Sejny

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Sejny (ujednoznacznienie).

Sejny

miasto i gmina
Ulica Piłsudskiego w Sejnach
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	sejneński
Burmistrz	Dorian Krause
Powierzchnia	4,49[1] km²
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość	5024[1] 1119[1] os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	16-500
Tablice rejestracyjne	BSE
Położenie na mapie powiatu sejneńskiego Sejny
Położenie na mapie Polski Sejny
Położenie na mapie województwa podlaskiego Sejny
54°06′24″N 23°20′55″E/54,106667 23,348611
TERC (TERYT)	2009011
SIMC	0977918
Urząd miejski ul. Piłsudskiego 25 16-500 Sejny
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
BIP

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Sejny

Sejny (lit. Seinai) – miasto powiatowe w północno-wschodniej części województwa podlaskiego, w powiecie sejneńskim. Położone na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, nad Marychą (lewy dopływ Czarnej Hańczy).

Według danych z 31 grudnia 2019 Sejny liczyły 5260 mieszkańców. Są najmniejszym miastem powiatowym w Polsce^[2].

Sejny leżą na historycznej Suwalszczyźnie^[3], na obszarze dawnej Jaćwieży^[4]. Prywatne miasto duchowne położone było w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim w województwie trockim^[5].

Położenie

Sejny zajmują obszar 4,49 km² (2002)^[6], w tym:

• użytki rolne: 65%
• użytki leśne: 2%

Miasto zajmuje obszar 4,49 km² (1 stycznia 2011)^[7], stanowiąc 0,52% powierzchni powiatu.

Niedaleko Sejn znajduje się przejście graniczne z Litwą.

W latach 1975–1998 w województwie suwalskim.

Pochodzenie nazwy

Jerzy Grodziński, który w latach 1593–1602 założył nad rzeką Sejną miasteczko, nazwał je od swojego imienia Juriewo. Ta nazwa jednak się nie przyjęła – miasteczko nazwano Sejny od przepływającej przez nie rzeki (dziś Marycha). Słowo seina w języku jaćwieskim oznacza trawy porastające w tamtym czasie bujnie brzegi i zakola rzeki. Z języka jaćwieskiego wywodzi się więcej nazw (jezior, miejscowości itd.) w okolicach miasta.

Warunki naturalne

Klimat umiarkowany ciepły, przechodzący w kontynentalny.

Historia

• w 1422 roku Suwalszczyzna weszła w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego
• 22 grudnia 1522 roku ziemię nad Sejną otrzymał od króla Zygmunta I jego dworzanin, kniaź Iwan Wiśniowiecki hetman wojsk królewskich, który wzniósł w nim dwór, odziedziczony przez kolejno jego syna Dymitra, drugiego syna Andrzeja, a potem jego córkę Annę z mężem Mikołajem Sapiehą
• 1593 rok Jerzy Grodziński, leśniczy przełomski i starosta przeroski, kupił dwór od Sapiehów i w latach 1593–1602 założył przy nim miasteczko, które w późniejszym czasie nazwano Sejny
• 1602 rok Sejny jako miasto prywatne Grodziński zapisuje sprowadzonym z Wilna dominikanom
• z Sejnami jako starosta związany był Jan Kostka^[8][9], herbu Dąbrowa, zm. w 1623 r, syn Krzysztofa i Anny Pileckiej,
• 1655–1660 spalone i zniszczone przez Szwedów
• ponowny rozwój w 2. poł. XVIII w., kiedy zbudowano murowany ratusz i drewniane hale targowe na 21 kramów. Dominikanie organizowali wówczas słynne odpusty, na które przybywało ok. 20 tysięcy wiernych.
• od 1795 w zaborze pruskim po III rozbiorze Polski, rok później, gdy władze pruskie skonfiskowały dobra zakonne, Sejny stały się miastem królewskim
• 1804 – kasacja klasztoru, władze pruskie przenoszą zakonników do Różanegostoku
• od 1807 w Księstwie Warszawskim
• od 1807 do 1925 Sejny są siedzibą powiatu wigierskiego^[10]
• od 1815 w Królestwie Polskim zaboru rosyjskiego^[11]
• w latach 1818–1925 siedziba biskupstwa augustowskiego (wigierskiego)
• 1818 r. – wielki pożar miasta i w latach następnych przebudowa, która ukształtowała jego dzisiejszy wygląd
• 1914-1918 – wycofanie się wojsk rosyjskich i okupacja niemiecka Sejn
• 23–28 sierpnia 1919 r. – powstanie sejneńskie
• 19 lipca 1920 r. – zajęcie Sejn przez wojska litewskie przy współdziałaniu z bolszewikami

 Osobny artykuł: Bitwa o Sejny.

