Tutkarzowate

Rhynchitidae

Gistel, 1848

Samica tutkarza cygarowca (Byctiscus betulae)

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

(bez rangi)

Phytophaga

Infrarząd

Cucujiformia

Nadrodzina

ryjkowce

Rodzina

tutkarzowate

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Tutkarzowate^[1] (Rhynchitidae lub Rhynchitinae) – rodzina lub podrodzina chrząszczy z podrzędu wielożernych i nadrodziny ryjkowców. Obejmuje około 800 gatunków. Larwy żerują na więdnących tkankach roślinnych. Samice składają jaja w różnych częściach roślin; niektóre zwijają z liści tutki lub uszkadzają owoce. Dorosłe chrząszcze mają wyraźne ryjki i często są jaskrawo ubarwione.

Opis

Zwijanie tutki u tutkarza topolowca

Ryjkowce o ciele długości od 1,7 do 13 mm, błyszczącym, często jaskrawo ubarwionym np. zielono, niebiesko, fioletowo lub złoto^[2]^[3]. Kształt ciała częściej wysmukły, rzadziej krępy. Powierzchnia ciała może być porośnięta szczecinkami^[3]. Ryjek mają co najmniej dwukrotnie dłuższy niż szerszy, zawsze dłuższy niż długość głowy za oczami. Skronie równoległe, tylko wyjątkowo przewężone. Pokrywy skrócone lub wydłużone, o bokach równoległych lub rozszerzających się, o guzach barkowych dobrze zaznaczonych. Powierzchnia pokryw zwykle z wyraźnymi, punktowanymi rowkami. Kolce na wierzchołkach goleni zazwyczaj bardzo małe i proste. Charakterystyczną cechą, odróżniającą je od podryjowatych są wolne (niezrośnięte), często ząbkowane pazurki stóp^[2].

Biologia i ekologia

Samice składają jaja do pąków liściowych i kwiatowych, liści, młodych pędów i owoców. U wielu gatunków samica zwija liść w tutkę w której wnętrzu rozwijają się larwy. Pokarm larw stanowią stopniowo więdnące lub gnijące części roślin. W przypadku owoców samica uszkadza je tak, by zahamować ich wzrost^[3]. Istnieją także gatunki, u których samica podrzuca jaja do cudzych tutek^[2]. Przepoczwarczenie następuje w glebie lub na jej powierzchni, pod szczątkami roślinnymi^[3].

Rozprzestrzenienie

Spośród około 800 gatunków fauny światowej, w Europie występuje około 50, z czego w Polsce stwierdzono 25^[3] (tutkarzowate Polski).

Systematyka

W systematyce chrząszczy opublikowanej przez J.F. Lawrence’a i A.F. Newtona w 1995 roku omawiany takson miał rangę podrodziny w obrębie rodziny Attelabidae^[4]. Podobnie potraktowany został w pracy P. Boucharda i innych z 2011 roku^[5]. W takim układzie polska nazwa zwyczajowa tutkarzowate była uznawana za synonim podryjowatych^[6]. Niektórzy autorzy w tamtym okresie uznawali jednak Rhynchitidae za osobą rodzinę, np. E.C. Zimmerman (1994)^[7], Wanat i Mokrzycki^[8], E. Colonnelli (2003)^[9] czy A.A. Legałow (2010)^[10]. Wiele najnowszych źródeł również traktuje Rhynchitidae jako osobną od Attelabidae rodzinę. Przykładami z 2016 roku mogą być Fauna Europaea^[11], Wykaz chrząszczy Polski On-Line^[1] i Biodiversity Map^[12].

Systematyka tutkarzowatych według Legałowa (tutkarzowate z rangą rodziny)^[13]:

Rhynchitinae Gistel, 1848
- Rhynchitini Gistel, 1848
- Auletini Desbrochers des Loges, 1908
- Auletorhinini Voss, 1935
- Byctiscini Voss, 1923
- Deporaini Voss, 1929
- Rhinocartini Voss, 1931
Isotheinae Scudder, 1893
- Isotheini Scudder, 1893
- Toxorhynchini Scudder, 1893
Pterocolinae Lacordaire, 1866

Systematyka tutkarzowatych według Boucharda i innych (tutkarzowate z rangą podrodziny, Pterocolinae i Isotheinae jako osobne podrodziny)^[5];

Auletini Desbrochers des Loges, 1908
Auletorhinini Voss, 1935
Byctiscini Voss, 1923
Cesauletini Legalov, 2003
Deporaini Voss, 1929
Minurini Legalov, 2003
Rhinocartini Voss, 1931
Rhynchitini Gistel, 1848

Przypisy

↑ ^a ^b J.Kurzawa, M.Przewoźny: Wykaz chrząszczy Polski On-Line. entomo.pl, 2005-2016. [dostęp 2016-02-23].
↑ ^a ^b ^c Zdzisław Cmoluch: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 96-97 Rhinomaceridae, Attelabidae. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1979.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Fauna Polski – Charakterystyka i wykaz gatunków. Tom II. Arthropoda pro parte: Insecta pro parte (Coleoptera, Hemiptera, Hymenoptera et Lepidoptera excluduntur). Entognatha. Wiesław Bogdanowicz, Elżbieta Chudzicka, Irmina Pilipiuk, Ewa Skibińska (red.). Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007.
↑ J. F. Lawrence, A. F. Newton Jr.: Families and subfamilies of Coleoptera (with selected genera, notes, references and data on family-group names). W: Biology, phylogeny and classification of Coleoptera: Papers celebrating the 80th birthday of Roy A Crowson. Vol II. J. Pakaluk, S. A. Ślipiński (red.). Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 1995, s. 779–1006.
↑ ^a ^b PatriceP. Bouchard PatriceP. i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1–972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807 .
↑ Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000.
↑ Elwood C. Zimmerman: Australian Weevils (Coleoptera: Curculionoidea). Volume I. Orthoceri. Anthribidae to Attelabidae. The Primitive Weevils. CSIRO Australia, 1994.
↑ Marek Wanat, Tomasz Mokrzycki. A new checklist of the weevils of Poland (Coleoptera: Curculionoidea). „Genus”. 16 (1), s. 69–117, 2005.
↑ E. Colonnelli. A revised checklist of Italian Curculionoidea (Coleoptera). „Zootaxa”. 337, s. 1–142, 2003.
↑ Andrei A. Legalov. A review of the genus Teretriorhynchites (Coleoptera, Rhynchitidae) from the Russian fauna. „Entomological Review”. 90 (1), s. 59–70, 2010. DOI: 10.1134/S0013873810010057.
↑ Rhynchitidae. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2016-02-22].
↑ rodzina: Rhynchitidae Gistel, 1848 – tutkarzowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2016-02-23].
↑ Andrei A. Legalov: System of the leaf-rolling weevils of family Rhynchitidae of world. [dostęp 2016-02-23].