Akcja Koppe

Akcja Koppe
Ilustracja
Tablica upamiętniająca poległych uczestników zamachu. Kraków, ul. Powiśle 3
Państwo

Polska pod okupacją III Rzeszy (Generalne Gubernatorstwo)

Miejsce

Kraków

Data

11 lipca 1944

Liczba zabitych

5 osób

Typ ataku

broń palna

Sprawca

Armia Krajowa

Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia50°03′20,761″N 19°55′48,439″E/50,055767 19,930122

Akcja Koppe – nieudana (w głównym zamiarze) akcja polskiego ruchu oporu, przeprowadzona 11 lipca 1944 w Krakowie przez oddział Komendy Głównej Armii Krajowej przeciwko SS-Obergruppenführerowi Wilhelmowi Koppemu, wyższemu dowódcy SS i Policji w Generalnym Gubernatorstwie i jednocześnie sekretarzowi stanu w niemieckim „rządzie” Generalnego Gubernatorstwa i zastępcy Hansa Franka[1].

Wilhelm Koppe został skazany na śmierć wyrokiem Kierownictwa Polskiego Państwa Podziemnego za bezwzględne represje i masowe zbrodnie na Polakach i Żydach. Zamach, mimo iż został starannie przygotowany, nie udał się, gdyż ostrzelany samochód Koppego zdołał uciec z miejsca zdarzenia. Koppe został tylko ranny, zginęło natomiast kilku towarzyszących mu Niemców.

Według Stachiewicza, pomimo fiaska samego wykonania wyroku, nie sposób mówić o fiasku akcji jako całości. Dowództwo, oraz inni organizatorzy i uczestnicy wykazali się inwencją, wyrażoną w wielomiesięcznych, szczegółowych i udanych przygotowaniach (oddzielnie organizowane przerzuty kilku samochodów, wielu ludzi, amunicji, broni, ubiorów, aprowizacji, dokumentów itp.). Po akcji, w czasie odskoku – mimo niedoskonałej łączności i innych utrudnień – przynajmniej z początku dość dobra koordynacja, a nade wszystko – ofiarność żołnierzy, łączniczek i całej obsługi – była świadectwem oddania i patriotyzmu wszystkich, którzy wzięli udział w operacji. Akcja „Koppe” miała znaczenie moralne i psychologiczne (również, a może szczególnie dla Niemców), a jej sprawna organizacja (uwzględniająca miesiące przygotowań w warunkach okupacyjnych i trzy dni na samo wykonanie) stała się wsparciem psychicznym dla walczącego Podziemia i społeczeństwa, pomimo finalnie dotkliwych strat[2].

Przebieg akcji

Marsz Pamięci Akcji Koppe (2017)

Wydzielona grupa z batalionu AK „Parasol”, dowodzona przez Stanisława Leopolda ps. „Rafał”, na przełomie czerwca i lipca 1944 przyjechała do Krakowa, gdzie wspólnie z Kedywem przygotowywała się do przeprowadzenia zamachu i rozpoznawała teren operacji. Początkowo akcję miano wykonać 5 i 7 lipca 1944, jednak nieoczekiwanie Koppe zmienił stałą trasę przejazdu. W końcu 11 lipca 1944 przed godziną 9:00 rano grupy uderzeniowe batalionu AK „Parasol” ostrzelały samochód na ulicy Powiśle u wjazdu na plac Juliusza Kossaka, przy jednoczesnej próbie zablokowania Mercedesa Koppego przez samochód Chevrolet 4 t prowadzony przez Mieczysława Janickiego ps. „Otwocki” i Chevroleta 3/4 t Stefana Dyża ps. „Pikuś”. Dwa inne samochody czekały na placu Kossaka, aby uniemożliwić ewentualną ucieczkę Koppemu – był to Mercedes 170 prowadzony przez Bogusława Niepokoja ps. „Storch” oraz BMW Jana Bernatowicza ps. „Bartek”.

Mimo silnego ostrzału samochód Koppego ominął blokadę i skręcił w ulicę Zwierzyniecką, oddalając się z miejsca zdarzenia. Podczas akcji zabitych zostało kilku Niemców, w tym oficer SS – osobisty adiutant Koppego. Sam Koppe został ranny i przeżył zamach. Jedna z grup uderzeniowych batalionu AK „Parasol” miała rannego, jednak podczas ucieczki z Krakowa w kierunku północnym została zaatakowana przez żandarmów niemieckich koło wsi Kąty. W tej potyczce zginęło czterech żandarmów, w tym jeden oficer; AK-owcy stracili jednego rannego. Potem doszło do kolejnego starcia, tym razem z żołnierzami Wehrmachtu we wsi Udórz położonej na północ od Wolbromia. W wyniku tego starcia AK poniosła duże straty – na miejscu zginęło dwóch żołnierzy, kolejnych pięcioro odniosło rany. Troje spośród nich trafiło do niemieckiej niewoli. Zostali oni poddani torturom, a następnie zamordowani[2][3].

73. rocznica Akcji Specjalnej Koppe, 8 lipca 2017

Uczestnicy

Rozkaz do wykonania akcji dostał oddział 1 kompanii batalionu Armii Krajowej „Parasol” w składzie:

Dowódcy

  • Stanisław Leopold ps. „Rafał” – dowódca
  • Stanisław Huskowski ps. „Ali” – zastępca dowódcy

Żołnierze

  • Jan Bernatowicz ps. „Bartek”
  • Józef Baster ps. „Rak”
  • Wojciech Czerwiński ps. „Orlik”
  • Stefan Dyż ps. „Pikuś”
  • Tadeusz Maria Fopp ps. „Tadeusz”
  • Halina Grabowska ps. „Zeta”
  • Mieczysław Janicki ps. „Otwocki”
  • Tadeusz Karczewski ps. „Wierzba”
  • Przemysław Kardasiewicz ps. „Akszak”
  • Jerzy Kołodziejski ps. „Zeus”
  • Jerzy Małow ps. „Rek”
  • Bogusław Niepokój ps. „Storch”
  • Zdzisław Poradzki ps. „Kruszynka”
  • Wiesław Raciborski ps. „Robert”
  • Antoni Sakowski ps. „Mietek”
  • Józef Szczepański ps. „Ziutek”
  • Eugeniusz Schielberg ps. „Dietrich”
  • Jacek Sperling ps. „Jacek”
  • Wojciech Świątkowski ps. „Korczak”
  • Tadeusz Ulankiewicz ps. „Warski”

Łączniczki

Przypisy

  1. ↑ Königsberg 2017 ↓.
  2. ↑ a b Stachiewicz 1982 ↓.
  3. ↑ Przemysław Mosur-Darowski: Sceny jak z sensacyjnego filmu. Zamach na hitlerowskiego zbrodniarza pod Wawelem. 2022-07-17. [dostęp 2022-09-01].

Bibliografia

  • Wojciech Königsberg: AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej. Kraków: Znak, 2017. ISBN 978-83-240-4232-6.
  • Piotr Stachiewicz: Akcja Koppe: Krakowska akcja Parasola. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 978-83-11-06752-3.

Linki zewnętrzne

  • Specjalna operacja bojowa „Koppe”. 208wdhiz.home.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-30)].
  • Zamach na dowódcę SS i policji w GG Wilhelma Koppego
  • p
  • d
  • e
Komenda Główna
Obszary
Okręgi
Korpusy
Dywizje piechoty
Brygady
Pułki piechoty
Pułki kawalerii
Akcje i operacje
Dywersja i sabotaż
Zamachy
Bitwy i potyczki
Wywiad
Organizacje
Odznaczenia