Rodzina Ulmów
| męczennik Sprawiedliwy wśród Narodów Świata | |
 Józef Ulma (marzec 1936) | |
| Data i miejsce urodzenia | 2 marca 1900 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 24 marca 1944 |
| Czczony przez | |
| Beatyfikacja | 10 września 2023 |
| Wspomnienie | 7 lipca |
| Szczególne miejsca kultu | |
| Miejsce spoczynku | sarkofag w bocznym ołtarzu poświęconym Matce Bożej kościoła św. Doroty w Markowej | ||
|---|---|---|---|
| Zawód, zajęcie | rolnik, fotograf, społecznik | ||
| Narodowość | polska | ||
| Rodzice | | ||
| Małżeństwo | Wiktoria z domu Niemczak | ||
| Dzieci | Stanisława, Barbara, Władysław, Franciszek, Antoni, Maria, NN Ulmowie | ||
| Odznaczenia | |||
  | |||
| |||
| Strona internetowa | |||
| męczennica Sprawiedliwy wśród Narodów Świata | |
 Wiktoria Ulma (marzec 1935) | |
| Data i miejsce urodzenia | 10 grudnia 1912 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 24 marca 1944 |
| Czczona przez | |
| Beatyfikacja | 10 września 2023 |
| Wspomnienie | 7 lipca |
| Szczególne miejsca kultu | |
| Miejsce spoczynku | sarkofag w bocznym ołtarzu poświęconym Matce Bożej kościoła św. Doroty w Markowej | ||
|---|---|---|---|
| Zawód, zajęcie | rolniczka, gospodyni | ||
| Narodowość | |||
| Rodzice | | ||
| Małżeństwo | Józef Ulma | ||
| Dzieci | Stanisława, Barbara, Władysław, Franciszek, Antoni, Maria, NN Ulmowie | ||
| Odznaczenia | |||
| | |||
| |||
| Strona internetowa | |||
| męczennicy | |
 Rodzina Ulmów (ok. 1944) | |
| Data i miejsce urodzenia | od 18 lipca 1936 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 24 marca 1944 |
| Czczone przez | |
| Beatyfikacja | 10 września 2023 |
| Wspomnienie | |
| Szczególne miejsca kultu | |
| Miejsce spoczynku | sarkofag w bocznym ołtarzu poświęconym Matce Bożej kościoła św. Doroty w Markowej | ||
|---|---|---|---|
| Narodowość | |||
| Rodzice | | ||
| |||
| Strona internetowa | |||
Rodzina Ulmów, znana także jako Józef i Wiktoria Ulmowie z siedmiorgiem dzieci – polska rodzina katolicka z Markowej, która w czasie okupacji hitlerowskiej podczas II wojny światowej próbowała ratować polskie rodziny żydowskie, ukrywając je we własnym domu podczas Holokaustu. Rodzina została zamordowana przez Niemców 24 marca 1944 w tzw. zbrodni w Markowej.
Józef i Wiktoria Ulmowie są uznawani za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, a cała rodzina w Kościele katolickim czczona jest jako męczennicy po beatyfikacji przez papieża Franciszka. Ich wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 7 lipca (dzień rocznicy ślubu Józefa i Wiktorii).
Pomimo morderstwa Ulmów – które miało wywołać strach wśród mieszkańców wioski – ich sąsiedzi nadal ukrywali żydowskich uciekinierów aż do końca II wojny światowej. Okupację w Markowej przeżyło co najmniej 21 polskich Żydów.
Rodzina Ulmów składała się z następujących osób:
- Józef (ur. 2 marca 1900 w Markowej) – polski rolnik, właściciel kilkuhektarowego gospodarstwa rolnego
- Wiktoria z d. Niemczak (ur. 10 grudnia 1912 w Markowej) – polska kobieta pracująca na roli z Markowej pod Łańcutem, żona Józefa. W chwili śmierci rozpoczął się proces porodu jej siódmego dziecka.
- Dzieci Ulmów – to w kolejności od najstarszego[2]:
- Stanisława (ur. 18 lipca 1936)
- Barbara (ur. 6 października 1937)
- Władysław (ur. 5 grudnia 1938)
- Franciszek (ur. 3 kwietnia 1940)
- Antoni (ur. 6 czerwca 1941)
- Maria (ur. 16 września 1942)
- NN (ur. 24 marca 1944[1])
Życiorysy
Józef Ulma
Pochodził z ziemi przemyskiej, gdzie się urodził 2 marca 1900 w wielodzietnej, rolniczej rodzinie w Markowej, jako syn Marcina i Franciszki z domu Kluz[3]. Rodzice posiadali trzy hektary ziemi. W 1911 ukończył czteroklasową szkołę powszechną w rodzinnej miejscowości. W młodości zaangażował się w działalność społeczną. Mając siedemnaście lat, był członkiem Związku Mszalnego Diecezji Przemyskiej, którego celem oprócz modlitwy było zbieranie funduszy na rzecz budowy i konserwacji kościołów i kaplic[4]. Angażował się w Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży, później działał w Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici”, w którym był bibliotekarzem i fotografem oraz przewodniczącym Powiatowej Sekcji Wychowania Rolniczego w Przeworsku[5][6].
