Województwo bielskie

Województwo bielskie

— województwo —
1975–1998
Państwo	Polska
Data powstania	1 czerwca 1975
Data likwidacji	31 grudnia 1998
Siedziba wojewody i sejmiku	Bielsko-Biała
Powierzchnia	3704 km²
Populacja (1998) • liczba ludności	927 500
• gęstość	250,4 os./km²
Tablice rejestracyjne	BB, BL, BO
Położenie na mapie Polski

Województwo bielskie – województwo istniejące w południowej Polsce w latach 1975–1998 ze stolicą w Bielsku-Białej.

Podział administracyjny

W chwili powstania województwo bielskie składało się z 18 miast i 52 gmin. Liczba jednostek ulegała kilku zmianom, spośród których największa miała miejsce 1 stycznia 1992, gdy połączono 12 miast z gminami wiejskimi, które miały w nich siedzibę. W 1976 liczbę gmin wiejskich zmniejszono do 50, w 1977 – do 47, w 1991 zwiększono ponownie do 50, zaś od 1992 województwo dzieliło się na 8 gmin miejskich, 10 miejsko-wiejskich i 41 wiejskich.

Stan na 1 czerwca 1975 roku

Miasta i gminy województwa bielskiego w momencie jego utworzenia^[1]:

• będące wcześniej powiatami miejskimi w województwie katowickim – Bielsko-Biała i Cieszyn;
• należące wcześniej do powiatu bielskiego (województwo katowickie) – miasto Szczyrk oraz gminy: Buczkowice, Jasienica, Komorowice, Kozy, Stare Bielsko, Wapienica i Wilkowice;
• należące wcześniej do powiatu cieszyńskiego (województwo katowickie) – miasta: Skoczów, Strumień, Ustroń i Wisła oraz gminy: Brenna, Chybie, Dębowiec, Goleszów, Hażlach, Istebna, Skoczów i Strumień (miasta Skoczów i Strumień miały wspólne rady narodowe z gminami Skoczów i Strumień, odpowiednio, już od 1 stycznia 1973^[2]);
• należące wcześniej do powiatu chrzanowskiego (województwo krakowskie) – miasto Chełmek oraz gmina Chełmek;
• należące wcześniej do powiatu oświęcimskiego (województwo krakowskie) – miasta: Kęty, Oświęcim, Wilamowice i Zator oraz gminy: Kęty, Osiek, Oświęcim, Przeciszów, Wilamowice i Zator;
• należące wcześniej do powiatu suskiego (województwo krakowskie) – miasta: Maków Podhalański i Sucha Beskidzka oraz gminy: Budzów, Maków Podhalański, Stryszawa, Zawoja i Zembrzyce;
• należące wcześniej do powiatu wadowickiego (województwo krakowskie) – miasta: Andrychów, Kalwaria Zebrzydowska i Wadowice oraz gminy: Andrychów, Brody, Brzeźnica, Lanckorona, Mucharz, Spytkowice, Stryszów, Tomice, Wadowice i Wieprz;
• należące wcześniej do powiatu żywieckiego (województwo krakowskie) – miasto Żywiec oraz gminy: Czernichów, Gilowice, Jeleśnia, Koszarawa, Lipowa, Łękawica, Łodygowice, Milówka, Porąbka, Radziechowy-Wieprz, Rajcza, Ślemień, Świnna, Ujsoły i Węgierska Górka.

Zmiany w latach 1976–1998

2 lipca 1976^[3][4]

• połączenie gmin Gilowice i Ślemień w gminę Gilowice-Ślemień z siedzibą w Gilowicach,
• zniesienie gminy Łękawica,
• włączenie do gminy Gilowice-Ślemień sołectw: Kocierz Moszczanicki, Kocierz Rychwałdzki, Łękawica, Łysina, Oczków i Okrajnik ze znoszonej gminy Łękawica,
• włączenie do gminy Wieprz sołectw Frydrychowice i Przybradz z gminy Wadowice,
• włączenie do miasta Suchej Beskidzkiej z miasta Makowa Podhalańskiego przysiółków: Garce, Jasnochowa, Pikieta, Spiwle i Zbój o powierzchni 154 ha,
• włączenie do miasta Żywca sołectwa Moszczanica ze znoszonej gminy Łękawica oraz części obszaru Jeziora Żywieckiego z sołectwa Tresna w gminie Czernichów i z sołectwa Zarzecze w gminie Łodygowice,
• zmiana nazwy gminy Brody na Kalwaria Zebrzydowska i przeniesienie jej siedziby z Brodów do Kalwarii Zebrzydowskiej oraz gminy Buczkowice na Szczyrk i przeniesienie jej siedziby z Buczkowic do Szczyrku.

