Wyspy Alandzkie

Wyspy Alandzkie

Landskapet Åland

prowincja autonomiczna
Herb Flaga
Hymn: Ålänningens sång (Pieśń o Alandczykach)
Państwo	Finlandia
Siedziba	Maarianhamina
Data powstania	1921
Kod ISO 3166-2	FI-01
Zarządzający	Peter Lindbäck
Zarządzający	Katrin Sjögren (2015-)
Powierzchnia	1552,56
Populacja (2022) • liczba ludności	30 359
• gęstość	19,55
Numer kierunkowy	+ 358
Strefa czasowa	UTC +2 – zima UTC +3 – lato
Języki urzędowe	szwedzki
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Wyspy Alandzkie (szw. Åland, fiń. Ahvenanmaa) – archipelag i jednostka administracyjna Finlandii, położony na Morzu Bałtyckim u wejścia do Zatoki Botnickiej, stanowi obszar szwedzkojęzyczny. Posiada dużą autonomię, a status wysp jest gwarantowany międzynarodowo, ostatnio przez traktat akcesyjny do Unii Europejskiej.

Łączna powierzchnia archipelagu liczącego 6757 wysp wynosi 1552,56 km², a największa wyspa – Fasta Åland – 650 km². Najbardziej wysuniętą wyspą na południe jest Lillharu, na północ Hon östra, zachód Västerbådan i na wschód Stora Rödskär. Liczba ludności wynosi 30 359 (31 XII 2022)^[1]. Około 60 wysp jest zamieszkanych, głównie przez ludność pochodzenia szwedzkiego (90%). Ludność zajmuje się głównie rybołówstwem, hodowlą bydła i uprawą roli. Jedynym miastem i zarazem stolicą jest Maarianhamina (szw. Mariehamn).

Na Wyspach Alandzkich występuje całkowity zakaz manewrów wojskowych oraz zakaz przelotów samolotów lotnictwa wojskowego – obszar Wysp Alandzkich jest strefą zdemilitaryzowaną. Po raz pierwszy demilitaryzację wysp wprowadził Traktat paryski (1856) w art. 33, co potwierdził Traktat londyński (1871) w art. 8 oraz Traktat berliński (1878) w art. 63. Po I wojnie światowej i uniezależnieniu Finlandii od Rosji pretensje do archipelagu zgłosiła Szwecja. Kryzys alandzki rozpatrywała Liga Narodów. 24 czerwca 1921 r. Rada Ligi przyznała wyspy Finlandii z zastrzeżeniem zagwarantowania rozległej autonomii dla tamtejszej ludności i utrzymania demilitaryzacji^[2]. 20 października zawarto w Genewie układ o statusie archipelagu, stronami prócz Szwecji i Finlandii były Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Dania, Polska, Estonia i Łotwa^[3]. Demilitaryzację potwierdził Pokój paryski (1947).

Ustrój polityczny

Wyspy Alandzkie Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Wysp Alandzkich Ustrój polityczny Ustrój polityczny Wysp Alandzich Konstytucja Akt autonomii Wysp Alandzkich Gubernator Gubernatorzy Wysp Alandzkich Władza ustawodawcza Lagting Władza wykonawcza Premier Rząd Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Samorząd terytorialny Podział administracyjny Wysp Alandzkich Samorząd terytorialny na Wyspach Alandzkich Partie polityczne Partie polityczne Alandzkie Centrum Liberałowie Wysp Alandzkich Alandzcy Socjaldemokraci Umiarkowani Wysp Alandzkich Wybory Wybory parlamentarne: 2011 Referenda: 1994 Wikiprojekt Polityka

Wyspy Alandzkie na podstawie Aktu o Samorządzie Wysp Alandzkich z 28 grudnia 1951 są republiką parlamentarną będącą terytorium autonomicznym Finlandii. Wyspy Alandzkie posiadają własny parlament, zwany Lagting składający się z 30 posłów wybranych w głosowaniu demokratycznym. Odpowiedzialny przed nim jest rząd (Landskapsregering) składający się z sześciu ministrów (edukacji i kultury, finansów, spraw socjalnych i środowiska, administracji i współpracy z Unią Europejską, przemysłu i handlu oraz komunikacji), na którego czele stoi premier (lantråd). Archipelag ma też jednego posła w Eduskuncie i jednego delegata w Radzie Nordyckiej (od 1970). Są także członkiem Unii Europejskiej w ramach Finlandii. W polityce zagranicznej Wyspy Alandzkie są całkowicie uzależnione od rządu fińskiego, którego reprezentantem jest gubernator.

Wyspy Alandzkie posiadają własną flagę, policję, linie lotnicze oraz wydają własne znaczki. Obywatele Wysp Alandzkich są zwolnieni z obowiązku służby wojskowej w fińskiej armii z powodu demilitaryzacji archipelagu.

Główne partie polityczne i ich poparcie

Wyspy Alandzkie posiadają system wielopartyjny z klasycznym podziałem na lewicę, prawicę i centrum. Wśród partii znajdują się także ugrupowania o poglądach separatystycznych, dążące do odłączenia Wysp Alandzkich od Republiki Fińskiej. Wybory z 18 października 2015 wygrała Partia Liberalna (23,3% i 7 mandatów) przed Partią Centrum (21,7% i 7 mandatów)^[4].

Podział administracyjny

Prowincja podzielona jest na 16 gmin. Głównym miastem i stolicą jest Maarianhamina. Ludność wszystkich gmin podano według stanu na 31 grudnia 2013^[5].

Demografia

• Wykres liczby ludności Wysp Alandzkich na przestrzeni lat 1910–2013

źródło: Urząd Statystyczny Wysp Alandzkich

Języki

Dla ponad 90% mieszkańców Wysp Alandzkich językiem ojczystym jest język szwedzki, a dla 5% język fiński. Szkoły finansowane przez rząd są szkołami szwedzkojęzycznymi.

Galeria

• 
  Zdjęcie satelitarne archipelagu
• 
  Östra Hamnen (Wschodni Port) – dla żaglówek i żaglowców
• 
  Żaglowiec Pommern po zachodniej stronie Maarianhamina i motorowa łódź wyczynowa
• 
  Wzgórze Knutsbodaberget
• 
  Kanał Lemströms i ruchomy most nad nim
• 
  Promy pomiędzy Finlandią, Szwecją i Estonią zawijają do portów na Wyspach Alandzkich

Zobacz też

• kraje nordyckie
• Morze Alandzkie
• Miasta Wysp Alandzkich

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona oficjalna wysp Alandzkich
• Szczególny status cieśniny Wysp Alandzkich
• Official Tourist Gateway (pol.)