Timoleon

Timoleon (gr. Τιμολέων od τιμή 'cześć, szacunek, obawa' i λέων 'lew', ur.?, zm. około 336 p.n.e. w Syrakuzach) – wódz i polityk koryncki.

W Koryncie

Pochodził z możnego, arystokratycznego rodu. Był wrogiem tyranii. W 364 p.n.e. przyczynił się do zabójstwa brata Timofanesa, który pragnął zostać tyranem Koryntu. Według Plutarcha z Cheronei Timoleon usiłował najpierw perswazją wpłynąć na brata, na co ten odpowiedział kpinami i gniewem, wtedy Timoleon odszedł z płaczem, zakrył sobie oczy, a towarzyszący mu przyjaciele zabili Timofanesa. Postawa ta zyskała Timoleonowi ogromny rozgłos w świecie greckim.

Na Sycylii

Kiedy w miastach Sycylii, zwłaszcza w Syrakuzach, odnieśli triumf tyrani, ich przeciwnicy zwrócili się do Koryntu (swojej dawnej metropolii) z prośbą o pomoc. Koryntianie wysłali na Sycylię Timoleona jako rozjemcę (diallaktes)^[1]. W 344 p.n.e. na czele niewielkiego oddziału liczącego 700 najemników przybył na 10 okrętach do Syrakuz i opanował je. Działał z niespożytą energią, nie zrażając się niepowodzeniami: w 343 p.n.e. zburzył twierdzę na wyspie Ortygia (dzielnica Syrakuz), wypędzając ostatecznie z ziemi syrakuzańskiej Dionizjusza Młodszego, i ustanowił w mieście rządy demokratyczne (ściślej - rządy liberalnej oligarchii według modelu korynckiego) z radą sześciuset i zgromadzeniem ludowym. Timoleon doprowadził do zawarcia sojuszu (symmachia) Greków przeciw Kartagińczykom i po otrzymaniu posiłków zadał im klęskę w bitwie nad rz. Krimissos na Sycylii. Kartagina zmuszona została do zawarcia w 339 p.n.e. pokoju, który ustalał granice jej posiadłości na Sycylii na rzece Halykos, co ograniczało wpływy punickie do zachodniej części wyspy. Pokój umożliwił rozprawienie się przez Timoleona z każdym z tyranów, którzy wcześniej wsparli Kartagińczyków, z osobna w latach 340-337 p.n.e. W wyzwolonych miastach po usunięciu tyranów wprowadzał ustrój zbliżony do syrakuzańskiego i połączył je sojuszem w Związek Miast Sycylijskich, na czele którego stanęły Syrakuzy. Około 337 p.n.e. zrezygnował z życia publicznego i wkrótce zmarł, otoczony powszechnym szacunkiem^[2]. Został pochowany na forum w Syrakuzach i był tam czczony jak heros-założyciel miasta. Później na miejscu, gdzie znajdował się jego grób wzniesiono Gymnazjon, które nazwano Timoleonteum.

W ocenie współczesnych i potomnych

Postać Timoleona wymyka się jednoznacznej ocenie. Idealizowany przez część tradycji antycznej (Timajos, Plutarch), uznany za mało ważną postać przez innych (Polibiusz), stał się przedmiotem rozbieżnych ocen i wielu dyskusji w historii nowożytnej. Niektórzy historycy widzą w nim nawet przykład awanturnika i dowódcy szukającego powodzenia w akcjach politycznych. Jego dokonania miały krótki żywot: w ciągu jednego pokolenia w miastach Sycylii ponownie zapanował chaos, a do władzy w Syrakuzach doszedł kolejny tyran, Agatokles.

Tymoleon był wzorem do naśladowania Tadeusza Kościuszki^[3].

Przypisy

↑ Por. ajsymneta.
↑ podawane są różne daty jego śmierci: 337 p.n.e., 336 p.n.e., 334 p.n.e.
↑ Feliks Koneczny, "Tadeusz Kościuszko. Życie - czyny - duch". Wydawnictwo Antyk, 2009, s. 78.

Bibliografia

PiotrP. Iwaszkiewicz PiotrP., WiesławW. Łoś WiesławW., MarekM. Stępień MarekM., Władcy i wodzowie starożytności. Słownik, Warszawa: WSiP, 1998, s. 384, ISBN 83-02-06971-X, OCLC 69568159 .
WłodzimierzW. Lengauer WłodzimierzW., Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego, Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 212, ISBN 83-7181-083-0, OCLC 749800661 .
DavidD. Sacks DavidD., Encyklopedia świata starożytnych Greków, OswynO. Murray (red.), DorotaD. Mickiewicz-Morawska (tłum.), Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 416-417, ISBN 83-05-13169-6, OCLC 749281065 .

Tyrani Geli i Syrakuz

Tyrani Geli

Kleander I (505-498 p.n.e.)
Kleomenes (498 p.n.e.)
Hippokrates (498-491 p.n.e.)
Kleander II (491 p.n.e.)
Eukleides (koregent 491)

Tyrani Syrakuz

I tyrania	Gelon I (tyran Geli 491-478 p.n.e., tyran Syrakuz od 485 p.n.e.) Hieron I (tyran Geli 485-466 p.n.e., tyran Syrakuz 478-466 p.n.e.) Polyzalos (koregent w Geli od 478 p.n.e.) Trazybul (466-465 p.n.e.)
II tyrania	Dionizjusz I Starszy (405-367 p.n.e.) Dionizjusz II Młodszy (367-357 p.n.e.; usunięty) Dion (357-354 p.n.e.) Kallippos (354-353 p.n.e.; usunięty, zmarł 351 p.n.e.) Hipparinos (353-351 p.n.e.) Nysaios (351-347 p.n.e.) Dionizjusz II (2. panowanie 347-344 p.n.e.; abdykował, zmarł po 336 p.n.e.) Timoleon (344-337 p.n.e.; abdykował)
III tyrania	Agatokles (317-289 p.n.e., przybrał tytuł króla w 304 p.n.e.) Archagatos (289 p.n.e.) Hiketas (uzurpator 288-279 p.n.e.; usunięty) Toinon (uzurpator w cytadeli 279-278 p.n.e.) Sosistratos (uzurpator w mieście 279-278 p.n.e.) Pyrrus (król Sycylii 278-276 p.n.e.; wycofał się; król Epiru; zmarł 272 p.n.e.) Hieron II (275-215 p.n.e.; król od 270 p.n.e.) Gelon II (koregent ok. 230-216 p.n.e.) Hieronim (215-214 p.n.e.) Andranodor (214 p.n.e.) Epikydes (tylko strateg 214-212 p.n.e., zmarł po 210 p.n.e.) Hippokrates (koregent 214-212 p.n.e.)