• wrzesień 1920 r. – odbicie i odzyskanie Sejn przez wojska polskie
• do września 1939 r. na obszarze powiatu suwalskiego województwa białostockiego w II RP
• do września 1939 r. garnizon macierzysty Batalionu KOP „Sejny”
• 1939-1944 – okupacja niemiecka Sejn
• 1944 r. – zdobycie Sejn przez Armię Czerwoną i powrót miasta w granice Polski (PRL)
• w latach 1807–1925, 1956–1975 i od roku 1999 miasto powiatowe
• w okresie PRL-u (lata 1945–1989) miasto nie zanotowało większego rozwoju. Powstały tylko dwa liczące się zakłady przemysłowe: Zakład Mleczarski i Państwowy Ośrodek Maszynowy
• 1969 – odsłonięcie Pomnika Braterstwa Broni na Placu Centralnym^[12].

Demografia

31 grudnia 2012 roku miasto liczyło 5641 mieszkańców^[13].

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	5641	100	2960	52,47	2681	47,53
powierzchnia	4,49 km²
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1256,35		659,24		597,10

Około 8% populacji stanowią Litwini^[14].

• Piramida wieku mieszkańców Sejn w 2014 roku^[15].
  

Wielonarodowość i wielokulturowość

Sejny od wieków zamieszkują nie tylko Polacy. Gdy zostało założone, dla rozpowszechnienia handlu i przemysłu, sprowadzono Żydów, którzy zasiedlali je do II wojny światowej (w 1897 roku stanowili 50% mieszkańców^[16], a w 1931 24%^[17]). Mieszkali i nadal mieszkają w Sejnach także Litwini (7,9%)^[18]. Miasto zamieszkiwali również Rosjanie, Niemcy, Białorusini oraz wiele innych. Każda z tych narodowości wniosła do życia miasta własną kulturę i tradycję^[19].

Litwini

W Sejnach znajduje się konsulat Republiki Litewskiej, działa szkoła podstawowa i gimnazjum z litewskim językiem nauczania Žiburys („Światełko”), która prowadzi także przedszkole.

Historyczna i współczesna struktura ludności

Według spisu rosyjskiego z 1897 r. struktura ludności była następująca^[16]:

• Żydzi – 50.8% (1,918);
• Polacy – 40.4% (1,528);
• Litwini – 4.2% (160);
• Rosjanie – 2.5% (95);
• Niemcy – 2.0% (75);
• 1 Białorusin i 1 Tatar

Według spisu polskiego z 1921 r.^[20]:

• Polacy – 76.0% (1,714);
• Żydzi – 17.7% (399);
• Litwini – 5.0% (112);
• Rosjanie – 0.7% (15);
• Niemcy – 0.5% (12);
• Białorusini – 0.1% (2)

Według spisu polskiego z 2002 r.^[21]:

• Polacy – 90.9% (5,466);
• Litwini – 7.9% (474);
• Rosjanie – 0.2% (12);
• Inni – 1.0% (58).

Gospodarka

W Sejnach rozwija się przemysł spożywczy. Największym zakładem tej branży jest mleczarnia Sejnmlek z zakładem serowarskim i proszkownią, która stanowi część Spółdzielni Mleczarskiej Mlekpol^[22]. Ponadto mieści się tu gorzelnia i zakłady drzewne. Tradycje spółdzielczości kontynuuje Bank Spółdzielczy^[23]. Oprócz niego w mieście działa oddział PKO BP^[24].

Transport

Miasto położone jest przy drodze krajowej nr 16 prowadzącej do granicy z Litwą (w Ogrodnikach). Ma dobre połączenie drogowe z Augustowem i Suwałkami. Przewozy autobusowe zapewnia przedsiębiorstwo PKS Suwałki.

