Łagisza

Łagisza

Dzielnica Będzina
Elektrownia Łagisza w 2009 roku
Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	będziński
Miasto	Będzin
Prawa miejskie	1969-1973
W granicach Będzina	1 stycznia 1973[1]
SIMC	0937994
Powierzchnia	8,63 km²
Wysokość	263 m n.p.m.
Populacja (2010) • liczba ludności	4033
• gęstość	467 os./km²
Kod pocztowy	42-504
Położenie na mapie Będzina
50°21′06″N 19°08′15″E/50,351667 19,137500
Strona internetowa

Łagisza – dzielnica Będzina leżąca w jego północnej części.

W latach 1915–1954 siedziba gminy Łagisza. W latach 1954-1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łagisza, zniesionej w związku z przekształceniem gromady w miasto. W 1973 włączona do Będzina.

Wieś biskupstwa krakowskiego w księstwie siewierskim w końcu XVI wieku^[2].

Geografia

Łagisza zajmuje 8,63 km² i liczy ok. 4 tysięcy mieszkańców.

Od północy graniczy z gminą Psary (sołectwa: Sarnów i Preczów), od wschodu z miastem Dąbrowa Górnicza, od południa z dzielnicami Gzichów i Brzozowica, od zachodu z dzielnicą Grodziec. Przez wschodnia część dzielnicy (Podłosie) przepływa Czarna Przemsza, przez południową – Potok Psarski (Psarka).

W skład dzielnicy wchodzą mniejsze jednostki: Stara Łagisza, Glinice, Stachowe, Jazowe, Pustkowie, Bory, Podłosie i Niepiekło.

Gospodarka

Łagisza stanowi dzielnicę w znacznej części przemysłową (choć plany uprzemysłowienia były znacznie szersze)(m.in. duża elektrownia o mocy 1060 MW, zakłady materiałów budowlanych). Zabudowa Łagiszy składa się głównie z jednorodzinnych domków. Łagisza znajduje się na starej trasie Katowice – Warszawa (ob. ul. Pokoju), a dziś nowa droga krajowa nr 86 w tych kierunkach przebiega przez pn.-zach. część dzielnicy. W północnej części biegnie piaskowa linia kolejowa 183 (Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Brzeziny Śląskie) na której znajdowała się stacja kolejowa Będzin Łagisza.

Nazwa

Nazwę dzielnicy jako osobnej miejscowości w zlatynizowanej formie Lagyscha wymienia w latach (1470–1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis^[3].

Historia

Łagisza od wieków położona koło ruchliwej drogi z Będzina do Siewierza. W starożytności musiała być tutaj ludna osada skoro w 1967 r. odkryto cmentarz z 343 grobami i inne znaleziska datowane na schyłkową epokę brązu (kultura łużycka). Pierwsza informacja o Łagiszy, jako wsi pochodzi z 1254 r. Łagisza znalazła się wtedy w grupie miejscowości, z której norbertanki ze Zwierzyńca koło Krakowa rezygnowały z dziesięciny w zamian za dochody ze wsi Grodziec. Samodzielnie w dokumentach Łagisza występuje od 1301 r. Po 1443 r. w księstwie siewierskim, gdzie stanowi własność biskupią. W XVII w. na terenie wsi powstaje karczma i dwa młyny, sama Łagisza jest jednak niewielką miejscowością, skoro miała wtedy tylko kilkudziesięciu mieszkańców. W II poł. XIX w. na terenie wsi zaczęto otwierać odkrywkowe kopalnie węgla kamiennego, co przyniosło znaczny rozwój.

W 1914 powstała gmina łagiska, obejmująca również wsie: Grodków, Psary, Sarnów, Preczów i mająca 7368 mieszkańców (sama Łagisza liczyła 3532 mieszkańców).

W 1924 r. powstała parafia (wyodrębniona z parafii grodzieckiej) diecezji kieleckiej (od 28 X 1925 – częstochowskiej, a od 25 marca 1992 – sosnowieckiej).

W tym samym roku powstała też lokalna Ochotnicza Straż Pożarna Łagisza. Inicjatorem powstania tej organizacji była Gminna Rada Narodowa z wójtem Pawłem Wyględaczem na czele.^[4]

W czasie II wojny światowej obowiązywała niemiecka nazwa miejscowości: Mildenfeld. W 1942 r. na terenie budowanej przez władze polskie elektrowni, Niemcy założyli filię oświęcimskiego obozu koncentracyjnego, ukrytego pod kryptonimem „Haaga”. Już po II wojnie światowej zbudowano jedną z większych w kraju Elektrownię „Łagisza”, a pierwszy blok energetyczny uruchomiono w 1963 r.; prace kontynuowano w 1985 r., a obecnie znów rozbudowywana (2007-2008).

W 1969 r. Łagiszę podniesiono do rangi samodzielnego miasta, a 1 stycznia 1973 r. włączono ją jako dzielnicę do Będzina.

Religia

Parafia rzymskokatolicka

Historia

14 września 1924 r. (w dzień Podwyższenia Krzyża Świętego) zebranie ogólnogminne podjęło uchwałę, domagającą się wydzielenia wsi Łagisza z parafii Grodziec. Podjęto też decyzję o założeniu cmentarza (na dwóch morgach), pod który wydzielono grunt. Przyszłej parafii przydzielono 6 mórg. Biskup kielecki, ks. Augustyn Łosiński przychylił się do prośby i erygował kościół filialny Niepokalanego Poczęcia NMP, a ks. Mariana Kluszczyńskiego mianował rektorem filialnym w Łagiszy. Niewielki murowany kościółek (15 × 7,5 m) budowano już od 26 VIII 1924 r. (starania o budowę podjęto już w 1907 r.) (obecnie jest kaplicą przedpogrzebową). Ustanowiono też 2 odpusty: w oktawie Bożego Ciała oraz 8 grudnia (Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia). 8 września 1937 r. ks. biskup Antoni Zimniak poświęcił dzwony, nabyte z ofiar wiernych przez ks. Teofila Banacha.

