Tujałka
 Tujałka zmienna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | psiankowce | ||
| Rodzina | psiankowate | ||
| Rodzaj | tujałka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Salpiglossis Ruiz et Pavon Prodr. 94. Oct(prim.) 1794[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| S. sinuata Ruiz et Pavon[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
| |||
Tujałka[5] (Salpiglossis) – rodzaj roślin z rodziny psiankowatych. Obejmuje dwa gatunki występujące w południowych Andach od Chile i Argentyny po południowe Peru. Rośliny te rosną w naturze na pustyniach i suchych, skalistych zboczach górskich[6]. Jeden gatunek – tujałka zmienna S. sinuata jest uprawiany jako roślina ozdobna[6]. Roślina bardzo zmienna pod względem barwy kwiatów, wyhodowano liczne jej odmiany ozdobne[7].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne i byliny osiągające 60 cm wysokości[6].
- Liście
- Pojedyncze, o falistym brzegu, miękkie, lepkie od gruczołowatych włosków[6].
- Kwiaty
- Na szczycie pędu w luźnych gronach osadzone na długich szypułkach. Kwiaty pięciokrotne. Kielich zrosłodziałkowy, rurkowaty. Korona kwiatu z płatków zrośniętych zwykle na całej swojej długości, kształtu lejkowatego, z czterema łatkami równymi i jedną szerszą. Korona różnobarwna – żółta, czerwona do ciemnofioletowej, zwykle z wyraźnie ciemniejszym użyłkowaniem[6]. Osiąga 5 cm średnicy[8]. Pręciki równej długości są cztery, jeden wykształca się jako prątniczek. Zalążnia górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami, szyjka słupka pojedyncza, zakończona zaokrąglonym znamieniem[6].
- Owoce
- Suche torebki otwierające się dwiema klapkami, zawierające dużą liczbę drobnych nasion[6].
Systematyka
Rodzaj z plemienia Salpiglossideae podrodziny Browallioideae Speg., rodziny psiankowatych (Solanaceae Juss.)[4].
- Wykaz gatunków[9]
- Salpiglossis sinuata Ruiz & Pav. – tujałka zmienna[5]
- Salpiglossis spinescens Clos
Zastosowanie i uprawa
Rozpowszechniona jako roślina ozdobna jest tujałka zmienna S. sinuata[6][7]. Uprawiana jest na rabatach, a w klimacie chłodniejszym w szklarniach. Wymaga stanowisk słonecznych i przepuszczalnej, wilgotnej gleby. Jest wrażliwa na przymrozki i podatna na atak mszyc. Rozmnażana jest przez wysiew nasion do gruntu wczesną wiosną (siewki źle znoszą przesadzanie)[10].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-24] (ang.).
- ↑ a b Salpiglossis. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-12-24].
- ↑ a b Genus: Salpiglossis Ruiz & Pav.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-12-24].
- ↑ a b Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 156. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 231. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 819, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 237. ISBN 83-7079-779-2.
- ↑ Salpiglossis. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-12-22].
- ↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 811, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