Zabytki

Rejestr zabytków

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty^[25]:

• część miasta, XVI/XVII, XIX w. (nr rej.: 74 z 24.11.1956 oraz 19 z 23.02.1979)
• zespół klasztorny dominikanów (nr rej.: 1 z 9.02.1979):
  • Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, 1610–19, 1760 (nr rej.: 40 z 19.03.1956)
  • klasztor, 1619–1706, pocz. XIX, XX w. (nr rej.: 41 z 19.03.1956)
  • ogrodzenie z bramami, XVII w.
• kościół poewangelicki, obecnie kościół Matki Boskiej Częstochowskiej, poł. XIX w. (nr rej.: 658 z 10.03.1989)
• Kaplica św. Agaty (nr rej.: 379 z 17.05.1983) – kaplica postawiona na placu św. Agaty przed bazyliką, zbudowana około 1789 r. z fundacji parafian. Na jej postawienie wpływ miały liczne pożary nawiedzające miasto. W kaplicy znajduje się obraz św. Agaty z połowy XVIII w. Fresk na sklepieniu wyobrażający „Kuszenie Chrystusa” namalował w latach 50. XX wieku Stanisław Kaźmierczyk. Na dachu stoi figura św. Agaty wykonana w drewnie lipowym w 1828. Kute ogrodzenie budowli w 1904 jest dziełem miejscowych rzemieślników.
• Synagoga zbudowana na miejscu Starej Synagogi (nr rej.: 171 z 20.04.1960 oraz 37 z 23.05.1979)
• Biała Synagoga z lat 1860–1870 (nr rej.: 170 z 20.04.1960 oraz 15 z 19.02.1979)
• cmentarz rzymskokatolicki „stary”, 1. połowa XIX w., ul. Głowackiego (nr rej.: 519 z 23.07.1986)
  • kaplica rodziny Wolmerów, 1830 (nr rej.: 378 z 17.03.1983)
  • ogrodzenie z bramami, XIX w.
• ratusz miejski z 1846 (nr rej.: 177 z 15.02.1962 oraz 14 z 17.02.1979)
• poczta, ul. Piłsudskiego 35, koniec XIX w. (nr rej.: 1011 z 14.10.1994)
• dawny pałac biskupi, obecnie dom mieszkalny, ul. Piłsudskiego 28, 1841 (nr rej.: 377 z 17.03.1983)

Inne obiekty

• figura Matki Bożej Sejneńskiej słynąca wieloma cudami i łaskami. Sprowadzona do Sejn w 1602, jej koronacja odbyła się 7 września 1975
• pomnik powstania sejneńskiego
• pomnik Antanasa Baranauskasa
• pomnik wdzięczności poległym w walce
• kamienice w centrum

Poza tym w Sejnach znajduje się Muzeum Ziemi Sejneńskiej w którym eksponowane są zbiory archeologiczne, numizmatyczne, dominikanów i biskupów w Sejnach.

Kultura

W Sejnach odbywa się m.in. Międzynarodowy Koncert Organowy Młodych i Baltic-Satelid. Ponadto działa ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”, który przekazuje historię, kulturę, tradycje i wielonarodowość Sejn. W 2023 otwarto w mieście Muzeum Kresów Rzeczypospolitej Obojga Narodów^[26].

W 2006 roku powstała orkiestra dęta przy OSP Sejny.

Wspólnoty wyznaniowe

 Osobny artykuł: Sejny (stolica biskupia).

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Sejnach
• Wschodni Kościół Staroobrzędowy – Diaspora^[27]

Sport

W mieście działa piłkarski klub sportowy Sejneński Klub Sportowy Pomorzanka, założony 1 września 1957 roku i używający barw czerwono-czarnych. Drużyna mecze rozgrywa na stadionie miejskim przy ul. Konarskiego 23A, mieszczącym 1000 widzów^[28]. Trenerem jest Karol Piaścik. Obecnie Pomorzanka Sejny występuje w klasie okręgowej w grupie podlaskiej. Posiada drużyny młodzieżowe: juniorów młodszych, żaków i orlików. W swojej historii klub używał nazw:

• 1955 – 1957 – Pogoń Sejny
• IV 1958 – VI 1959 – Iskra Sejny (w prasie jako Pogoń)
• VII 1959 – 1966 – LZS Sejny (Ludowy Zespół Sportowy)
• 1966/1967 – LKS Sejny (Ludowy Klub Sportowy)
• 1967/1968 – MLKS Pomorzanka Sejny (Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy)
• 2004 – SKS Pomorzanka Sejny (Sejneński Klub Sportowy)

Sejny w mediach i utworach

• Do Sejn – utwór Lonstara z płyty Co to jest to country.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie: Onikszty^{[potrzebny przypis]}

Zobacz też

• Stary cmentarz żydowski w Sejnach
• Nowy cmentarz żydowski w Sejnach
• Diecezja augustowska
• Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Sejnach

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Sejny, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 416 .
• Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona