William Wharton

Ten artykuł od 2014-09 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

William Wharton

William Wharton, 1999
Imię i nazwisko	Albert William du Aime
Data i miejsce urodzenia	7 listopada 1925 Filadelfia
Data i miejsce śmierci	29 października 2008 Encinitas
Narodowość	amerykańska
Dziedzina sztuki	literatura piękna, malarstwo
Ważne dzieła
Ptasiek Tato
Cytaty w Wikicytatach

William Wharton, właśc. Albert William du Aime (ur. 7 listopada 1925 w Filadelfii, zm. 29 października 2008 w Encinitas)^[1] – amerykański psycholog, malarz i pisarz, laureat National Book Award (1980) za pierwszą powieść Ptasiek.

Tworzył powieści obyczajowo-psychologiczne, których bohaterem jest zawsze alter ego pisarza. Przekazywał w nich filozofię życiową, w której najważniejsze jest głębokie i świadome przeżywanie swego życia, wykorzystywanie własnych talentów i możliwości oraz kultywowanie wartości rodzinnych. Szczególny wyraz takiej postawy można odnaleźć w powieści Tam, gdzie spotykają się wszystkie światy.

Życiorys

William Wharton urodził się w Ameryce w rodzinie robotniczej, tam spędził pierwsze lata swego życia i odebrał wykształcenie, ale większość swojego dorosłego życia spędził we Francji. Jego prawdziwe nazwisko brzmi Albert du Aime, a przodkowie przybyli do Ameryki właśnie z Francji. W 1943 r. ukończył Upper Darby High School. W czasie II wojny światowej zgłosił się ochotniczo do armii amerykańskiej i walczył na terenie Europy. W czasie ofensywy w Ardenach odniósł rany i został wysłany do Ameryki. Do końca życia nie odzyskał pełnej sprawności. Renta inwalidzka pozwoliła mu na podjęcie studiów – ukończył studia na wydziale sztuk pięknych University of California, Los Angeles, zdobył także doktorat z psychologii. Potem uczył w szkołach w Kalifornii.

W 1960 rodzina Whartona przeniosła się do Europy, chcąc uchronić dzieci przed zgubnym wpływem amerykańskiej popkultury, a zwłaszcza telewizji. Przez lata mieszkał w Paryżu, utrzymując się z malowania obrazów oraz wynajmowania remontowanych przez siebie mieszkań w paryskich kamienicach. Wydarzenia te opisał w powieściach Spóźnieni kochankowie oraz Werniks.

W latach 60. domem rodziny Whartonów stała się barka mieszkalna na Sekwanie, a od lat 70. także stary młyn w Burgundii. Te wydarzenia z kolei znalazły swe odbicie w książkach Dom na Sekwanie oraz Opowieści z Moulin du Bruit i Wieści. Poza tym rodzina du Aime mieszkała przejściowo w południowych Niemczech, Włoszech i Hiszpanii; niekiedy wracali do Stanów Zjednoczonych.

W 1988 córka, zięć i dwoje wnucząt pisarza zginęli w wypadku samochodowym podczas karambolu na autostradzie międzystanowej nr 5 w stanie Oregon, powstałego na skutek zadymienia spowodowanego wypalaniem pól. Sześć lat później Wharton napisał książkę o wypadku i o jego ofiarach (Niezawinione śmierci). Wtedy postanowił także walczyć o wstrzymanie tego powszechnego w USA procederu. Podporządkował temu celowi kolejne lata życia i zintensyfikował twórczość pisarską, uzyskane w ten sposób środki przeznaczając na realizację swych zamiarów.

Zmarł w Encinitas w stanie Kalifornia wskutek infekcji podczas pobytu w szpitalu, gdzie znalazł się z powodu problemów z ciśnieniem^[2].

Twórczość literacka

Swój pseudonim artystyczny autor ukuł ze swojego drugiego imienia i panieńskiego nazwiska swojej matki.

Swoją pierwszą powieść Wharton wydał w 1979, mając już ponad 53 lata^[3]. Ptasiek – wielowarstwowa powieść, będąca podróżą przez złożoną świadomość bohatera, zyskała uznanie w oczach krytyków i czytelników, a na jej podstawie Alan Parker wyreżyserował film, w którym zagrali Nicolas Cage i Matthew Modine. Potem zekranizowano także inne dwie jego powieści: Tato (zagrał m.in. Jack Lemmon), w której opisuje ostatni etap życia własnego ojca oraz W księżycową jasną noc, zawierającą część wspomnień z okresu II wojny światowej, podczas której służył w armii amerykańskiej w Europie.

