Wilam Horzyca

Wilam Horzyca

Wilhelm Henryk Hořitza

Data i miejsce urodzenia	28 lutego 1889 Lwów
Data i miejsce śmierci	2 marca 1959 Warszawa
Zawód, zajęcie	reżyser, pisarz, krytyk teatralny
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Wilam Horzyca, właśc. Wilhelm Henryk Hořitza (ur. 28 lutego 1889 we Lwowie, zm. 2 marca 1959 w Warszawie) – polski reżyser i dyrektor teatrów, pisarz, tłumacz, krytyk teatralny, współtwórca tzw. Polskiego Teatru Monumentalnego, poseł na Sejm III kadencji w II RP.

Życie i działalność

Z pochodzenia był Czechem, synem Edwarda. Edukację rozpoczął we Lwowie i Stryju. W 1908 zdał maturę i rozpoczął studia na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie studiował germanistykę, filologię klasyczną i historię sztuki. W 1914 zaciągnął się do Legionów Polskich. W latach 1917–1918 pracował jako nauczyciel języka niemieckiego w gimnazjum we Lwowie. W 1918 odbywał w Warszawie służbę wojskową w Departamencie Gospodarczym Ministerstwa Spraw Wojskowych. Wojsko opuścił w stopniu kapitana w 1921.

W 1920 wszedł w skład grupy poetyckiej Skamander. Był redaktorem pisma „Skamander” i autorem manifestu grupy. W 1921 wraz z Jarosławem Iwaszkiewiczem kierował teatrem eksperymentalnym Elsynor. W latach 1922–1931 wykładał historię dramatu i teatru powszechnego w Państwowej Szkole Dramatycznej, której w 1929 został dyrektorem.

W latach 1924–1926 związany z Teatrem im. Wojciecha Bogusławskiego w Warszawie, w 1925 kierował tą sceną wspólnie z Leonem Schillerem i Aleksandrem Zelwerowiczem. Był dyrektorem Teatrów Miejskich we Lwowie (1931–1937), scen dramatyczno-komediowych: Wielkiej i Rozmaitości Teatru Wielkiego we Lwowie (1930–1936). Redagował miesięcznik „Droga” (1928–1937), „Scena Lwowska” (1932–1937), „Pion” (1937–1939).

W latach 1930–1935 poseł na Sejm z ramienia BBWR, zapraszał do współpracy Schillera posądzanego o lewicowe poglądy, w 1936 – udzielił sali teatralnej Zjazdowi Pracowników Kultury, będącemu największą manifestacją lewicy literackiej i artystycznej w Polsce międzywojennej. Dzięki Leonowi Schillerowi oraz Horzycy scena lwowska stanęła w rzędzie pierwszych teatrów Europy^{[potrzebny przypis]}. W 1936 zamieszkał w Warszawie.

Na początku II wojny światowej przebywał we Lwowie. Podczas okupacji niemieckiej, od 1940 pracował jako tłumacz w Zarządzie Miejskim w Warszawie, wykładał historię literatury na tajnych kursach oraz z Ferdynandem Goetlem redagował miesięcznik Nurt. Pismo poświęcone kulturze polskiej (1943–1944).

W 1945 organizował teatr w Katowicach (od marca do września 1945 był jego dyrektorem).

Dyrektor teatrów:

• Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu (1945–1948) – to tu zrealizował swoje prawie wszystkie najwybitniejsze przedstawienia
• teatru w Bydgoszczy (1947–1948)
• Teatru Polskiego w Poznaniu (1948–1951)
• od 1951–1952 zastępca dyrektora i reżyser Teatru Narodowego w Warszawie, a od 1 października 1957 do końca życia – dyrektor.
• od 1952–1953 dyrektor Teatru Dramatycznego we Wrocławiu (1952–1955).^[1]

Reżyser Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1955–1957).

W 1916 ożenił się ze Stanisławą Gozdecką.

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera Aleja Zasłużonych-1-95)^[2].

Ważniejsze przedstawienia

• Wyzwolenie (1935; 1958)
• Wesele (1947) S. Wyspiańskiego
• Profesja pani Warren (1937) G.B. Shawa
• Miłość czysta u kąpieli morskich (1939; 1959)
• Za kulisami (prapremiera 1946; 1959) Norwida
• Pugaczow (1948) S. Jesienina
• Mozart i Salieri (1949) A.S. Puszkina
• Hamlet (1950)
• Sen nocy letniej (1946; 1948; 1953) Shakespeare’a

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (dwukrotnie:11 listopada 1935^[3], 19 kwietnia 1956^[4])
• Złoty Krzyż Zasługi (15 czerwca 1946)^[5]

Upamiętnienie

W 1960 Teatr Ziemi Pomorskiej w Toruniu przemianowano na Teatr im. Wilama Horzycy^[6].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Małgorzata Lisowska – Teatr lwowski w latach 1918–1939
• Wojciech Dzieduszycki – Wspomnienia ze "zorganizowanego obłędu"
• Wilam Horzyca, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22] .