Trojeść

Nie mylić z: Tojeść.

Trojeść

Morfologia (trojeść amerykańska)

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

toinowate

Rodzaj

trojeść

Nazwa systematyczna

Asclepias L.
Sp. Pl. 214. 1 Mai 1753

Typ nomenklatoryczny

Asclepias syriaca L.^[3]

Multimedia w Wikimedia Commons

Trojeść (Asclepias L.) – rodzaj roślin z rodziny toinowatych (Apocynaceae). Obejmuje według różnych źródeł od ok. 100^[4]–120^[5] do ponad 200 gatunków^[6]. Rośliny te występują w Ameryce Północnej i Środkowej, gdzie rosną w lasach, na terenach skalistych i nieużytkach, rzadziej na mokradłach^[4]. Niektóre gatunki zostały rozpowszechnione jako uprawne. Trojeść amerykańska A. syriaca należy do gatunków już zadomowionych w Polsce i potencjalnie inwazyjnych^[7]. Młode pędy niektórych gatunków są jadalne, w większości jednak posiadają trujący sok mleczny. Spożywające go larwy motyla Danaus plexippus stają się dzięki temu toksyczne dla ptaków^[4]. Niezwilżalne włoski nasienne trojeści amerykańskiej stanowią surowiec zwany jedwabiem roślinnym, używanym do wyrobu pasów ratunkowych, materacy, materiałów izolacyjnych^[8], z włókien z pędów wyrabia się także tkaniny i papier. Gatunek ten i niektóre inne (A. incarnata, A. tuberosa) uprawiane są także jako rośliny ozdobne i miododajne^[9]. Trojeść okazała (A. speciosa) wykorzystywana jest w przemyśle kosmetycznym^[8].

Morfologia

Pokrój: Byliny, czasem z pędami drewniejącymi u podstawy (półkrzewy). Ich pędy są zwykle prosto wzniesione i osiągają do 1,5 m wysokości. Szyja korzeniowa tęga^[4].
Liście: Część gatunków jest wiecznie zielona, część okresowo zrzuca liście. Liście pojedyncze, zazwyczaj wąskie, lancetowate lub eliptyczne i ostro zakończone^[10]. Wyrastają na pędzie skrętolegle, naprzeciwlegle, rzadko w okółkach. U niektórych gatunków okryte są białymi włoskami^[4].
Kwiaty: Obupłciowe, promieniste, wonne, o skomplikowanej budowie wynikającej z przystosowania do zapylania przez owady^[9]. Kielich i korona są pięciokrotne, zrosłodziałkowe u nasady i zrosłopłatkowe, z płatkami odgiętymi^[4]. Pręcików jest 5, o równej długości^[4], tworzą one tzw. koronę pręcikową^[8]. Pylniki są przyrośnięte do główkowato rozszerzonej, szczytowej części słupka tworząc prętosłup. Pyłek powstaje w pojedynczych komorach poszczególnych pylników zlepiony w pyłkowiny. Pyłkowiny z sąsiednich pylników połączone są za pomocą uczepki, która przyczepia się do ciała owada (czasem w formie zatrzasku)^[8]. Sterylne komory pylników tworzą tzw. prowadnice^[9]. Między prętosłupem i okwiatem znajduje się dodatkowy okółek listków stanowiących wyrostki płatków lub pręcików^[8]. Zalążnia jest dwukomorowa, górna, wpół dolna lub dolna^[8]. Dwie szyjki słupka zrastają się w części szczytowej. Tu też znajdują się miodniki wydzielające nektar do rożkowatych kieszonek^[4]. Kwiat są różnie zabarwione – mogą być białe, żółte, pomarańczowe, różowe, fioletowe lub czerwone^[4].
Owoce: Wygięte, wydłużone torebki zawierające nasiona formujące się w dwóch rzędach. Nasiona są wiatrosiewne – wyposażone są w aparat lotny^[4].

Systematyka

Synonimy

Acerates Elliott, Anantherix Nutt., Asclepiodella Small, Asclepiodora A. Gray, Biventraria Small, Oxypteryx Greene, Podostemma Greene, Podostigma Elliott, Schizonotus A. Gray, Solanoa Greene^[11].

Pozycja systematyczna według APweb i GRIN (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów plemienia Asclepiadeae w podrodzinie Asclepiadoideae w rodzinie toinowatych Apocynaceae^[11]. Rodzina ta stanowi jeden z kladów w obrębie rzędu goryczkowców (Gentianales) z grupy astrowych^[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Gentiananae Thorne ex Reveal, rząd toinowce (Apocynales Bromhead), rodzina toinowate (Apocynaceae Juss.)^[12], podrodzina Asclepiadoideae Burnett, plemię Asclepiadeae (R. Br.) Duby, podplemię Asclepiadinae Endl. ex Meisn., rodzaj trojeść (Asclepias L.)^[13]

Pozycja w systemie Cronquista (1981)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta), klasa dwuliścienne (Magnoliopsida), podklasa Asteridae, rząd goryczkowce (Gentianales), rodzina trojeściowate (Asclepiadaceae), rodzaj trojeść Asclepias.

