oraz zarodnionośnej; część płonna pierzasta lub podwójnie pierzasta, owalna lub trójkątna, tępa, oddzielona powyżej połowy długości całego liścia. Część zarodnionośna podwójnie lub potrójnie pierzasta. Wspólna dla części płonnej i płodnej część pędu ma długość do 12 cm. Zarodnie żółte lub brązowe^[4].

Biologia i ekologia

Bylina, geofit. Zarodnie dojrzewają od czerwca do sierpnia. Podziemne, bezzieleniowe, bulwkowate przedrośle współżyje z grzybami (mykoryza). Gatunek występuje najczęściej w bliźniczyskach, murawach i na polanach leśnych. Liczba chromosomów 2n=180^[4].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od 2001 roku^[5]^[6]. Chroniona jest także Konwencją Berneńską^[4]. Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[7]: E (wymierający, krytycznie zagrożony); 2016: CR (krytycznie zagrożony)^[8].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: CR (critical, krytycznie zagrożony)^[9].

Ponieważ podejźrzon marunowy nie wytrzymuje konkurencji z innymi roślinami, dla zachowania gatunku konieczna jest ochrona czynna jego siedlisk: usuwanie zagłuszających go roślin^[4].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2012-05-07].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.