W 1921 został powołany do odbycia służby wojskowej, pełniąc ją w latach 1921–1922 m.in. w Grodnie. Następnie w okresie od 1 listopada 1929 do 31 marca 1930 kształcił się w Państwowej Szkole Rolniczej w Pilźnie[4]. Po jej ukończeniu z wynikiem bardzo dobrym stał się propagatorem upraw warzyw i owoców, prowadząc szkółkę drzew owocowych, hodując pszczoły oraz jedwabniki[4][7]. W 1933 otrzymał nawet nagrodę od Okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Przeworsku za konstrukcję uli, nowe narzędzia pszczelarskie i hodowlę jedwabników[8]. Jako pierwszy w Markowej wprowadził w swoim domu elektryczność, podłączając żarówkę do małego, ręcznie zbudowanego wiatraka[6].
Jedną z jego pasji była fotografika[4][7][9]. Na podstawie książek i czasopism wykonał aparat, który posłużył mu do stworzenia zdjęć. Dzięki niemu zachowały się zdjęcia z wielu wydarzeń z Markowej oraz zdjęcia rodzinne[4].
Był autorem co najmniej jednego artykułu prasowego w tygodniku „Wici” („Stan konkursów w Przeworskiem” – grudzień 1930). Ponadto był członkiem Kółka rolniczego i Spółdzielni zdrowia oraz kierownikiem Spółdzielni mleczarskiej w Markowej[4], przystąpił także do Stronnictwa Ludowego[10].
7 lipca 1935 ożenił się z pochodzącą z tej samej miejscowości – Wiktorią Niemczak[4]. Józef z żoną byli rolnikami na niewielkim kilkuhektarowym gospodarstwie, którego byli właścicielami. Małżonkowie byli aktywnymi członkami parafii św. Doroty w Markowej. Pogłębiali swoją wiarę poprzez modlitwę rodzinną i udział w życiu sakramentalnym Kościoła. Oboje należeli do Bractwa Żywego Różańca[6]. Po wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany, biorąc udział w kampanii wrześniowej 1939[4].
Wiktoria Ulma i dzieci
Pochodziła z ziemi przemyskiej, gdzie się urodziła 10 grudnia 1912 w wielodzietnej, rolniczej rodzinie w Markowej, jako córka Jana Niemczaka i Franciszki z domu Homa[11]. W wieku 6 lat straciła matkę[12]. Uczęszczała do szkoły powszechnej w rodzinnej miejscowości, a następnie na kursy Uniwersytetu Ludowego w pobliskiej Gaci[13][12]. Była członkiem Amatorskiego Zespołu Teatralnego w Markowej – grała m.in. rolę Matki Boskiej w jasełkach[12].
7 lipca 1935 wyszła za mąż za Józefa Ulmę[11]. Po ślubie poświęciła się pracy w domu i opiece nad dziećmi[12]. W ciągu dziewięciu lat małżeństwa rodzinie Ulmów urodziło się sześcioro dzieci: Stanisława (ur. 18 lipca 1936), Barbara (ur. 6 października 1937), Władysław (ur. 5 grudnia 1938), Franciszek (ur. 3 kwietnia 1940), Antoni (ur. 6 czerwca 1941) i Maria (ur. 16 września 1942)[12]. W momencie śmierci oczekiwała siódmego dziecka[14].
Pomoc Żydom
Podczas okupacji niemieckiej Ulmowie zaangażowali się w pomoc eksterminowanym Żydom. Prawdopodobnie w drugiej połowie 1942 rodzina przyjęła pod swój dach ośmioro żydowskich uciekinierów z rodzin Goldmanów/„Szallów”, Grünfeldów i Didnerów[9]. Ponadto Ulmowie pomogli innej żydowskiej rodzinie wybudować ziemiankę w pobliskim lesie, a następnie zaopatrywali jej mieszkańców w żywność i inne produkty[15].
Po pewnym czasie leśna ziemianka została odkryta przez Niemców, a czworo ukrywających się w niej Żydów (trzy kobiety i dziecko) zostało zamordowanych. Fakt udzielania przez Ulmę pomocy uciekinierom nie został wówczas ujawniony[15]. Z kolei pozostałych ośmioro Żydów ukrywało się w gospodarstwie Ulmów do wiosny 1944.
