Poręba

Zobacz też: Poręba w innych znaczeniach tej nazwy.

Poręba

miasto i gmina
Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	zawierciański
Data założenia	XIV wiek
Prawa miejskie	lata 1973–1975, 1982 rok
Burmistrz	Ryszard Spyra
Powierzchnia	40,04 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	8480[1] 216,4 os./km²
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	42-480
Tablice rejestracyjne	SZA
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego Poręba
Położenie na mapie Polski Poręba
Położenie na mapie województwa śląskiego Poręba
50°29′34″N 19°20′01″E/50,492778 19,333611
TERC (TERYT)	2416011
SIMC	0942216
Urząd miejski ul. Dworcowa 1 42-480 Poręba
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Poręba – miasto w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim, nad Czarną Przemszą. Pomimo administracyjnej przynależności do województwa śląskiego od 1999 r., kulturowo, historycznie i geograficznie jest częścią Małopolski i dawnej ziemi krakowskiej^[2].

Od 1933 roku ścisły obszar Poręby dzieli się na trzy sektory^[3]:

• Poręba I (Nowa Wieś i osiedle fabryczne)
• Poręba II (wieś Poręba)
• Poręba III (wieś Kierszula)

W skład miejscowości wchodzą także dawne wsie: Dziechciarze, Krawce, Niwki i Krzemenda.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	8808	100	4598	52,2	4210	47,8
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	220		114,8		105,1

Piramida wieku mieszkańców Poręby w 2014 r.^[1]:

Integralne części miasta Poręba

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0945545	Dziechciarze	część miasta
0945574	Kierszula	część miasta
0945597	Krawce	część miasta
0945611	Krzemenda	część miasta
0945640	Niwki	część miasta

Historia

Osada założona została w XIV wieku. Pierwsza wzmianka o Porębie pochodzi z 1373 roku Do 1954 roku siedziba gminy Poręba. W 1957 roku uzyskała status osiedla. W latach 1973–1975 i od 1982 r. była samodzielnym miastem. W latach 1975–1982 położona w granicach Zawiercia. Na terenie dzisiejszej Poręby istniało dawniej wielkie rozlewisko wodne zwane Czarnym Jeziorem. Od tego jeziora Poręba wzięła część swej pierwotnej nazwy. W 1375 osada nosiła nazwę Czarnej Poręby i należała do morawczyka Krzywosąda, zwanego pospolicie Krzywakiem. W XV wieku nazwa została zmieniona na Porębę Mrzygłodzką i przeszła w ręce szlachcica Pileckiego. W XVI wieku osadnictwo tych terenów na prawie magdeburskim spowodowało znaczny rozkwit Poręby. Bujne tereny leśne, złoża węgla brunatnego i rudy sprzyjały rozwojowi przemysłu. W miejscowych lasach wypalano węgiel drzewny. Rozwijał się wytop żelaza oraz stali.

Po III rozbiorze Polski, w 1795 roku, wybudowano w zakładzie pierwszy piec do przetapiania rudy. Uruchomienie pieca odlewniczego stworzyło z Poręby ośrodek przemysłowy. Odlewano rury żelazne, elementy do młynów, cegielni oraz innych fabryk, a także na potrzeby rolnictwa. Odlewnia odlewała naczynia emaliowane i urządzenia sanitarne. Poręba rozwijała się wraz z fabryką. Powstawały nowe osiedla. W latach 1930–1935 wybudowano trzy szkoły podstawowe. W czasie II wojny światowej Niemcy zmienili nazwę Poręby na „Haudorf”. Jeszcze przed I wojną światową w fabryce rozpoczęto produkcję obrabiarek, a po II wojnie światowej obrabiarek ciężkich.

Turystyka

Poręba słynie także z lokalnej potrawy zwanej prażonkami (ziemniaki pokrojone w grube plastry pieczone razem z kiełbasą, boczkiem, cebulą i innymi składnikami). Unikatem jest też naczynie do ich przyrządzania jest to kociołek produkowany w Porębie od ponad 200 lat. Współcześnie ten odlew żeliwny posiada trzy nóżki i pokrywę, która jest do garnka dociskana śrubą. Jednak dawniej potrawę w garnku przykrywano odwróconą darnią trawy.

Co roku w Porębie urządzany jest Światowy Festiwal Prażonek, gdzie mieszkańcy wspólnie pieką w prażonki. Główną atrakcją festiwalu jest prażenie wielkiego żeliwnego kotła wypełnionego 160 kg ziemniaków.

Zabytki

• wieża wyciągowa w Porębie z 1798 roku – jeden z najstarszych zabytków techniki w województwie śląskim;
• dwie kapliczki z przełomu XVIII i XIX wieku znajdujące się w Porębie i na Górce;
• pałacyk z przełomu XVIII i XIX wieku obecnie poczta;
• pałacyk z XIX wieku obecnie urząd miasta;
• neogotycki kościół pw. Zesłania Ducha Świętego z lat 1901–1908 (należący do parafii św. Józefa Oblubieńca NMP);
• stary piec odlewniczy (wspomniana wyżej wieża wyciągowa to fragment pieca odlewniczego);
• Dąb „Bartek”, liczący ponad 700 lat, obwód 600 centymetrów - najstarszy pomnik przyrody w województwie śląskim;
• dwie lipy liczące około 300 lat, znajdujące się na Krzemiendzie przy trasie Zawiercie – Siewierz;
• starodrzew 92 dębów przy ul. Przemysłowej;
• hala starego zakładu z 1898 roku (spłonęła 2 czerwca 2008 roku – pozostały jednak mury zewnętrzne);
• karczma z II połowy XIX wieku w Niwkach.

Transport

 Zobacz też: Poręba (stacja kolejowa).

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 78 Chmielnik – Chałupki oraz linia kolejowa nr 182 Tarnowskie Góry – Zawiercie.

Obiekty sportowe

• Stadion Miejski w Porębie
• Teren MOSIR:
• Boisko do siatkówki plażowej,
• Ścianka do Squasha,
• Brodzik dla dzieci,
• Plaża miejska.
• Dwa zalewy Poręba I i Poręba II
• Boisko do gry w piłkę nożną, piłkę siatkową i koszykówki przy ZS w Porębie
• Hala widowiskowo-sportowa należąca do Szkoły Podstawowej Nr 1 im. Wojska Polskiego w Porębie
• Orlik 2012

Edukacja

Przedszkola

• Przedszkole Miejskie nr 1 im. Misia Uszatka w Porębie.
• Przedszkole nr 2 w Szkole Podstawowej nr 2 im. Jana Pawła II w Porębie

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Wojska Polskiego w Porębie
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II w Porębie

Szkoły średnie

• Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół w Porębie
• Technikum w Zespole Szkół w Porębie
• Szkoła dla dorosłych w Zespole Szkół w Porębie

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia Najświętszej Maryi Panny Anielskiej
  • parafia św. Jerzego
  • parafia św. Józefa Oblubienica Najświętszej Maryi Panny
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Poręba (Sala Królestwa ulica Zakładowa 11)^[4]

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie[5]
Kraj	Miasto
Ukraina	Winniki
Węgry	Kistelek

Sąsiednie gminy

Łazy, Myszków, Siewierz, Zawiercie

Zobacz też

• Poręba (województwo śląskie)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Urząd Miasta Poręba
• Mrzygłodzka Poręba, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 772 .
• Poręba 3) Mrzygłodzka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 816 .