Wodorotlenek sodu

Wodorotlenek sodu

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) wodorotlenek sodu Inne nazwy i oznaczenia zasada sodowa, soda kaustyczna, soda żrąca, ług sodowy, E524
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NaOH
Masa molowa	40,00 g/mol
Wygląd	bezbarwne kryształy, pastylki lub płatki
Identyfikacja
Numer CAS	1310-73-2
PubChem	14798
DrugBank	DB11151
SMILES [OH-].[Na+]
InChI InChI=1S/Na.H2O/h;1H2/q+1;/p-1 InChIKey HEMHJVSKTPXQMS-UHFFFAOYSA-M
Właściwości Gęstość 2,13 g/cm³[1][2]; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie 100 g/100 g[1] 1090 g/l (20 °C)[2] w innych rozpuszczalnikach etanol, metanol[1] Temperatura topnienia 318–323 °C[3][1][2] Temperatura wrzenia 1388–1390 °C[1][2] Zasadowość (pKb) −2,34
Budowa Układ krystalograficzny regularny
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2022-10-17] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[4] Niebezpieczeństwo Zwroty H H290, H314, H318 Zwroty P P234, P260, P280, P303+P361+P353, P304+P340+P310, P305+P351+P338, P310[3] Temperatura zapłonu niepalny Temperatura samozapłonu niepalny Numer RTECS WB4900000 Dawka śmiertelna LD50 40 mg/kg (mysz, dootrzewnowo)[5]
Podobne związki
Inne aniony	NaHS
Inne kationy	LiOH, KOH, RbOH, CsOH, FrOH
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons

Wodorotlenek sodu (nazwy zwyczajowe: soda żrąca, soda kaustyczna, z gr. καυστικός, żrący), NaOH – nieorganiczny związek chemiczny z grupy wodorotlenków, należący do najsilniejszych zasad.

Charakterystyka

W postaci stałej jest białą substancją o budowie krystalicznej. Ma właściwości higroskopijne, łatwo też łączy się z dwutlenkiem węgla z powietrza (tworząc powłokę węglanu sodu), dlatego należy go przechowywać w szczelnie zamkniętych naczyniach.

W wodzie rozpuszcza się bardzo dobrze, wydzielając znaczne ilości ciepła i tworząc silnie żrący ług sodowy – bezbarwną, bezzapachową i niepalną ciecz, która reaguje z kwasami, tlenkami niemetali i wodorotlenkami amfoterycznymi, tworząc sole sodowe, jest śliska w dotyku, powoduje oparzenia. Na metale działa korodująco, szczególnie w obecności wilgoci. Łatwo reaguje z metalami o własnościach amfoterycznych wydzielając wodór, np. z glinem i cyrkonem, tworząc odpowiednio gliniany i cyrkoniany. Tworzy sole ze słabymi kwasami organicznymi, np. fenolami i nitrometanem^[6]. Niemetale pod wpływem NaOH ulegają dysproporcjonowaniu, np. biały fosfor gotowany z roztworem NaOH daje fosforiak i fosforan, a siarka rozpuszcza się w roztworze NaOH tworząc siarczek i siarczyn^[7].

Otrzymywanie

• kaustyfikacja sody, polegająca na działaniu na sodę kalcynowaną (węglan sodu) świeżym wapnem gaszonym:

Ca(OH)₂ + Na₂CO₃ → 2NaOH + CaCO₃

• elektroliza wodnego roztworu chlorku sodu (NaCl):

Na anodzie wydziela się chlor: Cl⁻ → ½Cl₂ + e⁻
Na katodzie zobojętnieniu ulegają jony wodorowe pochodzące z wody: H₃O⁺ + e⁻ → H₂O + ½H₂

Wodorotlenek sodu powstaje także m.in. w reakcji wody z sodem lub niektórymi jego reaktywnymi związkami (np. wodorkiem sodu, tlenkiem sodu i alkoholanami sodu).

Działanie na organizm człowieka

Oddziaływanie w postaci pyłu, pary lub aerozolu wywołuje ból i łzawienie oczu, uczucie pieczenia w nosie i gardle, kaszel, uczucie duszenia się. Skażenie skóry wywołuje ból, zaczerwienienie, oparzenie chemiczne z pęcherzami i martwicą. Rozległe skażenie skóry może spowodować wstrząs lub zapaść. Skażenie oczu pyłem lub roztworem powoduje zniszczenie aparatu ochronnego oczu, oparzenie gałki ocznej – rogówki i głębszych struktur oka. Wniknięcie drogą pokarmową wywołuje oparzenie błony śluzowej jamy ustnej gardła i dalszych części przewodu pokarmowego z ryzykiem uszkodzenia lub perforacji ścian, krwotoku, wstrząsu i zgonu.

W wypadku zatrucia podaje się tlen wziewnie i metamizol pozajelitowo, z następującym leczeniem objawowym.

Zastosowanie

• wyrób mydła
• wyrób szkła wodnego z krzemionki
• produkcja detergentów, barwników,
• główny składnik preparatów do udrażniania rur kanalizacyjnych^[8][9]
• produkcja sztucznego jedwabiu
• produkcja gumy, regeneracji kauczuku
• procesy uzdatniania wody dla celów przemysłowych
• rafinacja ropy i olejów mineralnych
• przeróbka ciekłych produktów koksowania
• przemysł papierniczy
• przemysł spożywczy (dodatek do żywności jako regulator kwasowości E524)

Przypisy