Śmierć
Osobny artykuł: Zbrodnia w Markowej (1944).
Miejsca pochówku rodziny Ulmów
Wiosną 1944 Ulmowie zostali zadenuncjowani przez granatowego policjanta Włodzimierza Lesia (przesiedleńca z Galicji wschodniej, lokalnie uważanego za „Ukraińca”[16]), który wcześniej pomagał ukrywać się rodzinie „Szallów”, ale następnie zagarnął ich majątek i zamierzał pozbyć się swiadków. 24 marca 1944 niemieccy żandarmi z posterunku w Łańcucie, którymi dowodził por. Eilert Dieken rozstrzelali Józefa Ulmę, a także jego żonę, będącą w zaawansowanej ciąży i szóstkę dzieci (8-letnią Stanisławę, 6-letnią Barbarę, 5-letniego Władysława, 4-letniego Franciszka, 3-letniego Antoniego i półtoraroczną Marię). Być może w czasie egzekucji Wiktoria zaczęła rodzić, gdyż świadek ekshumacji zeznał później, że po wykopaniu zwłok dostrzegł główkę i piersi noworodka wystające z jej narządów rodnych. W tym przypadku jednak bardziej prawdopodobny jest tzw. poród pośmiertny (trumienny) skoro powyższy fakt został dostrzeżony dopiero po kilku dniach od śmierci[14]. 5 września 2023 Stolica Apostolska wydała oświadczenie, w którym prefekt Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych kard. Marcello Semeraro stwierdził, iż siódme dziecko Ulmów urodziło się w chwili ich męczeństwa. Nie wiadomo jednak w jaki sposób kard. Semeraro wykluczył możliwość porodu pośmiertnego[17].
Razem z Ulmami zginęli również wszyscy ukrywani Żydzi[9].
Zostali pierwotnie zakopani przed domem[18], w następnym tygodniu ich ciała wydobyto i złożono do czterech trumien[19]. Pogrzeb odbył się 11 stycznia 1945 pod przewodnictwem proboszcza parafii św. Doroty w Markowej ks. Ewarysta Dębickiego, po czym zostali pochowani początkowo na cmentarzu w Markowej[18][20]. W dniach 30 marca – 1 kwietnia 2023 została dokonana ekshumacja ich szczątków, a następnie po beatyfikacji zostały one złożone do specjalnie przygotowanego sarkofagu, w bocznym ołtarzu poświęconym Matce Bożej kościoła św. Doroty w Markowej[21][22][18].
13 września 1995 Józef Ulma został wraz z żoną pośmiertnie odznaczony medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata[23][24][25]. Ponadto postanowieniem prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 25 stycznia 2010 małżeństwo Ulmów zostało pośmiertnie odznaczone Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[26].
Los Józefa Ulmy i jego rodziny stał się symbolem martyrologii Polaków mordowanych przez Niemców za niesienie pomocy Żydom[24].
Proces beatyfikacyjny
Z inicjatywy proboszcza parafii św. Doroty w Markowej – ks. Stanisława Lei podjęto starania w celu wyniesienia ich na ołtarze[4]. Po rozpoznaniu grupy męczenników II wojny światowej (w tym rodziny Ulmów) 17 września 2003 biskup pelpliński Jan Bernard Szlaga rozpoczął proces beatyfikacyjny na szczeblu diecezjalnym w ramach procesu drugiej grupy 122 męczenników II wojny światowej w diecezji pelplińskiej[27]. Odtąd przysługiwał im tytuł Sług Bożych. Wcześniej 23 lutego 2003 Stolica Apostolska wyraziła zgodę na rozpoczęcie tego procesu (tzw. nihil obstat)[27]. W archidiecezji przemyskiej odbył się proces rogatoryjny w celu zebrania zeznań świadków oraz dokumentacji dotyczącej męczeństwa rodziny Ulmów, który zakończył się 25 kwietnia 2008[28]. Proces na szczeblu diecezjalnym zakończył się 24 maja 2011[27]. 10 maja 2014 Stolica Apostolska wydała dekret o ważności procesu diecezjalnego[27].
Ze względu na wzrastającą opinię o męczeństwie rodziny Ulmów oraz podkreślenia przykładu ich życia i tragicznej śmierci, metropolita przemyski, abp Adam Szal 31 stycznia 2017 zwrócił się do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych o wyłączenie tego procesu z procesu grupy męczenników II wojny światowej. W tej sytuacji 20 lutego 2017 w archidiecezji przemyskiej otwarto nowy proces beatyfikacyjny Sług Bożych – Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich 7 dzieci, jako męczenników z powodu nienawiści do wiary[27][28][29]. Postulatorem procesu został mianowany ks. dr Witold Burda[30]. W czasie etapu diecezjalnego zostało przesłuchanych 11 świadków, z których dwie osoby byli to m.in. ich bliscy krewni. W lipcu 2020 ukończono prace nad liczącym 500 stron dokumentem tzw. Positio o męczeństwie Rodziny Ulmów, który złożono w 2021[27][28]. Następnie było ono 16 lutego 2021 przedmiotem oceny kolegium konsultorów historycznych Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych, po czym 22 lutego 2022 odbyła się sesja konsultorów teologicznych, która zaakceptowała dokumentację procesu[27].