W 1940 r. powiększona o dwie wioski parafia liczyła 4109 osób (1144 rodziny), w tym 528 osób z Preczowa i 1230 osób z Sarnowa. Pod koniec 1945 r. parafia miała 4653 wiernych. W tym czasie ks. Leon Stasiński postanowił wybudować większy kościół. Projekt świątyni wykonał inż. arch. Tadeusz Rudzki z Sosnowca i 27 maja 1946 r. rozpoczęto budowę (fundamenty poświęcił biskup Teodor Kubina 27 września 1946 r.). 6 marca 1949 r. biskup pomocniczy Stanisław Czajka poświęcił 3 dzwony, a 17 lipca 1949 r. konsekrowano organy. W tym samym roku Jadwiga Socha z Krakowa namalowała drogę krzyżową. 25 września ordynariusz ks. dr Teodor Kubina konsekrował nowy kościół wraz z trzema ołtarzami (głównym – Niepokalanego Serca Matki Bożej, bocznymi – św. Józefa i Serca Jezusowego).

W latach 50. XX w. wybudowano też Dom Parafialny (plebanię). W latach 80. XX w. na frontonie kościoła umieszczono płaskorzeźby Jana Pawła II, Stefana Wyszyńskiego, św. brata Alberta Chmielowskiego i św. Rafała Kalinowskiego.

Dzięki staraniom proboszcza ks. kan. Eugeniusza Stępnia oddano wiernym z kolonii: Bory, Podłosie i Niepiekło kaplicę na Borach. 2 listopada 1993 r. biskup dr Adam Śmigielski poświęcił tę kaplicę oraz obraz NMP Wspomożycielki Wiernych, który to tytuł nadał kaplicy. Na kaplicę adaptowano w 1993 r. dawny budynek mieszkalny. W 1994 r. postawiono przy niej kilkumetrową konstrukcję metalową w kształcie wieży, zakończoną krzyżem W środku konstrukcji jest mała kapliczka z figurą Matki Bożej. Msze odprawiane są w kaplicy w każdą sobotę po południu.

1 lipca 1988 r. z parafii łagiskiej wyłączono Preczów (parafia bł. Michała Kozala) (do parafii tej należy m.in. Niepiekło), a 6 czerwca 1991 r. Sarnów (parafia Jezusa Chrystusa Dobrego Pasterza).

16 października 1997 r. powstał Parafialny Oddział Akcji Katolickiej.

Cmentarz

Do 1924 r. zmarłych mieszkańców Łagiszy grzebano na cmentarzu parafialnym w Grodźcu przy ul. Różyckiego. Z chwilą ustanowienia parafii w 1924 r. założono cmentarz (ul. Cmentarna, ob. Energetyczna), jednak w tymże roku w Grodźcu pochowano jeszcze 25 łagiszan. Pośrodku cmentarza znajduje się grób Jana Gwoździa (organisty w Grodźcu) i jego rodziny z 1924 r.

Proboszczowie

• 1924-1928 – ks. Marian Kluczyński
• 1928-1937 – ks. Teofil Banach
• 1937-1939 – ks. Roman Ramus (ur. 1907, zm. 20 marca 1970 w Będzinie, poch. w Łagiszy)
• 1939-1952 – ks. prałat Leon Stasiński (budowniczy nowego kościoła) (ur. 1903 we Wrzecionowie k. Częstochowy, zm. 3 czerwca 1983 w Białej Górnej)
• 1952-1959 – ks. Stefan Banasiński
• 1959-1981 – ks. kan. Mieczysław Piega (ur. 5 lipca 1911, zm. 6 września 1981, poch. w Łagiszy)
• 1973-1985 – ks. prał. Mieczysław Oset (ur. 24 września 1934 w Podlesiu, zm. 13 lutego 2008 w Czeladzi, poch. w Wieluniu)
• 1985-1989 – ks. kan. Józef Moch (ur. 1930 w Paryżu, zm. 13 maja 2003 w Krakowie, poch. w Wieruszowie)
• 1989-2007 – ks. kan. Eugeniusz Stępień (ur. 28 stycznia 1937, zm. 10 kwietnia 2011, poch. w Czeladzi)
• 2007-nadal – ks. Grzegorz Rozpończyk.

Świadkowie Jehowy

Na terenie dzielnicy istnieje zbór Świadków Jehowy Będzin-Łagisza^[5].

Ulice

Ważniejsze instytucje

• Urząd Pocztowy – filia nr 4
• Szkoła Podstawowa nr 9 im. Noblistów Polskich (dawniej Miejski Zespół Szkół nr 4 im. Noblistów Polskich)
• Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP pod patronem św. brata Alberta
• Miejska Biblioteka Publiczna – filia nr 4 im. St. Żeromskiego
• Dom dla bezdomnych (Caritas Diecezji Sosnowieckiej)
• Ochotnicza Straż Pożarna Łagisza^[6]
• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Zdrowie” Sp. z o.o.
• „Eł-med” Niepubliczny Samodzielny ZOZ „El-serwis” Sp. z o.o.
• Polski Związek Wędkarski, Koło nr 70 w Będzinie
• Towarzystwo Przyjaciół Łagiszy

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Łagisz al. Łagisza, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 574 .