Protektorat Czech i Moraw
1939–1945 | |||||
| |||||
Hymn: Kde domov můj (Gdzie jest dom mój?) | |||||
Język urzędowy | |||||
---|---|---|---|---|---|
Stolica | Praga | ||||
Ustrój polityczny | protektorat | ||||
Głowa państwa | prezydent Emil Hácha | ||||
Zależne od | III Rzesza | ||||
faktyczna władza | protektor Wilhelm Frick | ||||
Szef rządu | premier Richard Bienert | ||||
Powierzchnia • całkowita |
| ||||
Liczba ludności (1939) • całkowita • gęstość zaludnienia |
| ||||
Waluta | |||||
Data powstania | |||||
Data likwidacji | |||||
Strefa czasowa | UTC +1 (zima) | ||||
| |||||
|
Protektorat Czech i Moraw (cz. Protektorát Čechy a Morava, niem. Protektorat Böhmen und Mähren) – autonomiczna jednostka administracyjna utworzona 16 marca 1939 przez niemiecką Rzeszę z okupowanych od 15 marca 1939 Czech, Moraw i Śląska Czeskiego, nieprzyłączonych w konsekwencji układu monachijskiego do III Rzeszy 30 września 1938 jako Kraj Sudetów (niem. Sudetenland). Większość społeczności międzynarodowej nigdy nie uznała istnienia tego tworu.
Protektorat wchodził w skład tzw. Wielkich Niemiec (Großdeutsches Reich), ale miał wewnętrzny samorząd, natomiast władze Niemiec pozostawiły sobie prawo zawieszania przepisów i zarządzeń władz czeskich. Autonomia była stopniowo ograniczana przez okupanta metodą faktów dokonanych – poprzez infiltrację Gestapo, wzmożone represje, ucisk językowy i rabunek czeskiej gospodarki. Protektorat Czech i Moraw istniał formalnie do końca II wojny światowej. Prezydentem rządu kolaborującego z Niemcami był Emil Hácha, do 15 marca 1939 prezydent Czecho-Słowacji. Społecznym oparciem władz kolaboracyjnych była masowa organizacja Narodowe Zjednoczenie (deklaracje członkowskie podpisało ponad 98% pełnoletnich Czechów).
Władze
- Prezydent
- Emil Hácha 15 marca 1939 – 4 maja 1945
- Protektorzy
- Johannes Blaskowitz 15 marca 1939 – 21 marca 1939
- Konstantin von Neurath 21 marca 1939 – 20 sierpnia 1941, nominalnie do 20 sierpnia 1943
- Reinhard Heydrich (zastępca) 29 września 1941 – 4 czerwca 1942
- Kurt Daluege (zastępca) 5 czerwca 1942 – 20 sierpnia 1943
- Wilhelm Frick 20 sierpnia 1943 – 4 maja 1945
- Premierzy
- Rudolf Beran 15 marca 1939 – 27 kwietnia 1939
- Alois Eliáš 27 kwietnia 1939 – 29 września 1941
- Jaroslav Krejčí 19 stycznia 1942 – 19 stycznia 1945
- Richard Bienert 19 stycznia 1945 – 5 maja 1945
- Ministrowie
- Osobna strona: Kategoria:Ministrowie Protektoratu Czech i Moraw.
Polityka zagraniczna i obronna pozostawały w gestii III Rzeszy
Kolaboracyjne formacje polityczne, militarne i paramilitarne
- Vlajka
- Narodowo-Socjalistyczna Partia Czeskich Robotników i Chłopów
- Czeska Liga przeciw Bolszewizmowi
- Narodowy Związek Pracujących (Czechy)
- Gwardie Światopełkowe
- Czeski Związek Wojskowy
- Vládní vojsko
- Ochotnicza Kompania SS Świętego Wacława
- Czeskie Bataliony Porządkowo-Ochronne Żandarmerii i Policji Protektoratu
- Aryjski Front Pracy
- cety ZZ
- bataliony ochrony kolei RAD
Waluta
- Osobny artykuł: Korona Protektoratu Czech i Moraw.