6 grudnia 2022 odbyła się sesja biskupów i kardynałów Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych, która pozytywnie zaopiniowała propozycję wyniesienia ich na ołtarze jako męczenników, po której papież Franciszek promulgował 17 grudnia tegoż roku dekret o ich męczeństwie, otwierając drogę do ich beatyfikacji[31][32][33]. 14 lutego 2023 abp Adam Szal wyznaczył dzień 10 września 2023 jako datę uroczystości beatyfikacyjnej[34]. Uroczystej mszy świętej beatyfikacyjnej, która odbyła się na stadionie w Markowej przy specjalnie zbudowanym ołtarzu przewodniczył kard. Marcello Semeraro, który w wygłoszonej homilii powiedział m.in.[35]:
Rodzina Ulmów dołącza dziś do szlachetnego i bogatego grona synów i córek narodu polskiego, którzy w wiekach dawnych, ale też i we współczesnym czasie zostali wyniesieni do chwały ołtarzy jako Święci i Błogosławieni. Świadectwo ich życia jest przykładem i wzorem do naśladowania. Są nam też ofiarowani jako orędownicy u Pana Boga, abyśmy mogli powierzać im naszą codzienność, nasze nadzieje, radości, potrzeby i zmartwienia. Najświętszej Maryi Pannie, Królowej Polski, Świętym i Błogosławionym tego narodu, a od dziś wszyscy razem, publicznie, rodzinie Ulmów, zawierzamy gorącą modlitwę za rodzinę ludzką i o pokój w bliskiej Ukrainie.
Kard. Marcello Semeraro
W uroczystości beatyfikacji uczestniczyli m.in.: prymas Polski abp Wojciech Polak, przewodniczący Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki, naczelny rabin Polski Michael Schudrich, prezydent RP Andrzej Duda i premier Polski Mateusz Morawiecki[36]. Beatyfikacyjny wizerunek błogosławionych namalował Oleg Czyżowski[37]. Relikwiarz w formie monstrancji zawierający relikwie całej rodziny Ulmów zaprojektowała rzeźbiarka Agnieszka Stopyra-Żugaj[36]. Specjalną pieśń na tę uroczystość „Błogosławiona Rodzino Ulmów” skomponował ks. dr hab. Mieczysław Gniady do słów Moniki Maziarz[37].
Ich wspomnienie liturgiczne zostało wyznaczone na dzień 7 lipca (dzień zawarcia sakramentu małżeństwa)[37].
Upamiętnienie
- 24 marca 2004 odsłonięto w Markowej pomnik im poświęcony, na którym widnieje następujący napis[9][4]
RATUJĄC ŻYCIE INNYCH, ZŁOŻYLI W OFIERZE WŁASNE. JÓZEF ULMA, JEGO ŻONA, WIKTORIA ORAZ ICH DZIECI: STASIA, BASIA, WŁADZIU, FRANUŚ, ANTOŚ, MARYSIA, NIENARODZONE. UKRYWAJĄC OŚMIU STARSZYCH BRACI W WIERZE, ŻYDÓW Z RODZINY SZALLÓW I GOLDMANÓW, ZGINĘLI WRAZ Z NIMI W MARKOWEJ 24 III 1944 R. Z RĄK NIEMIECKIEJ ŻANDARMERII.
NIECH ICH OFIARA BĘDZIE WEZWANIEM DO SZACUNKU I OKAZYWANIA MIŁOŚCI KAŻDEMU CZŁOWIEKOWI! BYLI SYNAMI I CÓRKAMI TEJ ZIEMI POZOSTAJĄ W NASZYM SERCU.
SPOŁECZNOŚĆ MARKOWEJ, 24 III 2004 R.
- Od 23 marca 2006 Szkoła Podstawowa w Markowej nosi imię Sług Bożych rodziny Ulmów[38]. Przy głównym wejściu do szkoły wmurowano tablicę pamiątkową o następującej treści[38]:
Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich. (J 15, 13)
SZKOŁA PODSTAWOWA w MARKOWEJ im. Sług Bożych RODZINY ULMÓW MARKOWA, 24 marca 2006 r.