Wykaz gatunków^[6]^[14]

Asclepias adscendens (Schltr.) Schltr.
Asclepias affinis (Schltr.) Schltr.
Asclepias ageratoides M.A.Curtis
Asclepias albens (E.Mey.) Schltr.
Asclepias albicans S.Watson
Asclepias alpestris (K.Schum.) Goyder
Asclepias amabilis N.E.Br.
Asclepias ameliae S.Moore
Asclepias amplexicaulis Sm.
Asclepias apocynifolia Woodson
Asclepias arenaria Torr.
Asclepias asperula (Decne.) Woodson
Asclepias atroviolacea Woodson
Asclepias aurea (Schltr.) Schltr.
Asclepias auriculata Kunth
Asclepias barjoniifolia E.Fourn.
Asclepias bartlettiana Woodson
Asclepias baumii Schltr.
Asclepias bicuspis N.E.Br.
Asclepias bifida W.H.Blackw.
Asclepias boliviensis E.Fourn.
Asclepias brachystephana Engelm. ex Torr.
Asclepias bracteolata E.Fourn.
Asclepias breviantherae Goyder
Asclepias brevicuspis (E.Mey.) Schltr.
Asclepias brevipes (Schltr.) Schltr.
Asclepias buchwaldii (Schltr. & K.Schum.) De Wild.
Asclepias burchellii Schltr.
Asclepias californica Greene
Asclepias candida Vell.
Asclepias chapalensis Brandegee
Asclepias cinerea Walter
Asclepias circinalis (Decne.) Woodson
Asclepias compressidens (N.E.Br.) Nicholas
Asclepias concinna (Schltr.) Schltr.
Asclepias connivens Baldwin ex Elliot
Asclepias constricta M.E.Jones
Asclepias contrayerba Sessé & Moc.
Asclepias conzattii Woodson
Asclepias cooperi N.E.Br.
Asclepias cordifolia (Benth.) Jeps.
Asclepias coulteri A.Gray
Asclepias crassicoronata Goyder
Asclepias crassinervis N.E.Br.
Asclepias crispa P.J.Bergius
Asclepias crocea Woodson
Asclepias cryptoceras S.Watson
Asclepias cucullata (Schltr.) Schltr.
Asclepias cultriformis Harv. ex Schltr.
Asclepias curassavica L. – trojeść curacaońska^[14], t. krwista^[15]
Asclepias curtissii A.Gray
Asclepias cutleri Woodson
Asclepias densiflora N.E.Br.
Asclepias dependens (K.Schum.) N.E.Br.
Asclepias dinteri Engl. & Krause
Asclepias disparilis N.E.Br.
Asclepias dissona N.E.Br.
Asclepias edentata Goyder
Asclepias elegantula Fishbein
Asclepias eminens (Harv.) Schltr.
Asclepias emoryi (Greene) Vail ex Small
Asclepias engelmanniana Woodson
Asclepias eriocarpa Benth.
Asclepias erosa Torr.
Asclepias euphorbiifolia Engelm. ex A.Gray
Asclepias exaltata L.
Asclepias exilis M.E.Jones
Asclepias expansa (E.Mey.) Schltr.
Asclepias fallax (Schltr.) Schltr.
Asclepias fascicularis Decne.
Asclepias feayi Chapm. ex A.Gray
Asclepias fimbriata Weim.
Asclepias flanaganii Schltr.
Asclepias flexuosa (E.Mey.) Schltr.
Asclepias foliosa (K.Schum.) Hiern
Asclepias fournieri Woodson
Asclepias fulva N.E.Br.
Asclepias galeottii E.Fourn.
Asclepias gentryi Standl.
Asclepias gibba (E.Mey.) Schltr.
Asclepias glaucescens Kunth
Asclepias gordon-grayae Nicholas
Asclepias graminifolia (Wild) Goyder
Asclepias grandirandii Goyder
Asclepias hallii A.Gray
Asclepias humilis (E.Mey.) Schltr.
Asclepias humistrata Walter
Asclepias hypoleuca (A.Gray) Woodson
Asclepias inaequalis Goyder
Asclepias incarnata L. – trojeść krwista
Asclepias involucrata Engelm. ex Torr.
Asclepias jamesii Torr.
Asclepias jorgeana Fishbein & S.P.Lynch
Asclepias kamerunensis Schltr.
Asclepias labriformis M.E.Jones
Asclepias lanceolata Walter
Asclepias langsdorffii E.Fourn.
Asclepias lanuginosa Nutt.
Asclepias latifolia (Torr.) Raf.
Asclepias lemmonii A.Gray
Asclepias leptopus I.M.Johnst.
Asclepias linaria Cav.
Asclepias linearis Scheele
Asclepias longifolia Michx.
Asclepias longipedunculata Brandegee
Asclepias longirostra Goyder
Asclepias longissima (K.Schum.) N.E.Br.
Asclepias lynchiana Fishbein
Asclepias macropus (Schltr.) Schltr.
Asclepias macrotis Torr.
Asclepias macroura A.Gray
Asclepias macvaughii Woodson
Asclepias masonii Woodson
Asclepias mazatlanensis Sessé & Moc.
Asclepias meadii Torr. ex A.Gray
Asclepias melantha Decne.
Asclepias meliodora (Schltr.) Schltr.
Asclepias mellodora A.St.-Hil.
Asclepias meyeriana (Schltr.) Schltr.
Asclepias michauxii Decne.
Asclepias minor (S.Moore) Goyder
Asclepias minutiflora (Goyder) Goyder
Asclepias mirifica Woodson
Asclepias monticola N.E.Br.