1 stycznia 1977^[5][6]

• zniesienie gmin: Komorowice, Stare Bielsko i Wapienica,
• włączenie do miasta Bielska-Białej gminy Komorowice oraz sołectwa Stare Bielsko ze znoszonej gminy Stare Bielsko i sołectwa Wapienica ze znoszonej gminy Wapienica,
• włączenie do gminy Jasienica sołectwa Mazańcowice ze znoszonej gminy Stare Bielsko oraz sołectw: Jaworze, Międzyrzecze Dolne i Międzyrzecze Górne ze znoszonej gminy Wapienica,
• włączenie do miasta Cieszyna sołectwa Marklowice z gminy Hażlach.

1 grudnia 1983^[7]

• włączenie do miasta Wadowic z gminy Wadowice części obszarów sołectw Jaroszowice o powierzchni 34 ha i Gorzeń Dolny o powierzchni 20 ha,
• włączenie do gminy Czernichów z miasta Żywca obrębu geodezyjnego nr 4, stanowiącego część sołectwa Tresna,
• włączenie do gminy Łodygowice z miasta Żywca obrębu geodezyjnego nr 6, stanowiącego część sołectwa Zarzecze.

1 lipca 1985^[8]

• włączenie do gminy Gilowice-Ślemień z miasta Żywca części obszaru pod nazwą Oczków wraz z pasem wód przybrzeżnych Jeziora Żywieckiego o łącznej powierzchni 126,88 ha,
• włączenie do gminy Wilkowice z gminy Łodygowice części obszaru wsi Łodygowice o powierzchni 87,14 ha.

1 stycznia 1986^[9]

• włączenie do miasta Wisły z miasta Ustronia obszaru o powierzchni 14,93 ha, położonego po południowo-zachodniej stronie ulicy Ślepej.

1 lipca 1986^[10]

• włączenie do gminy Lipowa z gminy Radziechowy-Wieprz części obszaru wsi Radziechowy o powierzchni 82 ha, stanowiącego przysiółek Twardorzeczka.

1 lipca 1987^[11]

• włączenie do gminy Wilamowice z gminy Kęty części obszaru wsi Nowa Wieś o powierzchni 43,93 ha.

1 kwietnia 1990^[12]

• zmiana nazwy gminy Szczyrk na Buczkowice i przeniesienie jej siedziby ze Szczyrku do Buczkowic.

1 lipca 1990^[13]

• włączenie do miasta Bielska-Białej: z gminy Jasienica części obszaru wsi Międzyrzecze Górne o powierzchni 3,22 ha i części obszaru wsi Mazańcowice o powierzchni 6,22 ha; z gminy Wilamowice części obszaru wsi Pisarzowice o powierzchni 32,02 ha; z gminy Wilkowice części obszaru wsi Bystra Śląska o powierzchni 415,62 ha.

27 sierpnia 1990 – utworzenie urzędów rejonowych^[14]

• Bielsko-Biała – miasta: Bielsko-Biała, Szczyrk i Wilamowice oraz gminy: Buczkowice, Jasienica, Kozy, Porąbka, Wilamowice i Wilkowice;
• Cieszyn – miasta: Cieszyn, Skoczów, Strumień, Ustroń i Wisła oraz gminy: Brenna, Chybie, Dębowiec, Goleszów, Hażlach, Istebna, Skoczów i gmina Strumień;
• Oświęcim – miasta: Chełmek, Kęty, Oświęcim i Zator oraz gminy: Chełmek, Kęty, Osiek, Oświęcim, Przeciszów i Zator;
• Wadowice – miasta: Andrychów, Kalwaria Zebrzydowska, Maków Podhalański, Sucha Beskidzka i Wadowice oraz gminy: Andrychów, Brzeźnica, Budzów, Kalwaria Zebrzydowska, Lanckorona, Mucharz, Spytkowice, Stryszawa, Stryszów, Tomice, Wadowice, Wieprz, Zawoja i Zembrzyce;
• Żywiec – miasto Żywiec oraz gminy: Czernichów, Gilowice-Ślemień, Jeleśnia, Koszarawa, Lipowa, Łodygowice, Milówka, Radziechowy-Wieprz, Rajcza, Świnna, Ujsoły i Węgierska Górka.

