Podkolan biały

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

storczykowate

Podrodzina

storczykowe

Rodzaj

podkolan

Gatunek

podkolan biały

Nazwa systematyczna

Platanthera bifolia (L.) Rich.
De Orchid. Eur.: 35 (1817)

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Podkolan biały (Platanthera bifolia) – gatunek byliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występuje w Europie (z wyjątkiem rejonu Morza Śródziemnego i Kotliny Panońskiej) i Azji, północnej Afryce. W Polsce na całym obszarze, choć w ostatnich latach coraz rzadziej spotykany.

Morfologia

Łodyga: Pojedyncza, prosta, wzniesiona, kanciasta, nie rozgałęziająca się. Osiąga wysokość do 50 cm.
Liście: Posiada dwa duże liście odziomkowe (stąd łacińska nazwa gatunkowa – bifolia), które oskrzydlonym ogonkiem obejmują dolną część łodygi. Wyrastają na łodydze naprzeciwlegle. Są odwrotnie jajowate, owalne i falowane. Oprócz nich występują bardzo małe, siedzące, lancetowate liście łodygowe, ustawione skrętolegle.
Kwiaty: Pojedyncze, białe kwiaty tworzą na szczycie łodygi grono. Budowa kwiatu typowa dla storczyków. Mają wolne listki okwiatu – trzy z nich zwrócone do siebie tworzą hełm, dwa odstające tworzą skrzydełka, a jeden języczkowy zwisa. Niezgrubiała, cienka i nitkowata ostroga ma długość do 2,5 cm. Tylko jeden pręcik jest płodny. Posiada on pod znamieniem wyrostek zwany dzióbkiem. Pyłek zlepiony w tzw. pyłkowiny o maczugowatym kształcie, ustawione równolegle i blisko siebie (ok. 1 mm) i zakończone lepką uczepką.
Owoc: Torebka z dużą liczbą bardzo drobnych, bezbielmowych nasion.
Korzeń: Posiada zawsze dwie bulwy; jedna jest tegoroczna, druga z poprzedniego roku. Z zeszłorocznej bulwy wyrasta pęd nadziemny, tegoroczna bulwa gromadzi substancje zapasowe dla przyszłorocznego pędu.

Liście
Kwiatostan
Kwiat

Biologia i ekologia

Występuje w świetlistych lasach liściastych i zaroślach, na polanach i porębach, na świeżych, średnio próchnicznych glebach. Geofit ryzomowy.

Roślina kwitnie od maja do lipca. Kwiaty zapylane są przez motyle nocne – ćmy, które wabione są za pomocą intensywnego zapachu (przyjemnego także dla ludzi). Ćmy przylatujące po nektar dotykają dzióbka, a wówczas pyłkowiny za pomocą uczepek przyklejają się do ich ciała. Nasiona rozsiewane są przez wiatr.

Zagrożenia i ochrona

W latach 1946–2014 gatunek był w Polsce pod ochroną ścisłą, od 2014 roku jest objęty ochroną częściową^[3]. Zagrożenie dla gatunku stanowi zalesianie polan, osuszanie wilgotnych łąk oraz gospodarcze użytkowanie lasów^[4].

Zmienność

Tworzy mieszańce z gółką długoostrogową i z podkolanem zielonawym.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-05] (ang.).
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.
↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 77. ISBN 978-83-7073-444-2.

Bibliografia

František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.