Asclepias mtorwiensis Goyder
Asclepias nana Verd.
Asclepias navicularis (E.Mey.) Schltr.
Asclepias neglecta Hemsl.
Asclepias nivea L.
Asclepias notha W.D.Stevens
Asclepias nummularia Torr.
Asclepias nummularioides W.D.Stevens
Asclepias nuttii N.E.Br.
Asclepias nyctaginifolia A.Gray
Asclepias obovata Elliott
Asclepias occidentallis Goyder
Asclepias oenotheroides Schltdl. & Cham.
Asclepias oreophila Nicholas ex Hilliard & B.L.Burtt
Asclepias otarioides E.Fourn.
Asclepias ovalifolia Decne.
Asclepias ovata M.Martens & Galeotti
Asclepias palustris (K.Schum.) Schltr.
Asclepias patens N.E.Br.
Asclepias pedicellata Walter
Asclepias pellucida E.Fourn.
Asclepias peltigera (E.Mey.) Schltr.
Asclepias perennis Walter
Asclepias pilgeriana Schltr.
Asclepias praemorsa Schltr.
Asclepias pratensis Benth.
Asclepias pringlei (Greenm.) Woodson
Asclepias prostrata W.H.Blackw.
Asclepias pseudoamabilis Goyder
Asclepias pseudofimbriata (Goyder) Goyder
Asclepias pseudorubricauli s Woodson
Asclepias puberula A.Gray
Asclepias pumila (A.Gray) Vail
Asclepias purpurascens L. – trojeść purpurowa
Asclepias pygmaea N.E.Br.
Asclepias quadrifolia Jacq.
Asclepias quinquedentata A.Gray
Asclepias rafaelensis Brandegee
Asclepias randii S.Moore
Asclepias rara N.E.Br.
Asclepias rosea Kunth
Asclepias rubra L.
Asclepias rubricaulis Kunth
Asclepias rusbyi (Vail) Woodson
Asclepias scaposa Vail
Asclepias schaffneri A.Gray
Asclepias scheryi Woodson
Asclepias schlechteri (K.Schum.) N.E.Br.
Asclepias schumanniana Hiern
Asclepias shabaensis (Goyder) Goyder
Asclepias similis Hemsl.
Asclepias solanoana Woodson
Asclepias solstitialis A.Chev.
Asclepias speciosa Torr. – trojeść okazała, t. nadobna
Asclepias sperryi Woodson
Asclepias sphacelata (K.Schum.) N.E.Br.
Asclepias standleyi Woodson
Asclepias stathmostelmoide s Goyder
Asclepias stellifera Schltr.
Asclepias stenophylla A.Gray
Asclepias subaphylla Woodson
Asclepias subulata Decne.
Asclepias subverticillata (A.Gray) Vail
Asclepias subviridis S.Moore
Asclepias suffrutex Standl.
Asclepias sullivantii Engelm. ex A.Gray
Asclepias syriaca L. – trojeść amerykańska
Asclepias tanganyikensis E.A.Bruce
Asclepias tapalpana M.E.Jones
Asclepias texana A.Heller
Asclepias tomentosa Elliott
Asclepias tuberosa L. – trojeść bulwiasta
Asclepias ulophylla Schltr.
Asclepias uncialis Greene
Asclepias variegata L.
Asclepias velutina (Schltr.) Schltr.
Asclepias verdickii (De Wild.) De Wild.
Asclepias verticillata L. – trojeść okółkowa
Asclepias vestita Hook. & Arn.
Asclepias vicaria N.E.Br.
Asclepias vinosa (E.Fourn.) Woodson
Asclepias viridiflora Raf.
Asclepias viridis Walter
Asclepias viridula Chapm.
Asclepias virletii E.Fourn.
Asclepias welshii N.H.Holmgren & P.K.Holmgren
Asclepias woodii (Schltr.) Schltr.
Asclepias woodsoniana Standl. & Steyerm.
Asclepias zanthodacryon (L.B.Sm.) Woodson

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-03] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-21].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 213. ISBN 0-333-74890-5.
↑ Asclepias Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-27].
↑ ^a ^b Asclepias. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-07-27].
↑ Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M. i A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński Cz.: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012, s. 114. ISBN 978-83-62940-33-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 928. ISBN 83-214-1305-6.
↑ ^a ^b ^c Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 178. ISBN 83-7079-779-2.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b Genus: Asclepias L.. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2010-05-03]. (ang.).
↑ Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999.
↑ Crescent Bloom: Asclepias. The Compleat Botanica. [dostęp 2008-12-06]. (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 31-32. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 86.