2 kwietnia 1991^[15]

• zniesienie gminy Gilowice-Ślemień,
• utworzenie gminy Gilowice z siedzibą w Gilowicach, obejmującej obszar wsi Gilowice i Rychwałd ze znoszonej gminy Gilowice-Ślemień,
• utworzenie gminy Jaworze z siedzibą w Jaworzu, obejmującej obszar wsi Jaworze z gminy Jasienica,
• utworzenie gminy Łękawica z siedzibą w Łękawicy, obejmującej obszar wsi: Kocierz Moszczanicki, Kocierz Rychwałdzki, Łękawica, Łysina i Okrajnik ze znoszonej gminy Gilowice-Ślemień,
• utworzenie gminy Ślemień z siedzibą w Ślemieniu, obejmującej obszar wsi: Kocoń, Las i Ślemień ze znoszonej gminy Gilowice-Ślemień,
• włączenie do miasta Żywca wsi Oczków ze znoszonej gminy Gilowice-Ślemień.

1 stycznia 1992^[16]

• połączenie miast i gmin w nowe gminy miejsko-wiejskie o tych samych nazwach i siedzibach: Andrychów, Chełmek, Kalwaria Zebrzydowska, Kęty, Maków Podhalański, Skoczów, Strumień, Wadowice, Wilamowice i Zator,
• utworzenie gminy Polanka Wielka z siedzibą w Polance Wielkiej, obejmującej obszar wsi Polanka Wielka z gminy Osiek.

1 stycznia 1994^[17]

• włączenie do gminy Wadowice z gminy Andrychów przysiółka Pankówka o powierzchni 15,16 ha,
• włączenie do gminy Węgierska Górka z gminy Radziechowy-Wieprz przysiółka Juraszki o powierzchni 16,59 ha.

30 grudnia 1994^[18]

• włączenie do gminy Stryszów z gminy Mucharz przysiółka Ostałowa o powierzchni 60,52 ha.

1 stycznia 1997^[19]

• włączenie do gminy Węgierska Górka z gminy Radziechowy-Wieprz części sołectwa Przybędza o powierzchni 52,22 ha.

1 stycznia 1998^[20]

• włączenie do miasta Andrychowa w gminie Andrychów z gminy Wieprz części wsi Wieprz o powierzchni 5,92 ha.

Przynależność administracyjna gmin po zniesieniu województwa

1 stycznia 1999, w wyniku likwidacji województwa bielskiego, gminy wchodzące w jego skład zostały włączone do nowo utworzonych jednostek^[21]:

• włączona do województwa śląskiego jako miasto na prawach powiatu – Bielsko-Biała;
• włączone do powiatu bielskiego (województwo śląskie) – gmina miejska Szczyrk; gmina miejsko-wiejska Wilamowice; gminy wiejskie: Buczkowice, Jasienica, Jaworze, Kozy, Porąbka i Wilkowice;
• włączone do powiatu cieszyńskiego (województwo śląskie) – gminy miejskie: Cieszyn, Ustroń, Wisła; gminy miejsko-wiejskie: Skoczów, Strumień; gminy wiejskie: Brenna, Chybie, Dębowiec, Goleszów, Hażlach i Istebna;
• włączone do powiatu żywieckiego (województwo śląskie) – gmina miejska Żywiec; gminy wiejskie: Czernichów, Gilowice, Jeleśnia, Koszarawa, Lipowa, Łękawica, Łodygowice, Milówka, Radziechowy-Wieprz, Rajcza, Ślemień, Świnna, Ujsoły i Węgierska Górka;
• włączone do powiatu oświęcimskiego (województwo małopolskie) – gmina miejska Oświęcim; gminy miejsko-wiejskie: Chełmek, Kęty i Zator; gminy wiejskie: Osiek, Oświęcim, Polanka Wielka, Przeciszów;
• włączone do powiatu suskiego (województwo małopolskie) – gmina miejska Sucha Beskidzka; gmina miejsko-wiejska: Maków Podhalański; gminy wiejskie: Budzów, Stryszawa, Zawoja i Zembrzyce;
• włączone do powiatu wadowickiego (województwo małopolskie) – gminy miejsko-wiejskie: Andrychów, Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice; gminy wiejskie: Brzeźnica, Lanckorona, Mucharz, Spytkowice, Stryszów, Tomice, Wieprz.

Geografia

Obszar województwa wynosił 3704 km². Dzieliło się na 18 miast i 59 gmin, a w jego skład w całości wchodziły obecne powiaty: m. Bielsko-Biała, wadowicki i żywiecki, a częściowo: bielski, cieszyński, oświęcimski i suski.

