Szablak szkocki
| Sympetrum danae[1] | |||||
| (Sulzer, 1776) | |||||
 Samiec | |||||
 Młoda samica | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | eukarionty | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||||
| Typ | stawonogi | ||||
| Gromada | owady | ||||
| Podgromada | uskrzydlone | ||||
| Rząd | ważki | ||||
| Podrząd | |||||
| Nadrodzina | Libelluloidea | ||||
| Rodzaj | Sympetrum | ||||
| Gatunek | szablak szkocki | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||||
 najmniejszej troski | |||||
| |||||
| |||||
Szablak szkocki, szablak czarny (Sympetrum danae) – gatunek ważki różnoskrzydłej, najmniejszy przedstawiciel rodziny ważkowatych (Libellulidae)[4].
Charakterystyka
Osiąga długość 29–34 mm (czasem 35 mm[5]) i rozpiętość skrzydeł 45–54 mm (czasem 55 mm[5]). Wykazuje dymorfizm płciowy[4]. Dojrzałe samce są prawie całkowicie czarne, jedynie na bokach ich tułowia wyróżniają się jasne, ukośne paski. Młode osobniki są żółto-brązowe z czarnymi pasami na bokach tułowia i spodzie odwłoka. Na skrzydłach widnieją typowe dla szablaków zażółcenia[6].
Larwy mają krótkie, krępe ciało o lekko zaznaczonym spłaszczeniu grzbieto-brzusznym. Typową dla nich cechą jest łyżkowata maska zakrywająca przednią część ciała oraz szczeciny na podbródku i głaszczkach wargowych[7].
Występowanie i ekologia
Jest szeroko rozpowszechniony, występuje licznie na północnych obszarach Europy i Azji oraz w Ameryce Północnej. W Polsce spotykany na terenie całego kraju, także w górach[8]. Jest tyrfofilny, zasiedla wody stojące i kwaśne. Preferuje zwłaszcza torfowiska sfagnowe, turzycowiska i śródleśne bagna, obrzeża zbiorników dystroficznych, ale również inne zbiorniki charakteryzujące się bogatą roślinnością[9].
Imagines pojawiają na początku sierpnia, a najliczniej występują w połowie września[10], są drapieżnikami polującymi na inne owady[9], a ich wrogami są głównie ptaki i płazy oraz także pająki[11].
Rozmnażanie
Jak wszystkie ważki, odznacza się skomplikowanymi zachowaniami godowymi. Pojawiający się na terytorium samicy samiec zachęca ją do połączenia się w parę, a następnie przekłada nasienie z otworu płciowego do wtórnego narządu kopulacyjnego. Do kopulacji dochodzi w szczególnej pozycji tak zwanego pierścienia kopulacyjnego. Samiec za pomocą przysadek odwłokowych trzyma za głowę samicę, która zaczepia się odwłokiem o jego narządy kopulacyjne. Samice, nadal połączone w parę z samcem, składają jaja uderzając odwłokiem o powierzchnię wody[4].
Cykl życiowy tego gatunku charakteryzuje się długą diapauzą w stadium jaj i szybkim rozwojem larw, które w poszukiwaniu ofiar przetrząsają osady denne lub zbierają zwierzęta z obrostów peryfitonu[7].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Sympetrum danae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j D. Paulson, M. Schorr & C. Deliry: World Odonata List. 2022-03-31. [dostęp 2022-04-02]. (ang.).
- ↑ Sympetrum danae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Richard Robinson Askew: The dragonflies of Europe. Harley Books, 2004. ISBN 978-0946589753. (ang.).
- ↑ a b Jacek Wendzonka. Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski (pdf). „Odonatrix – Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego”. 1 (Suplement), czerwiec 2005. ISSN 1733-8239.
- ↑ Heiko Bellmann: Ważki. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-706-1.
- ↑ a b H. Heidemann, R. Seidenbusch: Die Libellenlarven Deutschlands und Frankreichs. Handbuch für Exuviensammler. Keltern: Verlag Erna Bauer, 1993. (niem.).
- ↑ Ewa Miłaczewska: Szablak czarny (szkocki) Sympetrum danae. [w:] wazki.pl [on-line]. [dostęp 2022-05-23].
- ↑ a b Rafał Bernard, Paweł Buczyński, Grzegorz Tończyk, Jacek Wendzonka: Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2009. ISBN 978-83-61320-54-8.
- ↑ A. Łabędzki. Ważki różnoskrzydłe (Odonata. Anisoptera) jako czynnik redukujący szkodliwą entomofaunę leśną. „Wiadomości Entomologiczne”. 13 (1), 1994.
- ↑ Philip S. Corbet: Dragonflies: behaviour and ecology of Odonata. Colchester: Harley Books, 1999. ISBN 978-9004278608. (ang.).