- 24 marca 2010 w Warszawie Instytut Pamięci Narodowej zaprezentował specjalną wystawę „Samarytanie z Markowej. Ulmowie – Polacy zamordowani przez Niemców za pomoc Żydom” im poświęconą[39]
- 15 marca 2012 Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu okolicznościowe monety Polacy ratujący Żydów – rodzina Ulmów, Kowalskich, Baranków: srebrną o nominale 20 zł z ich podobizną w nakładzie 40 000 sztuk oraz złotą o nominale 2 zł z podobizną Wiktorii Ulmy z dzieckiem na ręku w nakładzie 800 000 sztuk[40]
- Uchwałą Rady Miasta Łańcuta z dnia 17 grudnia 2013 jedna z ulic w tym mieście otrzymała imię Rodziny Ulmów[41]. Również w Ostrołęce jedna z ulic nosi ich imię[42]. Ponadto od 2017 jedno z rond w Rzeszowie nosi ich imię[43]
- 17 marca 2016 zostało uroczyście otwarte przez prezydenta Polski Andrzeja Dudę Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej w Markowej[44]
- Od 6 sierpnia 2016 w Markowej działa Fundacja im. Rodziny Ulmów „SOAR”, mająca na celu upamiętnienie ich bohaterstwa i odwagi, a także innych Polaków ratujących Żydów[45]
- Z inicjatywy prezydenta RP Andrzeja Dudy od 2018 dzień 24 marca został ustanowiony jako Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, który nawiązuje do tragicznej historii Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci, którzy to 24 marca 1944 zostali zamordowani przez Niemców[46]
- Poczta Polska 24 marca 2019 wprowadziła do obiegu znaczek pocztowy o nominale 3,30 zł z wizerunkiem rodziny Ulmów w nakładzie 160 000 sztuk w serii Polacy ratujący Żydów (wraz z kopertą FDC)[47] oraz 10 września 2023 z okazji ich beatyfikacji inny znaczek pocztowy o nominale 3,90 zł w nakładzie 120 000 sztuk, projektu Jarosława Ochendzana (wraz z kopertą FDC)[48]
- 13 lipca 2023 na Dworcu Centralnym w Warszawie zaprezentowano lokomotywę serii EU44 w okolicznościowej okleinie, upamiętniającej historię rodziny Ulmów. Lokomotywa ta przez następne miesiące prowadziła pociągi na trasie Warszawa – Berlin oraz Przemyśl – Berlin[49]
- Od 30 sierpnia 2023 dworzec PKP w Łańcucie nosi imię rodziny Ulmów. Na terenie tego dworca odsłonięto tablicę pamiątkową oraz mural autorstwa Arkadiusza Andrejkowa im poświęcony[50]. Inny mural im poświęcony tegoż autora odsłonięto 28 września 2023 w Rzeszowie przy ulicy Gałęzowskiego[51], a w październiku 2023 w Markowej – deskal[52]
- Z okazji ich beatyfikacji odbyło się szereg okolicznościowych przedsięwzięć im poświęconych, m.in.: 7 września 2023 na pl. Grzybowskim w Warszawie zaprezentowano widowisko „Kantata dla Aniołów”; 9 września 2023 w Filharmonii Podkarpackiej w Rzeszowie odbyło się misterium multimedialne „Przerwane dzieciństwo”; od 10 września do 10 listopada 2023 w czterech miastach (Gdańsku, Warszawie, Pelplinie i Wałbrzychu) odbyły się koncerty „Nie ma większej miłości – w hołdzie Rodzinie Ulmów”; od 8 września do 15 października 2023 w galerii „Okno na Kulturę” w Warszawie zaprezentowana została wystawa „Ulmowie. Nie ma większej miłości”, a od 13 lipca 2023 w holu głównym Dworca Centralnego w Warszawie prezentowana była wystawa „Samarytanie z Markowej”[53]
- 16 września 2023 w Pilźnie na budynku przy ul. 3 Maja 178 została odsłonięta tablica upamiętniająca bł. Józefa Ulmę, który w latach 1929–1930 był uczniem Państwowej Szkoły Rolniczej (obecnie firma MET-CHEM) o następującej treści[54]:
Ratując życie innych, złożyli w ofierze własne
PAMIĘCI BŁ. JÓZEFA ULMY Z MARKOWEJ, KTÓRY W LATACH 1929 - 1930 UCZĘSZCZAŁ DO MIESZCZĄCEJ SIĘ W TYM BUDYNKU PAŃSTWOWEJ SZKOŁY ROLNICZEJ, ZAMORDOWANEGO PRZEZ NIEMCÓW WRAZ Z CAŁĄ RODZINĄ ZA RATOWANIE ŻYDÓW W DNIU 24.03.1944 r.Na okoliczność beatyfikacji tablicę ufundowała firma „MET-CHEM”
16.09.2023 r.
- 6 marca 2024 w ogrodach watykańskich posadzono jabłoń dedykowaną rodzinie Ulmów, która została zaszczepiona przez Józefa Ulmę[55]
- 24 marca 2024 port lotniczy Rzeszów-Jasionka otrzymał imię Rodziny Ulmów[56]
Filmografia
Powstało kilka filmów dokumentalnych im poświęconych:
 Filmy | ||
| Rok | Tytuł | Reżyseria |
| 2004 | Cena życia[57] | Andrzej Baczyński |
| 2009 | Świat Józefa[58] | Rafał Wieczyński |
| 2014 | Ulmowie. Świadectwo sprawiedliwych[59] | Dariusz Walusiak |
| 2023 | Historia jednej zbrodni[60] | Mariusz Pilis |
| Przykazanie miłości. Historia rodziny Ulmów z Markowej[61] | Marta Pietrasiewicz | |
| Ulmowie. Błogosławiona rodzina[62] | Dariusz Walusiak | |
Zobacz też
- Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
- Polscy święci i błogosławieni
- Modlitwa za pośrednictwem świętego
Uwagi
- ↑ a b c W imieniu papieża Franciszka, ceremonii beatyfikacji przewodniczył kard. Marcello Semeraro, prefekt Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych.
- ↑ Stolica Apostolska wydała oświadczenie, w którym prefekt Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych kard. Marcello Semeraro stwierdził, iż siódme dziecko Ulmów urodziło się w chwili ich męczeństwa[1].
Przypisy
- ↑ a b Kard. Semeraro: Najmłodsze dziecko Ulmów będzie beatyfikowane jako narodzone [online], gosc.pl, 5 września 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-09-05] .
- ↑ Mogiła zbiorowa Ulmów – ofiar terroru [online], groby.radaopwim.gov.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-04-18] .
- ↑ Szpytma 2023 ↓, s. 4.
- ↑ a b c d e f g h i j MateuszM. Szpytma MateuszM., Samarytanie z Markowej. Słudzy Boży Ulmowie – rodzina, która oddała swoje życie za pomoc Żydom, [w:] Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie [online], nikidw.edu.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-09-06] .
- ↑ Szpytma 2023 ↓, s. 5.
- ↑ a b c IgnacyI. Soler IgnacyI., Rodzina Ulmów: siedmiu męczenników wiary chrześcijańskiej [online], omnesmag.com, 20 grudnia 2022 [zarchiwizowane z adresu 2023-05-31] .
- ↑ a b StanisławS. Jamrozek StanisławS., Informacje ogólne. Józef i Wiktoria Ulma z dziećmi [online], meczennicy.pelplin.pl [zarchiwizowane z adresu 2014-11-29] .
- ↑ Szpytma 2023 ↓, s. 5–6.
- ↑ a b c d MateuszM. Szpytma MateuszM., Oddali życie za bliźnich. Bohaterska rodzina Ulmów zginęła za ukrywanie Żydów, „Nasz Dziennik”, 72 (2482), 25 marca 2006 [zarchiwizowane z adresu 2022-12-22] .
- ↑ PrzemysławP. Grabowski PrzemysławP., Uroczystości 95-lecia Związku Młodzieży Wiejskiej. Wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma prezentuje legitymację członkowską Stronnictwa Ludowego bł. Józefa Ulmy [online], twitter.com, 2 grudnia 2023 [zarchiwizowane z adresu 2024-01-24] .
- ↑ a b Szpytma 2023 ↓.
- ↑ a b c d e IgnacyI. Soler IgnacyI., Rodzina Ulmów: siedmiu męczenników wiary chrześcijańskiej [online], omnesmag.com, 20 grudnia 2022 [zarchiwizowane z adresu 2023-05-31] .
- ↑ MateuszM. Szpytma MateuszM., Kaźń rodziny Ulmów. Polska rodzina zamordowana za ratowanie Żydów [online], historia.interia.pl, 24 marca 2014 [zarchiwizowane z adresu 2023-04-24] .
- ↑ a b MateuszM. Szpytma MateuszM., Oddali życie za bliźnich. Bohaterska rodzina Ulmów zginęła za ukrywanie Żydów, „Nasz Dziennik”, 72 (2482), 25 marca 2006 [zarchiwizowane z adresu 2022-12-22] .
- ↑ a b Józef Ulma pomagał także innej żydowskiej rodzinie [online], polskieradio.pl, 14 marca 2012 [zarchiwizowane z adresu 2021-12-12] .
- ↑ MateuszM. Szpytma MateuszM., Obchody 62 rocznicy zbrodni na rodzinie Ulmów, [w:] Instytut Pamięci Narodowej [online], ipn.gov.pl, 23 marca 2006 [zarchiwizowane z adresu 2022-12-17] .
