Zanokcica ciemna

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

paprotkowe

Rząd

paprotkowce

Rodzina

zanokcicowate

Rodzaj

zanokcica

Gatunek

zanokcica ciemna

Nazwa systematyczna

Asplenium adiantum-nigrum L.
Sp. Pl. 2: 1081 1081 1753^[3]

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Zanokcica ciemna (Asplenium adiantum-nigrum L.) – gatunek paproci z rodziny zanokcicowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek kosmopolityczny, ale o rozmieszczeniu dysjunktywnym. Główny obszar występowania znajduje się w Europie Zachodniej i Południowej, a północna granica zasięgu dochodzi do Irlandii i południowo-zachodniej części Półwyspu Skandynawskiego. Występuje także dysjunktywnie na Kaukazie, w Himalajach, w środkowej i południowo-wschodniej Azji, w południowo-wschodniej i środkowej Afryce, Ameryce Północnej i Australii. W Polsce obecnie (dane do 2008 r.) występuje tylko na Dolnym Śląsku, głównie w Górach Sowich^[4].

Morfologia

Roślina o wysokości do 30 cm. Pod ziemią krótkie kłącze. Liście błyszczące, skórzaste (por. zanokcica klinowata), zimotrwałe, ciemnozielone, o długości do 50 cm. Są 2-3 krotnie pierzaste. Kupki zarodni otoczone zawijką^[4].

Młoda roślina
Dolna strona liścia z zarodniami
Górna strona liścia

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Siedlisko: skały serpentynowe na przedgórzu Sudetów (np. Masyw Ślęży, Masyw Grochowej), zarówno naturalne wychodnie jak i stare kamieniołomy. Zarodniki dojrzewają w sierpniu i wrześniu. Liczba chromosomów 2n=144^[4]. Gatunek charakterystyczny zespołu Asplenietum septentrionali-adianti-nigri^[5].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od 2004 roku^[6]^[7].

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[8]: E (wymierający, krytycznie zagrożony); 2016: EN (zagrożony)^[9]
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: EN (endangered, zagrożony)^[10]

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .
↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-29].
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764.
↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.