Pomnik króla Jana III Sobieskiego w Gdańsku

Pomnik króla Jana III Sobieskiego
w Gdańsku
Ilustracja
Pomnik w Gdańsku (stan obecny)
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Miejscowość

Gdańsk

Miejsce

Targ Drzewny

Typ obiektu

pomnik konny

Projektant

Tadeusz Barącz

Fundator

miasto Lwów

Całkowita wysokość

ponad 8 m

Data odsłonięcia

20 listopada 1898 (we Lwowie),
26 czerwca 1965 (w Gdańsku)[1]

Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pomnik króla Jana III Sobieskiegow Gdańsku”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Pomnik króla Jana III Sobieskiegow Gdańsku”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Pomnik króla Jana III Sobieskiegow Gdańsku”
Ziemia54°21′07,6″N 18°38′54,5″E/54,352111 18,648472
Multimedia w Wikimedia Commons

Pomnik króla Jana III Sobieskiego – pomnik konny w Gdańsku, jeden z najstarszych pomników miasta.

Historia

Pomnik we Lwowie, ok. 1900

Odsłonięcie pomnika planowało się na 18 września[2]. Został ufundowany przez miasto Lwów i odsłonięty 20 listopada 1898 roku. Jest dziełem lwowskiego rzeźbiarza Tadeusza Barącza, odlanym w brązie, w wiedeńskiej firmie Artura Kruppa. Podstawę pomnika, z szarego piaskowca trembowelskiego (zaścinockiego), wykonała pracownia rzeźbiarska Juliana Markowskiego ze Lwowa. Do postaci króla pozował lwowski przedsiębiorca Marian Stipal. Pomnik stanął we Lwowie na skwerze w Wałach Hetmańskich, w najbardziej reprezentacyjnym spacerowym ciągu Lwowa. Dziś miejsce to zajmowane jest przez pomnik Tarasa Szewczenki.

Jedyny król polski, pochodzący z najbliższych okolic Lwowa (urodzony w Olesku, często przebywający w Żółkwi, posiadający kamienicę we Lwowie i często odwiedzający to miasto) przedstawiony został w narodowym stroju, w żupanie i kontuszu[3], na wspiętym rumaku, przeskakującym obalone działo, kosz faszynowy i strzaskaną lawetę. Postać króla była zwrócona twarzą na południowy wschód, skąd najczęściej nadchodziło niebezpieczeństwo dla Lwowa.

Praca Barącza przypomina swą stylistyką wcześniejszy pomnik Sobieskiego w warszawskich Łazienkach z 1787 roku, zwłaszcza że w obu przypadkach wątpliwość wzbudzają proporcje między sylwetką konia i jeźdźca.

Gdy w lipcu 1944 roku Lwów został ponownie zajęty przez ZSRR, powstał projekt, by Sobieskiego przerobić na Bohdana Chmielnickiego. W roku 1950 przekazano jednak pomnik władzom polskim. Przez 16 lat stał w parku w Wilanowie, po czym przewieziono go do Gdańska. Pomnik, atrakcyjny w swojej formie, starały się pozyskać Kraków i Wrocław. Ustawiono go na jednym z głównych placów Starego Miasta – Targu Drzewnym (w miejscu usuniętego monumentalnego niemieckiego pomnika) i 26 czerwca 1965 roku ponownie odsłonięto. Pomnik usytuowano tak, że król zwrócony jest w kierunku zachodnim. Oryginalna tablica z tekstem „Królowi Janowi III miasto Lwów” została ukryta i zamontowana dopiero po 1989 roku.

Oryginalnych, brązowych tablic kartusza nigdy nie zamontowano z powrotem. Najprawdopodobniej zostały zabetonowane w skrzyniach wewnątrz pomnika. Obecne tablice zostały wykonane w latach dziewięćdziesiątych z piaskowca przez rzeźbiarza Czesława Gajdę, który uprzednio w latach osiemdziesiątych dokonał rekonstrukcji innych części kartusza. W latach 1999–2000 pomnik otrzymał iluminację.

Pomnik waży ponad siedem ton i mierzy ponad osiem metrów wysokości[4].

W I połowie 2019 Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna planuje zamontowanie przy pomniku Jana III Sobieskiego fontanny składającej się z 2 płytkich dwucentymetrowych niecek z wodą o długości ponad 11 m i do 2,8 m szerokości. Zarówno nowa fontanna, jak i pomnik mają uzyskać iluminację (reflektory ledowe). Ze względu na ochronę pomnika przed działaniem wilgoci lustra wodne będą tylko delikatnie pulsować[5].

Galeria

  • Herb króla: orzeł i Pogoń, w sercu tarczy herb Sobieskich Janina
    Herb króla: orzeł i Pogoń, w sercu tarczy herb Sobieskich Janina
  • Widok w kierunku zachodnim
    Widok w kierunku zachodnim
  • Miejsca bitew pod dowództwem króla
    Miejsca bitew pod dowództwem króla
  • Oryginalna tablica z dedykacją
    Oryginalna tablica z dedykacją
  • Rzeźba króla Sobieskiego
    Rzeźba króla Sobieskiego

Przypisy

  1. ↑ Wydarzyło się w Gdańsku [online], gdansk.pl .
  2. ↑ Kronika. P. Prezydent miasta Lwowa. „Kurjer Lwowski”, 253 (12 września 1898), s. 3.
  3. ↑ Marcin Laberschek. Konne figury władzy. „Stan rzeczy”. 2(19), s. 39-72, 2020. 
  4. ↑ Wiwat król Sobieski!. [dostęp 2015-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-26)].
  5. ↑ Dorota Karaś Powstanie fontanna przed pomnikiem Jana III Sobieskiego

Linki zewnętrzne

  • skarby-polski.pl skarby-polski.pl
  • polskaniezwykla.pl
  • Historia pomnika na stronach ZDiZ w Gdańsku. zdiz.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
  • Pomnik króla Jana III Sobieskiego na stronach Urzędu Miejskiego w Gdańsku
  • Budowa pomnika króla Jana III Sobieskiego na starej fotografii
  • Pomnik Jana III Sobieskiego we Lwowie
  • Fotografia: montaż pomnika w Gdańsku
  • Historia pomnika w Gedanopedii
  • Archiwalne widoki pomnika w bibliotece Polona