- ↑ Kard. Semeraro: Najmłodsze dziecko Ulmów będzie beatyfikowane jako narodzone [online], gosc.pl, 5 września 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-09-05] .
- ↑ a b c Jak będzie wyglądać beatyfikacja rodziny Ulmów? Organizatorzy spodziewają się 20 tys. uczestników [online], opoka.org.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-05-18] .
- ↑ Szpytma 2023 ↓, s. 11.
- ↑ Grób rodziny Ulmów na cmentarzu parafialnym w Markowej [online], radiomaryja.pl, 21 marca 2021 [zarchiwizowane z adresu 2021-03-24] .
- ↑ MaciejM. Flader MaciejM., Markowa, Przemyśl: przeprowadzono ekshumację szczątków rodziny Ulmów [online], niedziela.pl, 5 kwietnia 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-04-07] .
- ↑ Dwa rodzaje relikwiarzy rodziny Ulmów i błogosławione nienarodzone dziecko. To pierwszy taki przypadek w historii [online], deon.pl, 5 kwietnia 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-05-21] .
- ↑ IsraelI. Gutman IsraelI., Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu: Polska, t. II, Kraków: Jad Waszem, 2009, s. 777, ISBN 978-83-87832-59-9 .
- ↑ a b Jozef & Wiktoria Ulma [online], yadvashem.org [zarchiwizowane z adresu 2023-03-30] (ang.).
- ↑ Uhonorowanie Wiktorii i Józefa Ulmów medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, [w:] Muzeum Historii Polski [online], muzhp.pl, 13 września 1995 [zarchiwizowane z adresu 2023-08-21] .
- ↑ M.P. z 2010 r. nr 31, poz. 423.
- ↑ a b c d e f g ~ 1944 ~ Józef and Viktoria Ulma and their seven children [online], newsaints.faithweb.com [dostęp 2023-08-19] (ang.).
- ↑ a b c Działania towarzyszące procesowi beatyfikacyjnemu rodziny Ulmów [online], portalsamorzadowy.pl, 7 lipca 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-08-19] .
- ↑ KrzysztofK. Rzepka KrzysztofK., Proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów będzie prowadzony przez Archidiecezję Przemyską, [w:] Archidiecezja przemyska [online], przemyska.pl, 8 marca 2017 [zarchiwizowane z adresu 2023-06-10] .
- ↑ Postulator procesu Rodziny Ulmów: drogą do ich świętości była codzienność [online], misyjne.pl, 20 marca 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-04-07] .
- ↑ Promulgazione di Decreti del Dicastero delle Cause dei Santi, 17.12.2022 [online], press.vatican.va, 17 grudnia 2022 [zarchiwizowane z adresu 2023-02-05] (wł.).
- ↑ Papież zatwierdził 16 dekretów beatyfikacyjnych 24 sług Bożych z 9 krajów [online], niedziela.pl, 17 grudnia 2022 [zarchiwizowane z adresu 2023-08-19] .
- ↑ KrzysztofK. Tadej KrzysztofK., Rodzina Ulmów będzie beatyfikowana! [online], niedziela.pl, 17 grudnia 2022 [zarchiwizowane z adresu 2023-06-10] .
- ↑ BartoszB. Rajnowski BartoszB., Komunikat o dacie i miejscu beatyfikacji Rodziny Ulmów, [w:] Archidiecezja przemyska [online], przemyska.pl, 14 lutego 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-06-10] .
- ↑ MarcelloM. Semeraro MarcelloM., Homilia kard. Marcello Semeraro podczas beatyfikacji rodziny Ulmów [online], ekai.pl, 10 września 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-09-11] .
- ↑ a b W Markowej na Podkarpaciu odbyła się beatyfikacja rodziny Ulmów [online], ekai.pl, 10 września 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-09-11] .
- ↑ a b c Beatyfikacja Rodziny Ulmów – jak będzie wyglądała liturgia 10 września? [online], ekai.pl, 10 sierpnia 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-09-10] .
- ↑ a b Patron szkoły, [w:] Szkoła Podstawowa im. Sług Bożych Rodziny Ulmów w Markowej [online], spmarkowa.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-08-21] .
- ↑ Wystawa „Samarytanie z Markowej. Ulmowie – Polacy zamordowani przez Niemców za pomoc Żydom”, [w:] Instytut Pamięci Narodowej [online], ipn.gov.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-08-18] .
- ↑ Polacy ratujący Żydów– rodzina Ulmów, Kowalskich, Baranków, [w:] Narodowy Bank Polski [online], nbp.pl, 15 marca 2012 [zarchiwizowane z adresu 2023-08-22] .