Graniczyło z województwem katowickim, krakowskim i nowosądeckim oraz Czechami i Słowacją (do 1993 Czechosłowacja).

Województwo bielskie obejmowało Pogórze Śląskie, Podgórze Wilamowickie, Kotlinę Żywiecką, Beskid Mały, Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, a częściowo również Pogórze Wielickie, Beskid Makowski, Dolinę Górnej Wisły i Kotlinę Ostrawską. Głównymi rzekami były: Olza, Wisła, Soła, Biała i Skawa, a w masywie Babiej Góry znajdował się Babiogórski Park Narodowy.

W 1998 r. dotychczasowe województwo bielskie, mimo protestów części mieszkańców i lokalnych polityków (m.in. Grażyny Staniszewskiej), zostało podzielone pomiędzy województwo śląskie i małopolskie.

Demografia

Liczba ludności województwa bielskiego wynosiła 927 500 mieszkańców, a gęstość zaludnienia 248 osób na km².

Miasta

Bielsko-Biała – 180 300 Oświęcim – 43 900 Cieszyn – 37 600 Żywiec – 32 400 Andrychów – 23 000 Wadowice – 19 500 Kęty – 19 500 Ustroń – 15 900 Skoczów – 15 800

Wisła – 11 800 Sucha Beskidzka – 9 900 Chełmek – 9 400 Maków Podhalański – 5 900 Szczyrk – 5 600 Kalwaria Zebrzydowska – 4 500 Zator – 3 600 Strumień – 3 400 Wilamowice – 2 800

Dane o ludności z 31.12.1998

Ludność w latach

Rok	Liczba mieszkańców
1975 (31 grudnia)[22]	779,3 tys.
1976 (31 grudnia)[23]	789,1 tys.
1977 (31 grudnia)[24]	798,2 tys.
1978 (spis powszechny)[25]	810 229
1978 (31 grudnia)[26]	809,2 tys.
1979 (31 grudnia)[27]	820,7 tys.
1980 (31 grudnia)[28]	829,9 tys.
1985 (31 grudnia)[29]	873,6 tys.
1986[30]	878,8 tys.
1987[31]	884,7 tys.
1988[32]	889,9 tys.
1989 (31 grudnia)[33]	895,3 tys.
1990 (30 czerwca)[34]	897,5 tys.
1990 (31 grudnia)[34]	900,2 tys.
1991 (31 grudnia)[35]	906,7 tys.
1992 (31 grudnia)[36]	907,3 tys.
1993 (30 czerwca)[37]	909,5 tys.
1994 (31 grudnia)[38]	915,1 tys.
1995 (30 czerwca)[39]	916,6 tys.
1995 (31 grudnia)[40]	918,6 tys.
1997 (31 grudnia)[41]	924 tys.

Gospodarka

W gospodarce województwa dominował przemysł (głównie samochodowy, elektromaszynowy, włókienniczy i chemiczny), turystyka (głównie w południowej części województwa), a także handel i usługi. Na jego terenie znajdował się Bielski Okręg Przemysłowy, jeden z 11 głównych okręgów przemysłowych Polski. W 1998 r. bezrobocie wyniosło 9,1% (czwarty najniższy stopień w kraju), a województwo było jednym z ośmiu, gdzie liczba zatrudnionych w przemyśle wyniosła ponad 40%.

Głównymi ośrodkami przemysłowymi województwa były: Bielsko-Biała, Andrychów, Cieszyn, Żywiec, Oświęcim, Kęty, Skoczów i Wadowice.

Wojewodowie bielscy

• Józef Łabudek (1 czerwca 1975 – luty 1981)
• Stanisław Łuczkiewicz (10 marca 1981 – 7 listopada 1987)
• Franciszek Strzałka (18 grudnia 1987 – 2 kwietnia 1990)
• Mirosław Styczeń (9 kwietnia 1990 – 1 lutego 1994)
• Marek Trombski (24 lutego 1994 – 28 listopada 1997)
• Andrzej Sikora (9 grudnia 1997 – 31 grudnia 1998)

Transport drogowy

Główną osią transportową województwa bielskiego do 1985 roku była droga międzynarodowa E7 Rzym - Warszawa, krzyżująca się w Cieszynie z drogą E16 Bratysława - Gdynia.

Zobacz też

• Reforma administracyjna w Polsce (1975)
• Podział administracyjny Polski (1975–1998)
• Reforma administracyjna w Polsce (1999)

Przypisy