Jednostkę walutową Protektoratu stanowiła korona Protektoratu Czech i Moraw (emitowano monety i banknoty z napisami w językach niemieckim i czeskim).
Podział administracyjny
Lata 1939–1940
(Podział na kraje, powiaty (Oberlandratsbezirke)[1] i przynależące do nich miasta)
Lata 1940–1942
Lata 1942–1945
Böhmen | |
Budweis | Budweis, Gumpolds, Ledetsch, Pilgrams, Tabor, Wittingau |
Königgrätz | Chrudim, Hohenmauth, Jitschin, Königgrätz, Königinhof, Leitomischl, Nachod, Neu Bidschow, Neuenburg, Pardubitz, Reichenau, Semil |
Pilsen | Klattau, Kralowitz Pilsen-Land, Pilsen-Stadt, Pisek, Schüttenhofen, Strakonitz, Taus |
Prag | Beneschau, Beraun, Böhmisch Brod, Brandeis, Jungbunzlau, Kladno, Kolin, Laun, Melnik, Pibrans, Prag-Land-Nord, Prag-Land-Süd, Prag-Stadt, Rakonitz, Raudnitz, Schlan, Seltschan, Tschaslau |
Mähren | |
Brünn | Boskowitz, Brünn-Land, Brünn-Stadt, Gaya, Göding, Ungarisch Brod, Ungarisch Hradisch, Wischau, Zlin |
Iglau | Groß Meseritsch, Iglau, Mährisch Budwitz, Neustadtl, Trebitsch |
Mährisch Ostrau | Friedberg, Kremsier, Littau, Mährisch Ostrau, Mährisch Weißkirchen, Olmütz-Land, Olmütz-Stadt, Prerau, Proßnitz, Wallachisch Meseritsch, Wsetin |
Miejscowości powyżej 20 tys. ludności (stan na 01.12.1930)
Czechy
- Praga (848 823)
- Pilzno (114 704)
- Czeskie Budziejowice (43 788)
- Pardubice (28 846)
- Kladno (20 751)
Morawy
- Brno (264 925)
- Morawska Ostrawa (125 304)
- Ołomuniec (66 440)
- Prościejów (33 481)
- Igława (31 028)
- Przerów (22 280)
- Śląska Ostrawa (22 242)
- Zlin (21 582)[2]
Ruch oporu
- Osobny artykuł: Czechosłowacki ruch oporu.
W Protektoracie działał czeski ruch oporu. Działania nie przybrały znaczącego zakresu zbrojnego, działalność konspiracyjną prowadziły KPCz i podziemie beneszowskie (głównie Centralny Komitet Krajowego Ruchu Oporu). Największym sukcesem był udany zamach na protektora Reinharda Heydricha w 1942 roku, przygotowany przez czechosłowacki rząd emigracyjny. Organizacje ruchu oporu:
- Centrum Polityczne (PÚ)
- Obrona Narodu (ON)
- Komitet Petycyjny „Pozostaniemy wierni” (PVVZ)
- Centralny Komitet Krajowego Ruchu Oporu (ÚVOD)
Zobacz też
- Czechosłowacja
- Zaolzie
- Obozy koncentracyjne Lety i Hodonin
- Pierwsza Republika Słowacka
- Narodowa Aryjska Wspólnota Kulturowa
- Powstanie praskie
- Operacja praska
- Jan Opletal
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Mapy Protektoratu Czech i Moraw
- Amtliches Deutsches Ortsbuch für das Protektorat Böhmen und Mähren (niem.)
- p
- d
- e
Państwo czeskie |
|
---|---|
Pozostałe |
- SNL: Böhmen–Mähren-protektoratet
- VLE: bohemijos-ir-moravijos-protektoratas
- Catalana: 0010746