Cała twórczość Whartona odwołuje się do jego biografii. Mimo iż pisarz stronił od jednoznacznych deklaracji, w postaciach opisywanych w jego powieściach można znaleźć całą jego rodzinę: żonę Rosemary, dzieci, przyjaciół. Kolejne powieści odwoływały się do bogatego życiorysu Whartona: dzieciństwa w biednych dzielnicach przedwojennej Filadelfii, przeżyć wojennych (podczas których doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu, a także głębokiego wstrząsu psychicznego), rozwijającej się i zmieniającej rodziny, kolejnych miejsc zamieszkania, swojej twórczości, dłuższych i krótszych pobytów w różnych krajach Europy – Niemczech, Włoszech, Hiszpanii i oczywiście Francji.

Twórczość Whartona nieoczekiwanie odniosła duży sukces w Polsce. Wydano tu wszystkie jego książki (połowę z nich wydano tylko w Polsce), a ich nakłady przekroczyły wszelkie oczekiwania. Mimo niejednoznacznych opinii krytyków wszystkie powieści królowały na listach bestsellerów, a spotkania pisarza z miłośnikami jego twórczości przyciągały rzesze wielbicieli. Polski fenomen pisarza znalazł swe odbicie w kilku książkach, m.in. Kim jest William Wharton Joanny Podolskiej i Bert. Szkic do portretu Williama Whartona Krzysztofa Fordońskiego.

Artysta malarz

William Wharton myślał i mówił o sobie przede wszystkim jako o malarzu. I jak sam podkreślał dowodem na to, że jest się malarzem, są obrazy. Malował z pasją do końca życia. Początkowo sprzedawał swoje prace, jednak po uzyskaniu niezależności finansowej zachowywał je dla siebie, a nawet starał się odkupić część prac. Na przełomie stuleci zdecydował się na udostępnienie prac w Internecie, lecz po pewnym czasie uznał sieć za niewłaściwe miejsce dla rozważań na tematy artystyczne i dla upowszechnienia swojego dorobku.

Powieści

• 1979: Ptasiek, (ang. Birdy)
• 1981: Tato, (ang. Dad)
• 1982: W księżycową jasną noc, (ang. A Midnight Clear)
• 1984: Werniks, (ang. Scumbler)
• 1985: Stado, (ang. Pride)
• 1987: Wieści, (ang. Tidings)
• 1989: Franky Furbo, (ang. Franky Furbo)
• 1991: Spóźnieni kochankowie, (ang. Last Lovers)
• 1994: Niezawinione śmierci, (ang. Wrongful Deaths (memoir))
• 1996: Dom na Sekwanie, (ang. Houseboat on Seine (memoir))

Wydania przygotowane tylko na rynek w Polsce:

• 1996: Szrapnel, (ang. Shrapnel)
• 1998: Historie rodzinne, (ang. Say Uncle)
• 1999: Al, (ang. Al)
• 1999: William Wharton - Album, (ang. Album (reproductions of paintings))
• 1999: Opowieści z Moulin DuBruit, (ang. Tales of the Moulin Du Bruit)
• 2000: Tam, gdzie spotykają się wszystkie światy, (ang. Beyond the Closet)
• 2001: Niedobre miejsce, (ang. A Hard Place)
• 2001: Nigdy, nigdy mnie nie złapiecie, (ang. Nyah, Nyah, You Can't Catch Me)
• 2002: Nie ustawaj w biegu, (ang. Run, Run, Run)
• 2003: Rubio, (ang. Rubio)

Ekranizacje

• 1984: Ptasiek (reż. Alan Parker)
• 1989: Tato (reż. Gary Goldberg)
• 1992: W księżycową jasną noc (reż. Keith Gordon)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Krzysztof Fordoński: William Wharton – szkic do portretu. W: Teresa Pyzik (red.): Szkice o kulturze i literaturze amerykańskiej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2001, s. 130-152.
• Krzysztof Fordoński Bert: Szkic do portretu Williama Whartona
• Strona rodziny poświęcona Williamowi Whartonowi