- ↑ KatarzynaK. Pilch KatarzynaK., Pierwsza w Polsce ulica imienia rodziny Ulmów jest w naszym mieście, [w:] Miasto Łańcut [online], lancut.pl, 14 marca 2014 [zarchiwizowane z adresu 2023-08-21] .
- ↑ Ulice. Ostrołęka ul. Rodziny Ulmów [online], ulice.nieopodal.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-08-21] .
- ↑ MarcinM. Kobiałka MarcinM., Rondo w ciągu ul. Lubelskiej nazwano imieniem Rodziny Ulmów [zdjęcia] [online], rzeszow-news.pl, 7 lipca 2017 [zarchiwizowane z adresu 2021-02-28] .
- ↑ Uroczystość otwarcia Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów w Markowej [online], dzieje.pl, 17 marca 2016 [zarchiwizowane z adresu 2022-12-22] .
- ↑ Statut, [w:] Fundacja im. Rodziny Ulmów „SOAR” [online], fundacjasoar.pl [zarchiwizowane z adresu 2021-11-29] .
- ↑ Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką [online], prezydent.pl, 24 marca 2018 [zarchiwizowane z adresu 2022-01-24] .
- ↑ 2019.03.24 Polacy ratujący Żydów, [w:] Katalog Znaków Pocztowych [online], kzp.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-06-07] .
- ↑ Beatyfikacja Rodziny Ulmów, [w:] Katalog Znaków Pocztowych [online], kzp.pl, 10 września 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-09-11] .
- ↑ MaciejM. Replewicz MaciejM., Lokomotywa z grafikami o beatyfikacji rodziny Ulmów. Zaprezentowana na Dworcu Centralnym [WIDEO] [online], pap.pl, 13 lipca 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-07-13] .
- ↑ Podkarpackie. Dworzec PKP w Łańcucie nosi imię rodziny Ulmów [NASZE WIDEO] [online], pap.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-09-20] .
- ↑ W Rzeszowie powstał mural upamiętniający rodzinę Ulmów, [w:] Ministerstwo Edukacji i Nauki [online], gov.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-11-07] .
- ↑ MonikaM. Tarka-Kilen MonikaM., Sanocki artysta uhonorował wyjątkowym malowidłem w Markowej błogosławioną rodzinę Ulmów [online], scenakultury.pl, 3 listopada 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-11-07] .
- ↑ Nie ma większej miłości – Beatyfikacja Rodziny Ulmów 10.09.2023 [online], niepodlegla.gov.pl, 7 lipca 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-09-10] .
- ↑ BeataB. Malec-Suwara BeataB., W Pilźnie odsłonięto tablicę pamięci bł. Józefa Ulmy z Markowej [online], tarnow.gosc.pl, 17 września 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-09-20] .
- ↑ W Ogrodach Watykańskich zasadzono jabłoń dla uczczenia męczeństwa Ulmów [online], ulmowie.pl, 10 marca 2024 [zarchiwizowane z adresu 2024-03-26] .
- ↑ Lotnisku w Jasionce nadano imię Rodziny Ulmów [online], rzeszowairport.pl, 24 marca 2024 [zarchiwizowane z adresu 2024-03-25] .
- ↑ Cena życia [online], filmpolski.pl [zarchiwizowane z adresu 2021-12-05] .
- ↑ Świat Józefa [online], filmpolski.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-06-12] .
- ↑ Ulmowie. Świadectwo sprawiedliwych [online], filmpolski.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-01-21] .
- ↑ Historia jednej zbrodni [online], filmpolski.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-07-29] .
- ↑ Przykazanie miłości. Historia rodziny Ulmów z Markowej [online], filmpolski.pl [zarchiwizowane z adresu 2024-03-26] .
- ↑ Ulmowie. Błogosławiona rodzina [online], rafaelfilm.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-12-31] .
Bibliografia
- MateuszM. Szpytma MateuszM., Samarytanie z Markowej. Słudzy Boży Ulmowie – rodzina, która oddała swoje życie za pomoc Żydom. (PDF) [online], olimpiada.mzsp.pl, 17 marca 2023 [zarchiwizowane z adresu 2023-08-19] .
Linki zewnętrzne
- Rodzina Ulmów z Markowej, [w:] Instytut Pamięci Narodowej [online], rodzinaulmow.ipn.gov.pl [dostęp 2023-09-06] .
- KlaraK. Jackl KlaraK., Historia rodziny Ulmów [online], sprawiedliwi.org.pl, marzec 2019 [zarchiwizowane z adresu 2023-03-30] .
- MateuszM. Szpytma MateuszM., Kaźń rodziny Ulmów. Polska rodzina zamordowana za ratowanie Żydów [online], historia.interia.pl, 24 marca 2014 [zarchiwizowane z adresu 2023-04-24] .
